شأن نزول آية 156 سورة بقره را بيان کنيد؟

مجموع آيات 154 تا 157 سورة بقره يك شأن نزول دارد و در مورد شهداي جنگ بدر است در جنگ بدر حدود 14 نفر از مسلمانان به شهادت رسيدند كه 8 نفر از انصار و 6 نفر از مهاجرين بودند. عدهّ‌اي از مردم به كساني كه در راه خدا به شهادت مي‌رسيدند،مي‌گفتند: فلاني مُرد و از نعمت‌ها و لذّت‌هاي دنيا محروم گشت، آيات فوق بر حضرت محمد ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نازل گشت كه مي‌فرمايد: وَلا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْيَاءٌ وَلَكِنْ لا تَشْعُرُونَ . وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الأمْوَالِ وَالأنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ . الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ . أُولَئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ و به آنها كه در راه خدا كشته مى‏شوند، مرده نگوييد! بلكه آنان زنده‏اند،ولى شما نمى‏فهميد! قطعاً همه شما را با چيزى از ترس‏، گرسنگى‏، و كاهش در مال ها و جان ها و ميوه‏ها، آزمايش مى‏كنيم‏؛ و بشارت ده به استقامت‏كنندگان‏! آنها كه هر گاه مصيبتى به ايشان مى‏رسد، مى‏گويند: ما از آنِ خدائيم‏؛ و به سوى او بازمى‏گرديم‏! اينها، همانها هستند كه الطاف و رحمت خدا شامل حالشان شده‏؛ و آنها هستند هدايت‏يافتگان‏! اعتراض مشركين در مورد شهداء مبني بر اين‌كه شهداء مرده‌اند در حقيقت اعتراض به جهان بيني توحيدي و حكمت الهي است به اين معني كه مشرکان شبهه کرد و به مسلمانان می گفتند: فرمان خدا بر جهاد و عبادت، موجب بلاها و حوادث ناگواری از سختي‌ها مانند اسارت،زخمي شدن و مرگ خواهد بود كه هيچ‌گونه فايده‌ و حكمتي در آن ديده نمي‌شود و اين كار با فرمان خدائي كه شما او را حكيم مي‌دانيد ، سازگاري ندارد و لذا قرآن با نزول اين آيات نقاط مجهول و تاريك اين حقيقت را روشن نموده است. به همين دليل نخست در ذيل آية 153 اهميت مقام صبر و استقامت را در مقابل حوادث بلاها نشان داد، و راه رسيدن به آن مقام رفيع و با خدا بودن بوسيلة صبر و استقامت بدست مي‌آيد و سپس در آية 154 ابعاد جهان‌بيني اسلامي را مطرح كرده كه سعادت و حيات، محدود به جهان ماده نيست و اين‌كه زحمات سخت شهدا ثمربخش بوده و آنها در جهان برزخ زنده‌اند و از نعمات الهي بهره‌مند و مشركان كه خيال مي‌كنند، آنها مرده‌اند از نظر بينش فكري ضعيف‌اند و شعور ندارند. سپس در آية 155 اين حقيقت را در دائرة وسيع‌تر و در ذيل يك اصل تكامل‌بخش بنام آزمون و امتحان مطرح نموده كه نه تنها اين حوادث‌ها و بلاها كه لازمة جهاد است بي‌اثر و بي‌فايده نيست، بلكه علاوه بر عزت و سربلندي در دنيا، موجب رشد، تكامل ، سازندگي انسان در رسيدن به مقامات معنوي و فيوضات عظيم در آخرت خواهد بود و بالاخره در آية 156، راه موفقيت در پيروزي در اين امتحان‌هاي الهي را نشان مي‌دهد و آن عبارت از صبر و استقامت و راه رسيدن به صبر و استقامت هم اين است كه انسان ايمان و معرفت داشته باشد كه مقام سرماية وجودي انبياء از آن خداست چنانچه با صبر و استقامت در راه خدا وجودش را فدا كند، به سعادت خواهد رسيد و سعي او بي‌ثمر نخواهد بود. شأن نزول ديگر اين است كه وقتي كه پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ خبر شهادت جعفر را در سرزمين موته ( در جنگ موته) به مولا علي ـ عليه السلام ـ داد، مولي علي ـ عليه السلام ـ فرمود: إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ بعد خداوند اين آيه را نازل كرد: الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ آنها كه هر گاه مصيبتى به ايشان مى‏رسد، مى‏گويند: (ما از آنِ خدائيم‏؛ و به سوى او بازمى‏گرديم‏!) اين شأن نزول منافات با شأن نزول قبلي ندارد و در ذيل شأن نزول اين آيه خدا مي‌خواهد مصداق كامل صابرين در امتحان هاي الهي و انسان موحد يعني علي ـ عليه السلام ـ را نشان بدهد، كه علت موفقيت آن حضرت در آيه چنين بيان شده است كه توجه به اين واقعيت كه همه از او هستيم و اين درس را به ما مي‌دهد كه از زوال نعمت‌ها هرگز ناراحت نشويم؛ چرا كه همة اين مواهب، بلكه خود ما تعلق به او داريم، يك روز مي‌بخشد و روز ديگر مصلحت مي‌بيند و از ما باز مي‌گيرد و هر دو صلاح ماست. و توجه به اين واقعيت كه ما همه به سوي او باز مي‌گرديم به ما اعلام مي‌كند كه اينجا سراي جاويد نيست، زوال نعمت‌ها و كمبود مواهب و يا كثرت آنها همه زودگذر است و همة اينها وسيله‌اي است براي پيمودن مراحل تكامل. توجه به اين دو اصل اساسي اثر عميقي در ايجاد روح استقامتي و صبر دارد؛ بديهي است منظور از گفتن جملة إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ تنها ذكر زباني آن نيست ،بلكه توجه به حقيقت روح آن است كه يك دنيا توحيد و ايمان در عمق آن نهفته است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه