در کدام يک از آيات قرآن کریم، اشاره شده است که از قرآن و غير قرآن، سؤال کنيد.؟

در قرآن کریم و احاديث اسلامي، تأکيد بسياري براي آموختن علم شده است و در مقابل، جهل و ناداني مورد نکوهش بسيار قرار گرفته است. قرآن مجيد در اين راستا مي فرمايد: «بگو: آيا کساني که مي دانند و کساني که نمي دانند، يکسانند.؟ تنها خردمندانند که پندپذيرند». و نبي گرامي اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در بيان ارزش عالمان فرموده است: «ارزشمندترين مردم، دانشمندترين و کم ارزشمندترين مردم، نادان ترين ايشان اند». خداوند در قرآن مجيد، انسان ها را به پرستش واداشته و مي فرمايد: وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِک إِلا رِجَالا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّکرِ إِنْ کنْتُمْ لا تَعْلَمُون؛ «و پيش از تو (هم) جز مرداني که بسويشان وحي مي کرديم گسيل نداشتيم. پس اگر نمي دانيد، از پژوهندگان کتاب هاي آسماني جويا شويد». يکي از مهمترين راه هاي آموختن، پرسيدن از آگاهان مي باشد. انسان هنگامي که گام بر اين دنيا مي نهد، هيچ چيزي از اين دنيا نمي داند. از اين رو، خداوند در نهاد انسان غريزه کسب دانش قرار داده است، وجود اين حس دروني در انسان، مايه ی بسياري از پرسش هاي آدمي مي گردد. کودک از همان آغاز تولد با نگاه کردن به اطرافش، مي خواهد آگاهي پيدا کند، آنگاه که زبان مي گشايد از همه چيزها مي پرسد تا بداند. دانشمندان، بسياري از دانسته هاي خود را با يک پرسش آغاز کردند. به همين خاطر است که در منابع اسلامي، «پرسيدن» مورد تأکيد بسيار قرار گرفته است. در تفسير نمونه در توضيح اين آيه، آمده است: «ذکر» به معناي آگاهي و اطلاع است و «اهل ذکر» مفهوم وسيعي دارد که همه آگاهان و اهل اطلاع را در زمينه هاي مختلف شامل مي شود و اگر بسياري از مفسرين اهل ذکر را در اينجا به معناي علماي اهل کتاب تفسير کرده اند نه به اين معني است که اهل ذکر، مفهوم محدودي داشته باشد، بلکه در واقع از قبيل تطبيق کلي بر مصداق است، زيرا سؤال درباره ی پيامبران و رسولان پيشين و اين که آن ها مرداني از جنس بشر با برنامه هاي تبليغي و اجرايي بودند. قاعدتاً مي بايست از دانشمندان اهل کتاب و علماي يهود و نصاري سؤال بشود، درست است که آن ها با مشرکان در تمام جهات هم عقيده نبودند، ولي همگي در اين جهت که با اسلام مخالفت داشتند، هماهنگ بودند، بنا بر اين، علماي اهل کتاب براي بيان حال پيامبران پيشين منبع خوبي براي مشرکان محسوب مي شدند. به بيان ديگر: آيه ی فوق بيانگر يک قانون کلي عقلايي در مورد «رجوع جاهل به عالم» است، هر چند مورد و مصداق آيه، دانشمندان اهل کتاب بودند، ولي اين مانع کليت قانون نيست. به همين دليل دانشمندان و فقهاي اسلام به اين آيه براي مساله «جواز تقليد از مجتهدان اسلامي» استدلال کرده اند. و اگر مي بينيم در رواياتي که از طرق اهل بيت ـ عليهم السلام ـ به ما رسيده، اهل ذکر به علي ـ عليه السلام ـ يا ساير امامان اهل بيت ـ عليهم السلام ـ تفسير شده به معني انحصار نيست، بلکه بيان واضح ترين مصداق هاي اين قانون کلي است. هم چنان که از تفسير آيه به دست آمد، اگرچه موردي که آيه در مقام بيان آن است، پرسش از دانشمندان اهل کتاب است، ليکن اين به معناي محدود کردن آيه به همان مورد نيست، بلکه در بر مي گيرد هر آن چه را که انسان نمي داند. و توصيه اي است همگاني به پرسش از آگاهان. بر اين پايه، آن چه که در حقيقت مورد نظر قرآن کریم است، اين است که چيزهايي را که نمي دانيم از متخصصان و خبرگان آن علم جويا شويم. در همين راستا پيامبر گرامي اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمودند: «دانش گنجينه و کليد آن پرسش است. پس خدا رحمتتان کند، بپرسيد که به چهار کس پاداش داده مي شود: پرسشگر، گوينده، شنونده و دوستدار آن ها». البته اين را هم بايد دانست که پرسيدن براي خود، آداب و قواعدي دارد، هر پرسيدني ارزش نيست و چه بسا ضد ارزش به شمار آيد. در همين راستا پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: «نيکويي پرسش نيمي از دانش است». و نيز امام صادق ـ عليه السلام ـ در توصيه به عنوان بصري فرمود: «آن چه را نمي داني از دانشمندان بپرس و مبادا براي درمانده کردن و آزمودن بپرسي و زنهار که به رأي خود عمل کني». و نيز امام امير المؤمنين علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «از آن چه به کارت مي آيد بپرس و آن چه را به کارت نمي آيد واگذار». بر همين اساس است که افرادي مي آمدند و از رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ سؤال مي کردند و در اين پرسيدن ها، خداوند متعال آن ها را نه تنها سرزنش نکرده، بلکه پاسخ هاي قانع کننده اي هم داده است که مي رساند قرآن کريم به دانستن اهميت به سزايي مي دهد. برخي از اين آيات عبارتنداز: بقره / 189 و 215 و 217 و 219 و 220 و 222؛ مائده / 4؛ اعراف / 187؛ انفال / 1؛ اسراء / 85؛ کهف / 83؛ طه / 105؛ نازعات / 43. از منظر قرآنی، برای آگاهی، کسب دانش، کسب معرفت و قبل از روشن شدن مطلب، از همه چیز می توان سؤال کرد و هیچ خط قرمزی در این خصوص وجود ندارد. از خدا، از قرآن کریم، از رسول خدا و از هر چیز می توان سؤال کرد به شرط آن که صرفاً جهت دست یابی بر حقایق باشد و غرض های شیطانی در کار نباشد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه