آیا پیامبر(صلی الله علیه وآله)، نماز را در پنج وقت می خواند یا در سه وقت و چرا شیعیان، نماز را در سه نوبت و به صورت جمع می خوانند؟

براى پاسخ، به چند نکته زیر دقت کنید: 1. اهل تسنن، جواز جمع میان نماز ظهروعصر و مغرب و عشا را منکرند؛ اما در هنگام سفر یا خوف و یا زمانى که هوا بارانى است، جمع کردن میان آنها را در یک وقت، جایز مى دانند و نمازها را مانند شیعیان اقامه مى کنند؛ اما شیعیان معتقدند که مى توان نمازهاى ظهر و عصر را بعد از زوال خورشید و در یک وقت، با مراعات ترتیب اقامه کرد و لازم نیست که انسان، وقتى نماز ظهر را خواند، دنبال کار دیگرى برود و وقتى سایه شاخص به اندازه خود شاخص شد یا به اندازه دو برابر آن گردید، (براساس اختلافى که میان آنها موجود است)، براى اقامه نماز عصر، آماده شود. از این رو، به نظر شیعه، گرچه نماز خواندن در پنج وقت مستحب مى باشد، اما پشت سر هم خواندن ظهر و عصر و مغرب و عشا نیز اشکال ندارد. 2. دلیل اهل تسنن این است که در روایت آمده که پیامبر(صلى الله علیه وآله) بین نماز ظهر و عصر فاصله مى انداخته است؛ اما به نظر شیعه، این مطلب نمى تواند مرام آنها را در وجوب تفریق (فاصله انداختن) ثابت کند؛ به لحاظ این که سیره عملى، به معناى واجب بودن نیست؛ بلکه اعم از وجوب، استحباب و اباحه است و حمل آن بر وجوب، نیاز به دلیل جداگانه دارد. افزون بر این، ملتزم بودن پیامبر(صلى الله علیه وآله) به پنج وقت براى اقامه نماز جماعت، به جهت این بوده است که مردم بر زمان آمدن پیامبر(صلى الله علیه وآله)، اطلاع پیدا بکنند تا سؤالاتى که دارند، از محضرش بپرسند و این در واقع، انگیزه اى براى اجتماع مردم در مسجد بوده است. بنابراین، شیوه فوق، هیچ وقت نمى تواند دلیل بر این باشد که جمع بین نمازهاى مترتبه، جایز نیست. 3. تشیع، گذشته از این که مدعاى اهل سنت را قابل دفاع نمى داند، بر مدعاى خود هم دلیل دارد و آن روایاتى است که بر جمع نماز ظهر و عصر از جانب پیامبر(صلى الله علیه وآله) - حتى در غیر مواقع سفر و خطر و کار تعجیلى - دلالت مى کنند. یکى از آنها، روایتى است که در آن، از علت جمع بین دو نماز توسط پیامبر(صلى الله علیه وآله) سؤال کرد که ابن عباس در جواب گفت: به خاطر گشایش و تخفیف بر امت، پیامبر(صلى الله علیه وآله) این کار را کرد.صحیح مسلم، ج 2، ص 152. این روایات را مالک و احمد بن حنبل هم در کتاب هایشان روایت کرده، ولى فتوا داده اند که به علت اعراض و روى گردانى اصحاب از عمل به این روایات، نمى توان به آنها عمل کرد. افزون بر اینها، روایات زیادى از ائمه(علیهم السلام) در این باره وارد شده است. امام صادق(علیه السلام) فرمود: «وقتى آفتاب زوال پیدا کرد، وقت نماز ظهر و عصر داخل شده، جز این که نماز ظهر، قبل از نماز عصر است». با توجه به این که ترتیب بین دو نماز ظهر و عصر، امر پذیرفته شده اى بین تمام مسلمین بود و به جهت روشن بودن آن، نیازى به بیان امام نداشت، معلوم مى شود که مقصود امام، اشاره به جواز امکان جمع بین دو نماز ظهر و عصر بوده است. 4. تردیدى نیست که پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله)، نمازها را گاهى در سه وقت مى خواندو به عبارت دیگر، ظهر و عصر و مغرب و عشا را پشت سر هم مى خواند و مى فرمود: چنین مى کنم تا امّتم راحت باشند. این گونه روایات، مى رساند که پیامبر اسلام، راحتى امت را در نظر گرفته و جمع خوانده است. شیعیان در طول تاریخ، تلاش کرده اند تا سنت هاى پیامبر را زنده نگه دارند و این هم یکى از سنّت هاى پیامبر است. براى نمونه، برخى از روایات را در زمینه جمع خواندن نمازهاى ظهر و عصر و مغرب و عشا مى آوریم: الف) برخى روایات شیعه عبارتند از: حضرت امام صادق(علیه السلام) فرمود: پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) بدون این که عذرى در کار باشد، ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا را با یک اذان و دو اقامه خواند.حر عاملى، وسائل الشیعه، ج 3، ص 160. در روایتى دیگر فرمود: پیامبر خدا، بدون این که عذرى در کار باشد، ظهر و عصر را در یک جا خواند. عمر به آن حضرت گفت: آیا در نماز چیز تازه اى پیدا شده است؟ پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) گفت: نه، چیز تازه اى درباره نماز نیامده، ولى خواستم بر امت خودم گشایشى بدهم.وسایل الشیعه، ج 3، ص 161. ابن عباس گفت: پیامبر خدا بدون این که خطر و سفرى در بین باشد، ظهر و عصر را با هم خواند. ابن عباس گفت: پیامبر با این کارش، خواست تا امت را در آسایش قرار دهد و کسى از امت او به زحمت و مشقت نیفتد.همان. ب) برخى از روایات اهل سنت نیز بدین شرح مى باشند: ابن عباس گفته است: پیامبر اسلام هفت رکعت را با هم خواند و هشت رکعت را هم با هم خواند.صحیح بخارى، ص 206، ح 537. وى همچنین گفت: پیامبر اسلام در مدینه، بین ظهر و عصر و بین مغرب و عشا را جمع مى کرد؛ بدون این که عذرى در کار باشد.سنن نسائى، ج 1، ص 200، ح 601. سعید بن جبیر از ابن عباس نقل مى کند که گفت: پیامبر اسلام بدون این که خطر و یا سفرى در کار باشد، ظهر و عصر و مغرب و عشا را با هم مى خواند. او از ابن عباس، از حکمت جمع کردن پرسید و وى گفت: پیامبر خواست که امت خود را به مشقت و زحمت نیندازد.صحیح مسلم، ج 1، ص 490، ح 54. پیامبر(صلى الله علیه وآله) در مدینه، بدون این که خطرى باشد و یا باران ببارد، ظهرو عصر و مغرب و عشا را با هم مى خواند. از ابن عباس پرسیدند: چرا چنین کرد؟ ابن عباس گفت: تا امت در مشقّت نباشد.سنن نسائى، ج 1، ص 200، ح 601. 5. با دقت در روایات فوق، روشن مى شود که پیامبر خدا علاوه بر آن که نمازها را در پنج وقت مى خواند، نمازهاى ظهر و عصر، مغرب و عشا را جمع نیز خوانده است. او مى خواست که مردم جمع بخوانند تا راحت باشند. بنابراین، اگر کسى جمع خواند، عمل به سنّت پیامبر کرده است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه