سعد بن ابی وقاص کی بود؟ در چه تاریخی متولد شد؟ چه دشمنی با ائمه ـ علهیم السلام ـ داشت؟ و چرا اهل مدائن عراق وی را محترم می شمارند؟

ابو اسحاق سعد بن ابی وقاص (مالک) بن عبد مناف بن زهره بن کلاب القرشی، از جمله نخستین ایمان آورندگان به پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بود. وی از قبیله قریش و از طایفه بنی زهره بوده که در سن 19 سالگی مسلمان شد. با توجه به این که او جزء نخستین مسلمانان بود و در سال اول بعثت مسلمان شد، لذا باید حدود20 سال قبل از بعثت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ متولد شده باشد، پدرش مالک، معروف به ابی وقاص بود. سعد نخستین کسی است که در جریان درگیری مسلمانان با مشرکان در مکه در سال های اول بعثت، با پرتاب تکه استخوانی بر سر یکی از مشرکین، سر او را شکافت و خونش ریخته شد. و لذا او اولین کسی است که در اسلام خون ریخت، سعد در بیشتر جنگ های دوره حضرت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ شرکت داشت و از جنگ آوران و فرماندهان برجسته به حساب می آمد. از آن جائی که وی از اشراف و سرمایه داران قریش به حساب می آمد و در طایفه خود دارای مقام و منزلت بود در برخی مواقع، مساوات و برابری را رعایت نمی کرد و حتی در مواردی به پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نیز اعتراض می کرد که چرا حضرت سعد را مثل دیگران مساوی قرار می دهد، بعد از جنگ بدر هنگام تقسیم غنایم، حضرت پیامبر غنیمت های بدست آمده را به طور مساوی بین سربازان اسلام تقسیم کرد. سعد بن ابی وقاص در این موقع با خشم به پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ، گفت: آیا مرا، که از اشراف بنی زهره ام، با این آبکش ها و باغبان های یثرب یکسان می بینید؟ پیامبر از این سخن سخت آزرده شد. بعد از رحلت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ سعد از جمله افراد با نفوذ در دستگاه خلافت بود، بالاخص در دوره عمر بن خطاب در جنگ های فراوان فرمانده سپاه اسلام بود و در جنگ قادسیه که جنگ بین اعراب و ایرانیان ساسانی بود، فرماندهی اعراب بر عهده سعد بن ابی وقاص بود. در این جنگ و دیگر جنگ ها، مناطق مختلف ایران از جمله مدائن، بدست سعد فتح شد. به همین خاطر مدتی هم از طرف عمر ولایت کوفه بر عهده سعد گذاشته شد. به سبب خدماتی که سعد در دوره خلافت عمر به وی کرده بود، عمر نیز او را به همراه پنج نفر دیگر؛ علی ـ علیه السلام ـ عثمان، طلحه، زبیر، عبد الرحمان بن عوف، در شورائی قرار داد که بعد از عمر تعیین خلیفه بر عهده این شش نفر بود، این امر سبب شد که سعد خود را سزاوار مقام خلافت و هم ردیف و در مواقع متعدد حتی برتر از علی ـ علیه السلام ـ بداند. با این که سعد جایگاه و مقام حضرت علی ـ علیه السلام ـ را می دانست، حتی در حجه الوداع حضور داشت و انتصاب علی ـ علیه السلام ـ را از جانب پیامبر به جانشینی آن حضرت شاهد بود. ولی بعد از رحلت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نه تنها از علی ـ علیه السلام ـ حمایت نکرد، بلکه در شورای شش نفره عمر هم به نفع عبدالرحمان و در نهایت به نفع عثمان رأی داد و لذا به خاطر این خوش خدمتی، عثمان نیز سعد را مدتی والی و استاندار کوفه کرد. سعد بعد از قتل عثمان، هم چون طلحه و زبیر خود را مستحق خلافت می دانست و لذا وقتی که مردم با علي ـ عليه السلام ـ بيعت کردند وي با حضرت بيعت نکرد. و هنگامي که عمار بن ياسر در اين باره با او سخن گفت. سعد با سخنان زشتی جواب عمار را داد، حضرت امیر المؤمنین ـ علیه السلام ـ فرمودند: ای عمار سعد را رها کن او به خاطر حسادت با من بیعت نخواهد کرد. شیخ مفید نیز سبب اصلی خودداری سعد از یاری امام ـ علیه السلام ـ را حسد وی می داند و می نویسد: این موضوع از آن جا سرچشمه می گرفت که عمر بن خطاب سعد را از اعضای شورای شش نفره قرار داد و شایستگی او را برای رسیدن به خلافت تصویب کرد و سعد هم پنداشت که شایستگی مقام رهبری را دارد و این گمان دنیا و دین او را تباه ساخت و سرانجام به آن چه امید بسته بود نرسید و تهیدست از دنیا رفت. سعد به خاطر حسادت با علی ـ علیه السلام ـ در هیچ یک از جنگ های علی ـ علیه السلام ـ شرکت نکرد، و با این اقدام خود زمینه پیروزی معاویه را فراهم ساخت. همان طور که گفته شد، سعد علاوه بر حسادت به علی ـ علیه السلام ـ خود را سزاوار خلافت می دانست و لذا این عامل باعث دشمنی او با علی ـ علیه السلام ـ شد. با همه این ها امام علی ـ علیه السلام ـ حق او از بیت المال را قطع نکرد و با او با شدت برخورد ننمود و او را به حال خود رها کرد. این که اهل مدائن سعد را محترم می شمارند شاید به این خاطر است که او چون در فتح مدائن فرمانده بوده و مدائن بدست او فتح شد و یا این که چون سعد یکی از صحابه پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ است و اهل سنت نیز به تمام صحابه پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ احترام می گذارند، هر چند که این صحابی بعد از رحلت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ منحرف شده بود. بنابر این سعد به خاطر حسادتی که نسبت به علی ـ علیه السلام ـ داشت و خود را سزاوار مقام خلافت می دانست با وجود سفارشات متعدد پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ به اصحاب خود، در مورد مقام و منزلت علی ـ علیه السلام ـ و پیروی کردن از امیر المؤمنین ـ علیه السلام ـ ولی سعد بن ابی وقاص این سفارشات را نادیده گرفت و در جبهه مقابل علی ـ علیه السلام ـ قرار گرفت. در نهایت سعد در سال 55 هجری در مدینه فوت کرد و مروان بن حکم که والی مدینه بود بر جنازه او نماز خواند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه