آیا شیطان فرشته بود؟

شیطان در معانی مختلفی به کار گرفته می شود: الف ) ابلیس که همان شیطان جنی معروف است که بر اثر خودداری از سجده بر آدم , از درگاه الهی رانده شد. ب ) هرگونه عامل شر و گمراهی و انحراف, اعم از نفس اماره, انسان های بد (شیاطین انسی) جنی های گمراه و گمراه کننده (شیاطین جنی).شیطانی که فرد واحدی است همان ابلیس است و شیطان به معنای عام آن اختصاص به ابلیس ندارد و شامل تمام نیروهای منحرف کننده و گمراه کننده پیرامونی انسان می شود و فرد واحدی نیست، بنابراین می تواند همه جا و به صورت های مختلف مانند کتاب، مقاله، روزنامه، سخنرانی، موسیقی، تصویر، فیلم، شبهه و مانند آن باشد.توضیح بیشتر:شیطان و ابلیس: شیطان در لغت، اسم جنس است به معناى موجود شرور و شامل هر موجود متمرّد و طغیانگر و خرابکارى مى شود. خواه از جن باشد یا انسان یا سایر موجودات. به همین جهت در قرآن کریم گاه به صورت مفرد و گاه به جمع به کار رفته است مانند تعبیر شیاطین الجنّ و الانس؛(انعام / 112) اما شیطانى که معمولاً مورد سخن است، موجودى است به نام ابلیس که در قرآن سخن از او آمده است ابلیس، موجودى است از نوع جنّ که به فرموده قرآن کریم به واسطه عبادت پروردگار در رتبه ملائکه قرار گرفته بود لکن با تکبّر و طغیان از فرمان و دستور الهى مطرود واقع گشت و قسم یاد کرد که بنى آدم را اغوا کند. «فسجدوا الا ابلیس کان من الجنّ ففسق عن امر ربّه»؛(کهف / 50). بنابراین حقیقت ابلیس، از جنس جنّ است. جن در لغت به معناى پوشیدگى و پنهانى است یعنى موجودى که براى ما در شرایط عادى، قابل درک حسى نیست. همان گونه که انسان از خاک آفریده شده، جنّ از آتش آفریده شده «و الجانّ خلقناه من قبل من نار السموم»؛(حجر / 27). ابلیس که از طایفه جن بود در طغیان و سرپیچى از اوامر خداوند، مى گوید «خلقتنى من نار و خلقته من طین»؛اعراف / 12) بنابراین ابلیس موجودى است از جنس آتش آفریده شده نه خاک و عنصری غیر قابل حس است.ابلیس و شیطان به مانند انسان و بشر مترادف و هم معنى هستند. ابلیس از نظر لغوى به معنى مأیوس و متحیر آمده از ماده بلس و شیطان از ماده شاط به معنى کسی که از غضب برافروخته است و یا از ماده شطن به معنى دورى است که دورى از خوبی ها و دوری از خداوند مراد است و درکل مراد از این دو لفظ همان شیطان است. ولى در قرآن آیاتى که مربوط به سجده نکردن شیطان است واژه ابلیس آمده همچنین در جریانات راجع به حضرت آدم(ع) بیشتر واژه ابلیس آمده و در چند مورد شیطان آمده است و موارد دیگر استعمال شیطان براى شیطان معروف و سایر شیاطین آمده است به همین جهت برخى مدعى اند ابلیس عَلَم و اسم خاص، همان شیطان معروف است که سجده نکرد گر چه در قرآن ابلیس در غیر شیطان معروف به کار نرفته ولى دلیلى بر این ادعا وجود ندارد و واژه ابالسه که جمع ابلیس است در روایات فراوان آمده که نشانگر این است که علم و اسم خاص براى ابلیس که سجده نکرده نیست.برای اطلاع بیشتر ر.ک: تفسیر نمونه، ج 1، ص 191 - 194 (در صورت لزوم با استفاده از فهرست موضوعی تفسیر نمونه، ص 137 با عنوان «شیطان» مباحث مربوط به شیطان و ابلیس را در مجلدات تفسیر نمونه مطالعه فرمایید). .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه