آيا بعد از جهان آخرت، مجدداً دنياي ديگري وجود دارد؟

كلمة آخرت در برابر كلمة دنيا به كار مي‌رود، پس جهان آخرت يعني جهان پس از مرگ، بنابراين معناي جهان آخرت، وسيع است. هم عالم برزخ را در بر مي‌گيرد و هم عالم قيامت را. حال اگر مراد از بعد از جهان آخرت اين باشد كه آيا انسان كه پس از مرگ به عالم برزخ منتقل‌ مي‌شود، دوباره به عالم دنيا بازگردانده مي‌شود ودنياي ديگري دارد يا نه؟ پاسخ اين است كه هم بلي و هم نه، به اين معنا كه بعضي از انسانها دوباره به دنيا بازگردانده مي‌شوند ولي بعضي نه. كه از اين بازگشت به عالم دنيا، تعبير به «رجعت» مي‌شود، رجعت در عصر ظهور امام زمان ـ عليه السّلام ـ واقع مي‌شود كه در آن عده‌اي از شيعيان و گروهي از دشمنان اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ بازگردانده مي‌شوند.[1]اگر مقصود از بعد از جهان آخرت اين باشد كه بعد از فروريختن نظم زمين و آسمانها، كهكشانها و ... و برپا شدن عالم قيامت، دوباره همين انسانهاي محشور شده در قيامت، به دنيا باز مي‌گردند و دنياي ديگري دارند يا نه؟ مسلماً پاسخ منفي است، زيرا به فرموده روشن قرآن كريم[2] و روايات اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ در قيامت انسانها در جايگاه هميشگي خود قرار مي‌گيرند، بهشتيان هميشه در بهشتند (سوره بقره / 25) و كفار و مشركان هم دائما در جهنم‌اند (آل عمران / 88) پس فرمايش صريح قرآن دربارة اين دو گروه اين است كه آنها در قيامت، زندگي ابدي دارند يا در بهشت و يا در جهنم. امّا مؤمنان گناهكار كه بدون توبه واقعي و جبران كارهاي زشت از دنيا مي‌روند، سرنوشت‌شان چيست؟ در اين كه هميشه در عالم قيامت‌اند، شكي نيست ولي اين كه آنها هميشه در جهنم عذاب داده شوند، دو نظريه است عده‌اي (از اهل تسنّن) معتقدند كه آنها هميشه در دوزخ مي‌مانند ولي در مقابل گروه زيادي از مسلمانان از جمله شيعة دوازده امامي مي‌گويند كه انسانهاي گناهكار هميشه در جهنم نمي‌مانند بلكه به اندازة گناه خود عذاب مي‌شوند و سپس به بهشت انتقال داده مي‌شوند.[3] البته «اگر خدا بخواهد»[4] بنابراين زندگي در عالم قيامت، زندگي هميشگي است و انسانها هيچ وقت از آن جهان به عالم دنيا بازگردانده نمي‌شوند تا مجدداً دنيايي ديگري داشته باشد، بلكه جهان زندگي آنها همان قيامت است.و امّا اگر منظورتان از وجود دنياي مجدد بعد از جهان آخرت اين باشد كه آيا بعد از ‌آن كه قيامت برپا شد و نظام هستي از هم فروپاشيد، مجدداً دنياي ديگري مثل همين دنياي كنوني انسانهاي فعلي براي انسانها و مخلوقات ديگر آفريده مي‌شود يا نه؟ همچنان که اين پرسش نيز مطرح مي شود كه آيا دنياهايي پيش از اين دنياي فعلي ما بوده است كه هر كدام قيامتي داشته و بعد از هر قيامت، دنياي ديگر آفريده شده و اين كار همچنان تكرار شده تا به دنياي انسانهاي فعلي رسيده است؟اين قسمت از پرسش بايد از دو جهت بررسي شود، يكي اين كه آيا اساساً چنين چيزي امكان دارد و شدني است يا نه. يعني از نگاه عقلي مي‌شود دنياهايي يكي پس از ديگري آفريده شوند كه هر كدام قيامت جداگانه داشته باشند يا نمي‌شود؟ و ديگري اين كه قرآن كريم كه اساس معارف اسلامي بر آن استوار است و احاديث شريف معصومان ـ عليهم السّلام ـ كه مفسران واقعي قرآن است در اين باره چه نظري دارد؟امّا درباره امكان چنين چيزي مي‌توان گفت كه هيچ مانع عقلي وجود ندارد كه خداوند پيش از اين دنيا، دنياهايي آفريده باشد و بعد از اين دنيا هم مجدداً دنياهاي ديگري بيافريند.دليل: اگر از شما پرسيده شود كه آيا جهاني كه ما فعلاً در آن به سر مي‌بريم ممكن و شدني بوده است يا خير؟ خواهيد گفت: اين چه پرسشي است! اگر دنيا ممكن نبود، خداوند آن را نمي‌آفريد و حالا كه آفريده است پس شدني بوده كه آفريده است. دوباره مي‌پرسيم كه آيا خداوند مي‌تواند دنيايي كه كاملاً شبيه به اين دنياي فعلي باشد بيافريند يا نه؟ مي‌فرماييد بلي كه مي‌تواند زيرا: اولاً يكي از صفت‌هاي خداوند قدرت و توانايي است، و او توانايي انجام هر كار ممكن و شدني را دارد. و ثانياً آن دنياهاي ديگر مثل همين دنيا ممكن است. پس خداوند مي‌تواند دنياهايي پيش از اين آفريده باشد و هم چنين دنياهايي بعد از اين بيافريند.[5]به بيان ديگر: امكان آفرينش مجدد درست نظير اين است كه دوست نقاش ماهر شما، منظرة زيبايي را به تصوير بكشد. حال آيا او با توجه به مهارت فوق العاده‌اي كه درشتة هنر نقاشي دارد، نمي‌تواند منظره‌هاي زيباي ديگري هم بيافريند؟ حتماً مي‌تواند.نكته مهمي كه بايد به ياد داشته باشيم اين است كه مشكل گشاي اصلي ما در اين گونه مسايل، قرآن و روايات معصومين ـ عليهم السّلام ـ ما و پيامبر بزرگوار است. زيرا دانستن اين كه پس از عالم قيامت، مجدداً عالم ديگري با انسانهاي ديگر به وجود خواهد آمد يا نه و آيا پيش از اين جهان، دنياهاي ديگري بوده است؟ از قلمرو دانش تجربي بشر خارج است؛ امّا قرآن و عترت پيامبر فراتر از زمان و مكان‌اند. اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ به اذن خدا همه چيز را مي‌دانند و براي خداوند و اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ غيب و نهان معنا ندارد. پس بايد به ناچار، سراغ قرآن و اهل بيت رفت.قرآن كريم به روشني چيزي در اين باره نفرموده است.[6]پاسخ صريح و روشن اين پرسش در روايتي از امام باقر ـ عليه السّلام ـ و امام صادق ـ عليه السّلام ـ آمده است که مضمون آن ها را نقل مي کنيم.امام ـ عليه السّلام ـ در جواب شخص راوي و در ذيل آيه شريفة (ق / 15) مي‌فرمايد: «هر گاه بساط اين عالم برچيده شود و بهشتيان به بهشت و دوزخيان به دوزخ بروند، خداوند مجدداً دنيايي غير از اين دنيا مي‌آفريند و انسانهايي را بدون اين كه از پدر و مادري متولد شوند، به وجود مي‌آورد و براي آنها زميني غير از اين زمين و آسمانهايي غير از اين آسمان‌ها مي‌آفريند. نكند فكر كردي خداوند فقط همين انسان و دنيا را آفريده كه وقتي برچيده شد ديگر عالم و آدمي نباشد؟ خير چنين نيست خداوند پيش از دنياي فعلي، هزار هزار دنيا و هزار هزار آدم آفريده است و اين نسل موجود بعد از همة آنها آفريده شده است».[7]پس بر اساس روايات اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ دنياي فعلي نه اولين است و نه آخرين بلكه پيش از اين هم دنياهايي بوده و بعد از اين هم دنياهايي خواهد بود.[8] .

سامانه پاسخگویی به سوالات و شبهات

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/28

لینک کوتاه