مقصود از معرفت تجربي چيست و چه شاخه‌هايي دارد؟

این پرسش خود دو بخش دارد: 1. چيستي معرفت تجربي آيا معرفت تجربی همان علم تجربي است يا معناي ديگري دارد؟ بر پایه تعاريف واژه‌شناسان در این‌باره، اين دو مفهوم گاهي از دید معنایی متحدند يعني هر دوی آنها در معناي شناخت و دانش به کار می‌روند که در اين صورت يک معنا دارند و گاهی از دید معنایی با یک‌دیگر متفاوتند: 1. معرفت، ادراک امر جزيي يا بسيط در برابر علم (ادراک کلي يا مرکب) است؛ 2. در فلسفه بر چند معنا اطلاق شده است، گاهي به معناي مطلق ادراک اعم از تصور و تصديق و گاهي هم تصور معرفت و تصديق را علم خوانده اند، برخي هم آن را ادراک جزيي از روي دليل دانسته اند که آن را معرفت استدلالي هم مي گويند. از آنچه درباره معني معرفت و علم گفته شد مي توان گفت معرفت شناخت امور جزئيه است و علم ادراک امور کليه بر اين اساس معرفت حسي عبارت است از معرفتي که از راه حواس ظاهري نسبت به اشياء خارجي حاصل شود. و معرفت تجربي دانشي است که از طريق تجربه نسبت به امور تجربه پذير به وجود مي آيد. البته اگر علم تجربي را با توسعه اي در معناي دانش مربوط به امور تجربي و طبيعي بدانيم مي توان معرفت تجربي را مرادف با علم تجربي و طبيعي دانست اما شايسته تر آن است که معرفت تجربي را در همان معناي گفته شده يعني دانشي که از طريق تجربه نسبت به امور طبيعي و مادي تجربه پذير به دست مي آيد، دانست. به عنوان مثال وقتي ما با تجربه و آزمايش NA را با CL ترکيب مي کنيم NACL حاصل مي شود شناخت حاصل از تجربه ترکيب اين دو عنصر يک معرفت تجربي است. شاخه هاي معرفت تجربي شناخت شاخه ها و اقسام معرفت تجربي مستلزم شناخت امور تجربي است و اينکه دانشمندان علوم طبيعي امور تجربه پذير را چند قسم کرده اند. پس از شناخت شاخه هاي امور تجربه پذير، شناخت اقسام معرفت تجربي نيز حاصل مي‌شود. از آنجا که فرضيه، مشاهده و آزمون پذيري از مشخصه هاي امور تجربي است، همه اموري که علم به آنها به نوعي وابسته به اين سه مشخصه باشد، امور تجربي خواهند بود و بر اين اساس علوم اجتماعي، علوم انساني و علوم طبيعي همه داخل در علم تجربي بوده و معرفت حاصل از آنها معرفت تجربي خواهد بود، هر چند اين مشخصه ها در علوم انساني و اجتماعي دقت مورد نظر در علوم طبيعي را ندارد. با توجه به اين مقدمه مي گوييم شاخه هاي معرفت تجربي به طور اجمال، طبيعيات، اجتماعيات، انسانيات و البته هر يک از اين موارد داراي زير مجموعه هايي است. که در کتب مربوطه و بحث مربوط به طبقه بندي و شاخه سازي علوم مفصل ذکر شده اند زيست شناسي، فيزيک، شيمي، طب، کشاورزي، محيط زيست، نجوم، کيهان شناسي از مشهورترين شاخه هاي علوم طبيعي هستند که معرفت حاصله از طريق تحقيقات تجربي در اين امور، همان معرفت تجربي مي باشد. نکته مهم: آنچه در اين مباحث نظري مهم تر از بررسي شاخه هاي علم تجربي است، توجه به شاخصه ها و مؤلفه هاي اين علوم است. به تعبير ديگر آنچه که علوم تجربي وجود دارد و باعث تمييز معرفت تجربي از غير تجربي مي شود را بايد شناخت چرا که از اين طريق مي توان به شاخه هاي علوم تجربي نيز دست يافت. برخي از مؤلفه هاي معرفت تجربي به شرح زير است: 1. موضوع معرفت تجربي، هر چيزي است که قابل تجربه باشد و بشود آن را تجربه حسي کرد و آنچه مورد تجربه حسي واقع مي شود طبيعت و اجسام طبيعي است. پس طبيعت محوري يکي از مؤلفه هاي معرفت تجربي است. 2. روش معرفت تجربي: روش کسب معرفت تجربي را در يک بيان ساده مي توان استفاده از مشاهد و تجربه دانست و تکيه گاه اين روش، مشاهده و تجربه است 3. هدف معرفت تجربي، با توجه به موضوع و روش معرفت تجربي مي توان دريافت که هدف معرفت تجربي عبارت است از شناخت طبيعت (امور تجربه پذير) هدفي که در معرفت تجربي دنبال مي شود عبارت است از کشف نظم دروني پديده هاي تجربي. 4. قوانين حاکم به معرفت تجربي، برخي از اين قوانين به شرح زير است. الف) معرفت تجربي مي تواند از همه موجودات طبيعي و تجربه پذير به وجود آيد. يعني معرفت تجربي فقط مربوط به شناخت طبيعت انسان نيست بلکه شناخت ساير پديده هاي طبيعي مثل حيوانات نباتات و جمادات را نيز شامل است. ب) با معرفت تجربي مي توان حادثه اي را پيش بيني کرد و آينده حادثه اي را فهميد مثلا با انواع معرفت تجربي که زواياي تابش نور و بازتاب آن مساوي هستند مي توان فهميد که اگر نوري در زاويه 40 درجه تابش کند بازتاب آن نيز در زاويه 40 درجه خواهد بود. ج) معرفت هاي تجربي، رنگ و بويي کلي دارند و با تعابيري که کليت را نشان مي دهند مي آيند. مانند زاويه هر بازتابي مساوي با تابش آن است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه