مراد از جبر فلسفی را در دو سطر شرح دهید و بیان کنید که آیا منافات با اختیار دارد؟

: یکی از معانی رایج جبر فلسفی ، ضرورت علّی و معلولی است . یعنی با وجود علّت تامّه وجود معلول ضروری و اجتناب ناپذیر است .همین طور وجود معلول با لضروة مستلزم وجود علت تامه است.جبرفلسفی نه تنها منافاتی با اختیار ندارد ، مویّد اختیار نیز می باشد . در افعال ارادی انسان اختیار بخشی از علت تامّه است چون فعل موجود مادی محتاج به علل مادی و صوری نیز می باشد؛ لذا انسان به شرطی می تواند خواست ارادی خود را تحقق بخشد که اوّلاً سایر علل نیز فراهم باشند وثانیاً مانعی نیز در کار نباشد مثلاً اگر نجّاری بخواهد میزی بسازد اوّلاً باید چوب ( علت مادی ) و نقشه میز (علت صوری ) ووسائل نجّاری ( علل معدّ ) فراهم باشند وثانیاً مانعی نیز درکار نباشد ؛ مثلاً نجّار مریض نباشد یا کسی یا چیزی جلو کار نجار را نگیرد .بنا بر این اگر همه اجزاء علت تامّه، یک فعل بجز اختیار فراهم باشد فعل تحقق نخواهد یافت ولی به محض این که اختیار انسان به آن اجزاء اضافه شود تحقق فعل حتمی واجتناب ناپذیر خواهد شد. لذا حکما فرموده اند : « الضرورة بالاختیار لاینافی الاختیار » .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه