چرا در قرآن هر سوره با «بسم الله الرحمن الرحيم» آغاز مي شود؟

قرآن کريم 114 سوره دارد که 113 سوره آن با جمله بسم الله الرحمن الرحيم آغاز شده است فقط سوره توبه است که بدون بسم الله الرحمن الرحيم مي باشد با اين حال در مجموع در قرآن 114 بار بسم الله الرحمن الرحيم آمده چون در سوره نمل، علاوه بر ابتداي سوره در متن سوره نيز در ضمن نامه حضرت سليمان بسم الله الرحمن الرحيم آمده. و بسم الله 115 بار در قرآن آمده 114 بار در ابتدا و ضمن سوره ها و مورد يکصد و پانزدهم در سوره هود آيه 41 آمده بسم الله مجريها با توجه به نکته پيش گفته اولا بايد گفت راز اين که سوره هاي قرآن با نام خداوند و بسم الله آغاز شده اين است که در ميان تمام مردم جهان رسم است که کار مهم و پرارزش را با نام بزرگي از بزرگان آغاز مي کنند و نخستين کلنگ هر موسسه ارزنده اي را به نام بزرگي از بزرگان مورد علاقه خويش به زمين مي زنند. در اين وسط متدينان بهترين نام را براي آغاز هر کاري نام خدا مي دانند که ابدي و ازلي و جاويد و ماندگار است تا با استمداد از نام او کار مورد نظر نيز ماندگار شود. از آنجا که قرآن کتابي است ماندگار و جاودانه، جا دارد آغاز آن و همين طور آغاز هر سوره آن با بسم الله الرحمن الرحيم باشد. ثانيا از روايات پاسخ هايي استفاده مي شود که به نمونه هايي اشاره مي شود. 1. هر کار و امر مهم با نام خدا آغاز شود. در روايات متعددي اين سفارش آمده که کار مهم را با نام خدا آغاز کنيد از جمله پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: «کل امرذي بال لم يذکر فيه اسم الله فهو ابتر؛ هر کار مهمي که بدون نام خدا شروع شود بي فرجام خواهد بود». و علي ـ عليه السلام ـ در ذيل روايت اضافه فرموده «که انسان هر کاري را مي خواهد انجام دهد بايد بسم الله بگويد يعني با نام خدا اين عمل را شروع مي کنم. و هر عملي که با نام خدا شروع شود خجسته و مبارک است» به همين جهت در آغاز رسالت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ به او دستور داده مي شود اقرء بسم ربک «با نام خدايت بخوان» و حضرت نوح هنگام حرکت و توقف کشتي در آن طوفان سخت و وحشتناک، بسم الله مي گويند. و حضرت سليمان نيز نامه خود را به ملکه سبأ با بسم الله الرحمن الرحيمآغاز مي کند» و امام باقر ـ عليه السلام ـ فرمود: «سزاوار است هنگامي که کاري را شروع مي کنيم، چه بزرگ و چه کوچک، بسم الله بگوييم تا پر برکت و ميمون باشد» و نزول هر سوره در واقع يکي از امور مهمه اي است که بايد با نام خداوند آغاز گردد. 2. اسم «الله» جامعترين نام خداوند است و همه صفات کماليه الهي را بازگو مي کند بخلاف خالق و رازق و ... که فقط بخشي از کمالات خدا را بيان مي کند، آغاز نمودن کار به نام «الله» در واقع استعانت جستن از جامع ترين نام الهي است. و جا دارد خداوند نيز در آغاز هر سوره جامع ترين نام خود را ذکر نمايد. 3. الله اسم اعظم الهي علي بن موسي الرضا ـ عليه السلام ـ فرمود: «بسم الله الرحمن الرحيم» به اسم اعظم الهي نزديکتر از سياهي چشم به سفيدي آن است. و جا دارد هر سوره از قرآن کريم که داراي عظمت خاصي است با اسم اعظم الهي آغاز گردد. 4. هر بسم اللهي متعلق به همان سوره است. جواب ديگري که مي توان داد سخني است که در کلام امام خميني (ره) آمده، که در هر سوره بسم الله متعلق به همان سوره است، در نتيجه بسم الله هر سوره با قبل و بعدي از نظر معني تفاوت پيدا مي کند. امام راحل در اين زمينه مي گويد: «محتمل است که تمام سوره هاي قرآن اين بسم الله ها متعلق مي باشد به آياتي که بعد مي آيد، چون گفته شده است که اين بسم الله به يک معناي مقدري متعلق است (مثلا استعين، الله و ...) لکن بيشتر به نظر انسان مي آيد که اين بسم الله ... ها متعلق باشد به خود سوره، مثلا در سوره حمد «بسم الله الرحمن الرحيم الحمد لله ...» به اسم خداي تبارک و تعالي حمد براي اوست. در ابتداي هر سوره بايد بسم الله به نيت همان سوره خوانده شود و اين را امام در فقه فتوا داده است، در تحرير مي خوانيم «واجب است سوره را در هنگام شروع به بسم الله بنابر بر نظر قويتر تعیین نمايد، واگر سوره را قصد کند که بخواند و بسم الله را بگويد، بعد از خواندن آن سوره منصرف شود بايد برای سوره بعدی بسم الله را دوباره اعاده کند» پاسخ را با سخني از امير مومنان علي ـ عليه السلام ـ به پايان مي بريم: «عبدالله بن يحيي که از دوستان امير مومنان علي ـ عليه السلام ـ بود به خدمتش آمد و بدون گفتن «بسم الله» بر تختي که در آنجا بود نشست، ناگهان بدنش منحرف شد و بر زمين افتاد و سرش شکست، علي ـ عليه السلام ـ دست بر سر او کشيد و زخم او التيام يافت بعد فرمود: ((آيا نمي داني که پيامبر از سوي خدا براي من حديث کرد که هر کار بدون نام خدا شروع شود بي سرانجام خواهد بود. گفتم: پدر و مادرم به فدايت باد مي دانم و بعد از اين ترک نمي گويم. فرمود: در اين حال بهره مند و سعادتمند خواهي شد.)) امام صادق ـ عليه السلام ـ هنگام نقل اين حديث فرمود: ((بسيار مي شود که بعضي از شيعيان ما بسم الله را در آغاز کارشان ترک مي گويند و خداوند آنها را با ناراحتي مواجه مي سازد تا بيدار شوند و ضمنا اين خطا از نامه اعمالشان شسته شود.)) .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه