تفاوت تجرد مثالي و عقلاني در چيست؟

از آنجا که تجرد عقلاني از ويژگي مهم عالم عقل و تجرد مثالي از ويژگي مهم عالم مثال است؛ ابتدا جايگاه اين دو عالم را در هستي شناسي عرفاني و آنگاه تفاوت هاي تجرد عقلاني و تجرد مثالي را بيان مي کنيم. مراتب عوالم وجود به ترتيب زير است: 1. مرتبه ذات حق؛ 2. عالم ارواح یا جبروت که عالم عقل مي باشد؛ 3. عالم ملکوت یا مثال که در آن عالم، از هر موجود مجرد و مادي يک صورت مثالي هست و با حواس باطني مي توان آن را دريافت؛ 4. عالم ملک که عالم اجسام زميني و آسماني و عناصر و مرکبات است؛ 5. عالم انسان کامل (حقيقت انسان کامل). براي آنکه تفاوت تجرد عقلاني و تجرد مثالي روشن شود از نحوه ادراک انسان از حقايق هستي کمک مي گيريم: انسان در ادراک حسّي اشياء مادي، مانند درخت، علاوه بر شکل و رنگ و خصوصيات ظاهري ،(آثار آن) جسميت و ماديت آن را نيز درک مي کند. (ادراک حسي) در مرحله بعد ذهن انسان تصوير همان درخت را در ذهن خود حاضر مي کند؛ در اين مرحله ديگر از جسميت و ماديت خبري نيست، امّا رنگ و شکل و اندازه آن در ذهن باقي است (ادراک خيالي) و در مرحله ديگر، انسان بعد از ادراک چندين درخت: مي فهمد حقيقت درخت چيست و در درخت چه چيزهايي وجود دارد (همه آنچه که درخت به آن نياز دارد تا درخت بشود) امّا ديگر در اينجا نه از جسميت خبري است و نه از شکل و اندازه و رنگ. عارفان و حکيمان مسلمان مي گويند: هر سه مرحله مذکور در عالم خارج وجود دارد (در مقدمه ذکر شد). پس از اين مثال روشن مي شود، عالم عقل که مهم ترين ويژگي آن تجرد عقلاني است؛ مجرد از ماده و جسم و آثار و خصوصيات ظاهري ماده مي باشد. به بیان دیگر در عالم عقل، همه مراتب به شکل تجرد تام، یعنی عاری از خصوصیات ماده و آثار آن وجود دارد. 2. ویژگی مهم عالم مثال، تجرد مثالي است. به این معنا که حقایق موجود در این عالم، مجرد از ماده، اما دارای خصوصیات و آثار ماده مانند شکل و اندازه و ... است. ، عالم مثال از اين جهت که مجرد از ماده و جسم مي باشد، شبيه به عالم عقل و از جهت اين که شکل ها و صورت ها و اندازه هاي عالم ماده را دارد، شبيه به عالم ماده است. و در واقع بين دو عالم عقل و ماده واقع شده است که به آن تجرد برزخي مثالي نيز مي گويند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه