در آيه 155 سوره بقره مي فرمايد: شما را به چيزي از ترس گرسنگي و زيان جاني و مالي و ميوه ها آزمايش مي کنيم {Qوَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِينَQ} منظور از آزمايش کردن خدا بندگان را با ميوه ها چيست؟ مگر مي شود کسي با ميوه مورد امتحان الهي باشد؟

انسان با شايستگي هاي خاص گام به پهنه هستي مي گذارد و اين شايستگي ها و استعدادهاي گوناگون در روح و روان انسان به صورت قوه و توان وجود دارد که از جمله آنها صبر و شکر است واينها بدون امتحان و آزمون الهي که بعضا به صورت مصيبت ها و حوادث تلخ صورت مي گيرد و برخي ديگر به صورت حوادث گوارا و ملائم و نعمت انجام مي پذيرد، به فعليت نمي رسد. در يک تقسيم مي توان گفت خدا دو نوع آزمون و امتحان دارد: الف) آزمون به اعطاء نعمت مانند مقام هاي ظاهري و باطني، پيروزي و تمکّن، مال، فرزندان و توفير ثمرات که البته برخورداري از اموال و اولاد و تکثير آن، براي کافران و منافقان نوعي عذاب کردن است. عذاب کردن به اين خاطر که خداوند با دادن نعمت ها بر آنها اتمام حجت کرده و اگر هم کار خوبي داشته باشند، همين دنيا خداوند به آنها با دادن نعمت در واقع جزا مي دهد و لذا در آخرت هيچ پاداشي نخواهند داشت و دچار عذاب الهي شوند. و براي ديگران چيزي جز امتحان نيست حال خواه کسي متوجه بشود و خواه نشود. انسان مرفه کمتر متوجه مي شود که مورد امتحان الهي است و از اين رو غافل مي شود و در اين باره امام علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «اي مردم بايد خدا شما را در حال نعمت همانند هنگامه کيفر، بنگرد زيرا کسي که رفاه را زمينه گرفتار شدن خويش نداند پس خود را از حوادث ترسناک ايمن مي پندارد...». و قرآن در اين باره مي فرمايد: «و چون انسان را نعمتي دهيم روي مي گرداند و پشت به حق مي نمايد و از درتکبر به پهلو دور مي شود». ب) امتحان به گرفتاري و شدائد در مورد انسان هاي متوسط و ضعيف يعني کساني که از ايمان ضعيفي بهره دارد، زودتر نتيجه مي دهد و کمک خوبي است براي بازگشت آنان به سوي خداوند چون چنين انساني تا وقتي که نعمت در دستش باشد سرگرمي به آن از توجه به خداباز می دارد. و روايات زيادي بر اين معنا دلالت مي نمايد که انسان وقتي گرفتار مي شود به درخواست يک حاجت و دو حاجت اکتفا نمي کند بلکه دعائي عريض بدرگاه حق تعالي دارد. آيه مورد پرسش بيانگر امتحان به بلاء و گرفتاري و شدائد است که برخي از آنها عبارتند از ترس و گرسنگي و نقص اموال و جان ها و نيز نقص فرزندان و کم شدن مردان و جوانان چون مناسبت بين جنگ و جهاد و کم شدن «ثمرات» يعني فرزندان بيشتر است تا کم شدن «ثمرات» به معناي ميوه درختان. ولي به هر حال هر کدام که باشد امتحان با آن وجه صحيح و عقلائي دارد: هنگامي که جنگ وجهاد به وقوع بپيوندد هم ممکن است فرزندان انسان که ثمرات دلهاست کم شود و به شهادت برسد و هم ممکن است در اثر جنگ باغها خشک شده و در ميوه هاي آن کمبود به وجود آيد. اين آيه از سوره بقره، متعرض و بيانگر آن نوع از امتحان خداست که بندگانش را براي آنکه استعدادهاي نهفته آنان شکوفا شود و از قوه به فعليت برسد، گرفتار حوادث تلخ مي نمايد همان طوري که فولاد را براي استحکام بيشتر در کوره مي گذارند تا آبديده شود و استحکام پيدا کند و همان طوريکه يک باغباني با تجربه دانه هاي مستعد را در سرزمين هاي آماده مي پاشد، اين دانه ها با استفاده از مواهب طبيعي شروع به رشد مي کنند و در برابر سرماي کشنده و گرماي سوزان ايستادگي به خرج مي دهند تا شاخه گلي زيبا يا درختي تنومند و پر ثمر بار آيد. حاصل سخن اينکه خداوند انسان ها را گاهي با کمبود ميوه جات امتحان مي کند که از يک سو باغداران ضرر مي بينند و از ديگر سو مردم با کمبود آن در بازار متوجه مي شوند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه