دید گاه آيات و روايات در باره بصيرت چیست

بصيرت در قرآن کريم واژه هاي بصيرة، بصير، تبصرة، مبصر، مبصرة، مستبصر، أبصار، در موارد بسياري در قرآن به کار رفته است. «بصير» يکي از اوصاف خداوند است و «بصائر» وصف آيات قرآني: قد جاءکم بصائر من ربکم فمن أبصر فلنفسه؛ هذا بصائر للناس و هدي و رحمة لقوم يوقنون. همچنين «مبصر» وصف متقين نيز هست هنگامي که از وسوسه شيطان رهايي مي يابند: اذا مسّهم من الشيطان تذکروا فاذا هم مبصرون. بصيرت مبناي دعوت انبياي الهي معرفي شده است: قل هذه سبيلي أدعو الي الله علي بصيرة همچنين تعبير زيباي «اولي الابصار» وصف ويژه اي است که براي «اهل عبرت» در قرآن به کار رفته است؛ يعني کساني که از ظاهر امور و رويدادها «عبور» مي کنند و عمق آنها را در مي يابند و قوانين زندگي و هستي را از حوادث جزئي و رويدادهاي اجتماعي و فردي، استنباط مي کنند: انّ في ذلک لعبرة لاولي الابصار. فاعتبروا يا اولي الابصار. قَد جاءَکُمْ بَصائِرُ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ أبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ عَمِي فَعَلَيهَا؛ «به راستي رهنمودهايي از جانب پروردگارتان براي شما آمده است. پس هر کس با ديده بصيرت بنگرد، به سود خود او و هر کس به ديده بصيرت ننگرد، به ضرر خود اوست». أفَلَمْ يسِيروا فِي الارْضِ فَتَکُونَ لَهُم قُلُوبٌ يعْقِلُونَ بِها أو آذَانٌ يسْمَعُونَ بِهَا فَإنَّها لا تَعْمَي الأبْصَارُ وَ لکِنْ تَعْمَي القُلُوبُ الَّتي فِي الصُّدُورِ؛ «آيادر زمين گردش نکرده اند تا دل هايي داشته باشند که با آن بينديشند يا گوش هايي که با آن بشنوند؟ در حقيقت، چشم ها کور نيست، ليکن دل هايي که در سينه هاست، کور است». بنابراين از ديدگاه قرآن کريم، بصيرت آن دريافت دروني و بينايي وجداني است که فرد را به درکي فراتر و عميق تر از محسوسات و چهره ظاهري وقايع و تحولات زندگي نايل مي سازد. همان گونه که «علم و عقل» از نظر قرآن کريم و در فرهنگ معارف ديني ما با عمل و تقيد بدان ملازم است؛ بصيرت نيز که مرتبه عالي تر و نافذتري از علم تلقي شده با عمل ملازم است و صاحبان بصيرت مسلماً در زمره بندگان صالح و پرواپيشگانند. تعبير اولي الابصار نيز که «بصير» در آن به شکل جمع به کار رفته است حکايت از آن دارد که «بصيرت» ابعاد و جهات مختلف و مصاديق گوناگوني حتي در يک فرد مي تواند داشته باشد. بصيرت در احاديث اهل بيت ـ عليهم السلام ـ 1. ((کسي که بصيرت و بينايي ندارد فکر و انديشه اش فاسد است)). 2. ((ابصر النّاس من ابصر عيوبه و اقلع عن ذنوبه؛ بيناترين مردم کسي است که ببيند عيب هاي خود را و باز ايستد از گناهان خود)). 3.(( کوري ديده، بهتر است از کوري بصيرت.)) 4.(( نگاه ديده سود ندهد آنجا که چشم دل و بصيرت کور باشد)). 5. ((لا نيّة لمن لا علم له: کسي که علم ندارد نيّت ندارد)). 6. ((لا علم لمن لا بصيرة له: کسي که بينش ندارد علمي ندارد)). 7.(( لا بصيرة لمن لا فکر له: کسي که فکر ندارد بصيرت و بينشي ندارد)). 8. ((لا فکر لمن لا اعتبار له: کسي که عبرت پذير نيست بي فکر است)). 9. امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرموده است:((کسي که بدون بصيرت و دانائي، به کاري دست ميزند مانند مسافري است که در بيراهه مي رود، او هر قدر بر سرعت سير خود مي افزايد به همان نسبت از جادّه دورتر مي شود)). 10. ((جز اين نيست که بينا کسي است که بشنود و انديشه و تفکر کند، و بنگرد و بينا گردد، و از عبرت ها سود برد)). 11.((با بصيرت جويي پندگيري به دست آيد)). 12. ((خدا رحمت کند کسي را که تفکر کند و عبرت گيرد، و پس از آن که عبرت گرفت بينا گردد)). 13. ((در هر پند گرفتني بينايي است)). 14. ((کسي که از روي بصيرت و بينايي گناه کند شايسته و مستحق عفو و گذشت الهي نيست)). 15. ((به خاطر دوستي دنيا گوش ها از شنيدن حکمت (علم و صحيح و راست) کر شده اند و دل ها از نور بصيرت کور شده است)). 16. «و قد فتح باب الحرب بينکم و بين أهل القبلة، و لا يحمل هذا العلم إلّا أهل البصر و الصّبر و العلم بمواضع الحقّ فامضوا لما تؤمرون به، وقفوا عند ما تنهون عنه و لا تعجلوا في أمر حتّي تتبيّنوا، فإنّ لنا مع کلّ أمر تنکرونه غيرا». 17. امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود: «العامل علي غير بصيرةٍ کالسّائر علي غير الطريق لا يزيده سرعة السير من الطريق إلاّ بعدا؛ کسي که بدون بصيرت و آگاهي کاري انجام دهد، مانند رهگذري است که از بيراهه مي رود و هر چه سريع تر برود، از راه بيشتر دور مي گردد». 18. در روايتي از پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ آمده است: «ليس الأعمي من يعمي بصره اِنّما الأعمي من تعمي بصيرته؛ نابينا کسي نيست که چشمانش کور است؛ به درستي که نابينا کسي است که بصيرت ندارد».3 از مجموع آنچه گفته شد بخوبی استفاده می شود که: انسا نی بدون بصیرت اندیشه اش، علمش ، تفکرش،ناقص است.انسانهای بی بصیرت همیشه گرفتار دام شیاطین وفتنه گران می شوند. بر عکس همیشه کسانی اهل نجات بوده اند که بصیرت داشته اند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه