«خودباوری» و «بازگشت به خویشتن» که در سال‌های ابتدایی انقلاب از سوی اندیشمندان انقلاب اسلامی، مطرح شد، صرفاً یک آرمان و هدفی ایده‌آل و دست‌نیافتنی نیست، بلکه در تمام شؤون زندگی مردم ایران به وضوح قابل مشاهده است. پس از انقلاب، مردم ایران با شناخت خود و کنار گذاشتن تفکرات وارداتی غربی، مبانی معرفتی خود را با استفاده از مفاهیم دین اسلام تعریف کردند و بهترین ایده و معنا برای آینده بشر و تمدن سازی را به جهانیان معرفی کردند که نتیجه آن را در چگونگی وقوع انقلاب اسلامی، دوران دفاع مقدس و دستاوردهای علمی و فرهنگی معاصر می توان به خوبی مشاهده نمود.

«خودباوری» و «بازگشت به خویشتن» که در سال‌های ابتدایی انقلاب از سوی اندیشمندان انقلاب اسلامی، مطرح شد، صرفاً یک آرمان و هدفی ایده‌آل و دست‌نیافتنی نیست، بلکه در تمام شؤون زندگی مردم ایران به وضوح قابل مشاهده است. پس از انقلاب، مردم ایران با شناخت خود و کنار گذاشتن تفکرات وارداتی غربی، مبانی معرفتی خود را با استفاده از مفاهیم دین اسلام تعریف کردند و بهترین ایده و معنا برای آینده بشر و تمدن سازی را به جهانیان معرفی کردند که نتیجه آن را در چگونگی وقوع انقلاب اسلامی، دوران دفاع مقدس و دستاوردهای علمی و فرهنگی معاصر می توان به خوبی مشاهده نمود. «اعتماد به نفس ملی»، واژه‌ای بود که مقام معظم رهبری در سفر به استان یزد، چندین بار بر آن تاکید نمودند، به عنوان یکی از اصول یا خصوصیات مردم ایران درآمده است و برکات فراوانی را به همراه داشته است؛ به طور نمونه، اخیراً ایران در موضوع لغو یکطرفه‌ی قرارداد خرید سامانه دفاع ضدموشکی S300 از روسیه و نیز موضوع تخلف شرکت توتال فرانسه اقدام به طرح شکایت در مجامع بین‌المللی نموده است این موضوع و مسایلی از این دست نشان از افزایش روحیه اعتماد به نفس ملی دارد. در راستای تحلیل نقش «خودباوری» و «اعتمادبه نفس ملی» در اعتبار بین المللی ایران و حفظ و حراست از اصول و منافع ملی، با «دکتر صادق کوشکی» عضو هیأت علمی دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، به گفت‌وگو نشسته ایم؛ اخیراً ایران در صحنه‌ی بین‌الملل با طرح دعاوی برضد شرکت‌ها و دولت‌ها این گونه بر مواضع اصولی خود، به خصوص در مورد مسئله‌ی هسته‌ای و مذاکره‌های بغداد، ایستادگی می‌کند؛ جناب عالی اعتبار راهبردی ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟ این که کشورهای مختلف برای اعاده‌ی حقوق خود از راهبردهای قضایی بین‌المللی استفاده کنند، شیوه‌ا‌ی مرسوم است. هر چند که ممکن است این شیوه الزاماً به نتیجه‌‌ی مطلوب ختم نشود، چون به هر حال مسائل قضایی بین‌المللی خواه‌ناخواه با قدرت سیاسی کشورها آمیخته است؛ چه این که کشورهای قدرتمندتر یا کشورهایی که به کانون‌های قدرت وابسته‌تر هستند از نفوذ بین‌المللی بیشتری برخوردارند، ولی اقدام‌های ایران در راستای حراست از منافع ملی خود در پرونده‌هایی مانند شکایت از روسیه یا شرکت توتال فرانسه، مطرح شده که گام اولیه است، چرا که همه‌ی کشورها به این سازوکار متوسل می‌شوند. اما بحث اعتماد به نفس و قدرت درونی در نظام جمهوری اسلامی از آنجا مطرح می‌شود که جمهوری اسلامی از ابتدای تأسیس خود تا به امروز، حدود 33 سال، موضع اعتقادی خودش را مطرح کرده و تلاش کرده است که در بیان این موضع اعتقادی، شأن و حقوق سایر ملت‌ها و جوامع را هم در نظر داشته باشد. در واقع جمهوری اسلامی موضع تهاجمی نداشته، بلکه سعی کرده است جانب حق و انصاف را نگه دارد. به این ترتیب، موفق شده است که پیام و موضع اعتقادی بر حق خود را در سطح بین‌المللی مطرح کند و مخاطبان بسیاری را جذب نماید و این جایگاه را به نام خود تثبیت کند. به عبارت دیگر، جمهوری اسلامی در جهان سردمدار جوامع، ملت‌ها و اشخاصی شده است که می‌خواهند به معنویت برگردند و زندگی خودشان را بر اساس معنویت سامان دهند. این مهم‌ترین دستاورد و نماد اعتماد به نفس ملی ایران است. البته اعتماد به نفس واژه‌ی وارداتی است که چندان مناسب به نظر نمی‌رسد، زیرا اساساً نفس چیزی نیست که بتوان به آن اعتماد کرد. در دیدگاه اسلامی، توکل و ایمان به خداوند مطرح است. جمهوری اسلامی با توکل و ایمان به خدا توانسته‌ است در عرصه‌ی بین‌المللی توانمندی‌های خود را اثبات کند، موضع خود را تثبیت و تحکیم کند و در برابر تهاجم‌های مختلف جبهه‌ی استکبار، دفاع کند و اجازه‌ی تعددی و تجاوز به آن‌ها ندهد. بحث اعتماد به نفس ملی آنجا نمود می‌یابد که جمهوری اسلامی، 33 سال، موضع اعتقادی خود را مطرح کرده و تلاش نموده است در بیان مواضعش، حقوق سایر ملت‌ها را هم در نظر داشته باشد. لذا، موفق شده موضع اعتقادی بر حق خود را در سطح بین‌المللی مطرح کند و مخاطبان بسیاری را جذب و این جایگاه را به نام خود تثبیت کند. این مهم‌ترین دستاورد و نماد اعتماد به نفس ملی ایران است. جمهوری اسلامی چه در پرونده‌ی هسته‌ای، چه در پرونده‌های موسوم به مباحث حقوق بشر و چه در پرونده‌های مربوط به مسائل تروریستی در حد امکان تلاش کرده است، هرچند که قطعاً می‌توانستیم خیلی بهتر و فعال‌تر از این عمل کنیم. در همین پرونده‌ی هسته‌ای، اگر کسانی که پرونده را به دست گرفته بودند از ابتدا با باورهای اعتقادی نظام گره خورده بودند و با توکل و ایمان به خدا پیش می‌رفتند، به طور قطع امروز در بحث هسته‌ای جایگاه محکم‌تر و جدی‌تری داشتیم، هر چند که در طول چند سال اخیر هم کسانی پرونده‌ی جمهوری اسلامی ایران را در دست گرفته‌اند که سعی کرده‌اند به اعتقاداتشان تکیه کنند و به همین خاطر پیشرفت‌های به نسبت مطلوبی حاصل شده است. البته فضای موجود افق مطلوب جمهوری اسلامی نیست. افق مطلوب ما بسیار فراتر و وسیع‌تر از وضع موجود است. به واقع ما از وضع موجود ناراضی هستیم، چرا که استحقاق خود را بیشتر از این می‌دانیم. به نظر می‌رسد، کم‌کاری، غفلت، لحاظ نکردن توکل و اعتماد به خداوند، قدرنشناسی نعمات خداوند و عدم عقلانیت باعث شده است که نتوانیم از این توانمندی‌ها خوب استفاده ‌کنیم. البته اگر به طور نسبی نگاه کنیم، وضعیت جمهوری اسلامی در جهان رو به تثبیت است و هر روز به اقتدار آن اضافه می‌شود. خود این هم البته جای شکر دارد، ولی به هر حال افق ما بایستی خیلی وسیع‌تر و گسترده‌تر از این باشد. چه راهکارهایی برای ارتقا و تعمیق توکل و ایمان به خداوند در مسائل سیاسی مطرح است؟ به طور قطع هر چقدر ایمان جامعه‌ عمیق‌تر باشد و این ایمان در زندگی افراد جامعه جاری و ساری شود و اخلاص در جامعه‌ و بین سیاست‌مداران بیشتر شود؛ هم‌زمان با این رشد معنویت و اخلاص شاهد تلاش بیشتر در عرصه‌های علمی و عملی باشیم و کار را جهاد فرض کنیم، قطعاً اقتدار جمهوری اسلامی افزایش پیدا خواهد کرد. در واقع ما باید سطح توکل‌ و ایمان خود را افزایش دهیم تا ثمرات بهتری دریافت کنیم. در موضوع اعتماد به نفس ملی، چه عللی را به عنوان علل مبنایی بی‌نیازی ایران به غرب می‌دانید؟ به دلایل متفاوتی جمهوری اسلامی می‌تواند، به عنوان یک منبع تمدنی، بدون ارتباط با جوامع دیگر مطرح شود و اساساً زاینده و حتی برطرف‌کننده‌ی نیازهای سایر ملت‌ها باشد. چند دلیل برای این موضوع وجود دارد. نخست این که در حوزه‌ی ثروت‌های طبیعی جمهوری اسلامی جزو معدود کشور‌های جهان است که مجموعه‌ی کم‌نظیری از ثروت‌های طبیعی را در اختیار دارد. ثروت‌های طبیعی و خدادادی ما شامل منابع نفت و گاز، معادن، آب‌و‌هوای چهار فصل، خاک مناسب و میراث فرهنگی می‌شود. افزون بر این، ما نیروی جوانی در اختیار داریم که به آینده امیدوار است. ضمن این که ایمان و معنویت در جامعه‌ی ما خیلی عمیق است و خود انقلاب اسلامی هم تحولی در نگرش مردم و نخبگان جامعه ایجاد کرده است. در صورتی که در کنار این عوامل، همت و جهاد وجود داشته باشد، جمهوری اسلامی می‌تواند به عنوان یک منبع مولد و زاینده نه تنها نیازهای خودش را برطرف کند، بلکه به نیازهای متنوع ملت‌ها و کشورهای مستضعف و محروم جهان هم پاسخ گوید و حتی در سطح جهان الهام‌بخش و الگو باشد. تا قبل از مذاکره‌های هسته‌ای استانبول 2، غرب با لحنی ملایم از مذاکره‌ها استقبال می‌کرد، اما بعد از این مذاکره‌ها تهدیدهای غرب مجدد آغاز شد و لحن آن‌ها به شدت تغییر کرد. به نظر شما، در حال حاضر تهدیدهای غرب نشان از قدرت ما دارد یا این که از ضعف ما ناشی می‌شود؟ ما موضع غربی‌ها را به عنوان شاخصه‌ی قدرتمندی خودمان در نظر نمی‌گیریم، چون شاخصه‌ی قدرتمندی ما آنجا بروز می‌کند که ما می‌توانیم خواسته‌هایمان را محقق کنیم و اراده‌‌ی خود را به کرسی بنشانیم. غربی‌ها می‌توانند مواضع مختلفی داشته باشند. پیام ما به غرب همان تعبیر شهید مظلوم بهشتی است که به آمریکا گفتند: «آمریکا از ما عصبانی باش و از این عصبانیت بمیر.» با توجه به این اوضاع، غربی‌ها می‌توانند به خاطر عصبانیت‌شان بیانیه بدهند یا ما را تهدید و تحریم کنند. همان طور که تا امروز هر کاری که می‌توانستند انجام داده‌اند و بعد از این هم هر کاری که بتوانند انجام خواهند داد، اما لحن آن‌ها شاخص قدرتمندی ما نخواهد بود. واقعیت این است که ما قدرت خودمان را در آنجا محقق می‌بینیم که بتوانیم از حقوق خودمان دفاع کنیم، خواسته‌های مشروع خودمان را محقق کنیم، اجازه‌ی تعدی و تجاوز را در هیچ عرصه‌ای به دشمنانمان و جهان استکبار ندهیم و بتوانیم مطالبات و خواسته‌های به حق مردم‌مان را برآورده سازیم. به نظر بنده، این‌ها نشان قدرتمندی ماست. همان طور که امروز توان ما در بازدارندگی دفاعی در مقابل متجاوزان غرب و شرق نماد قدرتمندی ماست. اتفاقاً دشمنان ما در این عرصه همیشه سکوت می‌کنند تا کسی متوجه این قدرتمندی نشود. این که ما توانسته‌ایم ظرف 20 سال گذشته تا به امروز بازدارندگی را به طور جدی اجرایی کنیم و اجازه ندهیم هیچ کدام از دشمنان ما کوچک‌ترین چشم داشت نظامی به کشورمان داشته باشند خود یک مثال شاخص از قدرتمندی نظام است. ما قدرت خود را در آنجا محقق می‌بینیم که بتوانیم از حقوق خود دفاع کنیم، خواسته‌های مشروع خودمان را محقق کنیم، اجازه‌ی تعدی و تجاوز را در هیچ عرصه‌ای به دشمنان و جهان استکبار ندهیم و بتوانیم مطالبات و خواسته‌های به حق مردم‌مان را برآورده سازیم. این خود یک مثال شاخص از قدرتمندی نظام است. اما جالب است که غربی‌ها و دشمنان ما در این زمینه ساکت هستند و هیچ چیزی نمی‌گویند تا این توانمندی نظام جمهوری اسلامی علنی نشود، ولی ما خود می‌دانیم که در این زمینه تلاش کرده‌ایم و امروز به موضع قدرت رسیده‌ایم. با توجه به این موضوع، در عرصه‌های دیگر هم بایستی وقوف بر قدرتمندی بر اساس شاخص‌های درونی باشد، نه شاخص‌های بیرونی. آیا این تهدیدها نشان از ضعف غرب دارد یا نشان‌دهنده‌ی قوت آن‌هاست؟ کسی که به خدا ایمان دارد و به او توکل می‌کند دیگر در مقابل خودش هیچ کسی را قدرتمند نمی‌بیند. چون ما غیر از خداوند هیچ کس را قدرتمند نمی‌دانیم. شعار ما این است: «حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَکِیل ُنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِیرُ» وقتی شعار یک ملت الله اکبر باشد و خداوند را از همه قدرتمندتر بداند، هیچ قدرتی را در برابر خودش نمی‌بیند و اصلاً قدرتی غیر از قدرت خدا متصور نیست. به همین خاطر این تعبیر غلط است که بگوییم غربی‌ها قدرتمند هستند یا نیستند. ملتی که به خدا ایمان دارد، قدرتمند است و پشتش به خداوند گرم است. بنابراین وقتی ایمانمان ضعیف باشد، از قدرتمند بودن یا نبودن غربی‌ها سخن می‌گوییم. جمهوری اسلامی توانسته است هر روز به ثبات خود بیفزاید و موقعیت الهام‌بخش خود را به عنوان منبع ترویج معنویت در جهان معاصر، تحکیم نماید. جمهوری اسلامی همچنین امروز پرچم‌دار دفاع از مستضعفین شده است. این‌ها مهم‌ترین عناوینی است که جایگاه جمهوری اسلامی و اعتبار آن را در سطح جهان نشان می‌دهد. موقعیت ایران را در خصوص پرونده‌ی هسته‌ای چگونه ارزیابی می‌کنید؟ موقعیت ایران در پرونده‌ی هسته‌ای به چند عامل بستگی دارد. نخست این که خود ما در این موضوع چقدر جدی و محکم باشیم و ایستادگی کنیم. بحث بعدی به میزان تلاش‌های دانشمندان و متخصصان هسته‌ای ما بر می‌گردد. هر چه تلاش آن‌ها و محصولات حاصل از تلاش‌شان افزون‌تر باشد، به همان میزان از موضع بالاتری می‌توانیم سخن بگوییم. بحث بعدی وحدت و هماهنگی نیروهای سیاسی جامعه و خلط نکردن اولویت‌ها و مسائل فرعی است. وقتی در آستانه‌ی مذاکره‌ها با دشمنان همّ‌وغمّ نیروهای سیاسی ما انتخاب رییس مجلس شده است، به طور قطع از این حوزه ضربه خواهیم خورد. امروز ما در موقعیتی هستیم که بایستی در برابر دشمنانمان یک‌پارچه باشیم تا بتوانیم از آن‌ها امتیاز بگیریم. وقتی نیروهای سیاسی نزدیک یک ماه است که هم‌دیگر را تضعیف می‌کنند و سر یک موضوع پیش‌پا افتاده مانند ریاست مجلس حیثیت یک‌دیگر را لکه‌دار می‌کنند، قاعدتاً نمی‌توانیم توقع داشته باشیم که در مذاکره‌ها پیروز شویم. همه‌ی این عوامل در کنار هم باعث می‌شود که بتوانیم با صلابت و قدرت بر سر میز مذاکره بنشینیم و پیروزمندانه از آن خارج شویم. پی‌نوشت: 1. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دانشجویان دانشگاه‌هاى استان یزد 13/10/1386 http://www.borhan.ir/NSite/FullStory/News/?Id=3350 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه