حکمت های کیفیت و ترتیب وضو

پاسخ این پرسش در ضمن نکاتی ارائه می گردد:نکته اول: اگر منظور از فائده، فقط فائده بهداشتی است، تاکید می کنیم که وضو فقط برای فوائد بهداشتی نیست. این عبادت الهی مجموعه ای از حکمت های مادی و معنوی، بهداشتی، اعتقادی، فرهنگی، اخلاقی، عبادی، دنیوی و اخروی را در بر دارد. نکته دوم: عبادات همگی ظاهری دارند و باطنی. ظاهر عبادات خود نشانه ای بر اسرار و لطائف باطنی آن است. سر تاثیرات تربیتی و تعالی بخشی این عبادات توجه به این اسرار است. پیامبر مکرم اسلام در پاسخ شخصی که از اسرار و حکمت های اجزاء وضو سئوال می کرد چنین فرمودند: «وضو گرفتن، یعنی شستن صورت و دست ها و مسح سر و پاها؛ شستن صورت، یعنی خدایا هر گناهی که با این صورت انجام دادم آن را شستشو می کنم که با صورت پاک به جانب تو عبادت کنم. و با پیشانی پاک سر بر خاک بگذارم. شستن دستها در وضو یعنی خدایا از گناه دست شستم و گناهانی را که با دستم مرتکب شده ام، با شستن دست، آن را تطهیر می کنم. مسح سر در وضو یعنی خدایا از هر خیال و باطل و هوس خام که در سر پروراندم، سرم را تطهیر می کنم و آن خیال های باطل را از سر به دور می افکنم. مسح پا یعنی خدایا من از جای بد رفتن پا می کشم و این پا را از هر گناهی که با آن انجام داده ام تطهیر می کنم. اگر کسی بخواهد نام مبارک حق تعالی را بر زبان آورد، باید دهان را تطهیر کند. مگر می شود با دهان ناشسته انسان نام خدا را ببرد؟ باید دهان را با آب مضمه کند و بشوید». نکته سوم: در جنبه بهداشتی وضو هم باید توجه داشت که مسح سر و پا اگر چه به ظاهر تاثیر بهداشتی چندانی نداشته باشد، لکن با توجه به اینکه محل مسح بایستی بدون مانع باشد، مستلزم رعایت بهداشت ظاهری نیز هست، ضمن اینکه این حکم تعبدی زمینه ساز حرج و سختی برای شخص نیز نخواهد بود. علاوه بر این وجوب مسح این اثر بهداشتی را نیز خواهد داشت که سر و پا ها که عموما پوشیده می شوند بایستی حداقل روزی سه مرتبه، برای وضو در معرض هوا قرار گیرد و این امر آثار بهداشتی فراوانی را در پی دارد.با پیشرفت دانش بشرى نتاج جالبى در خصوص شستن و مسح این چند عضو خاص به دست آمده است که به یکى از موارد آن اشاره مى نمائیم. امروزه، دانش نوروفیزیولوژى (Neurophysiology) و شاخه هاى مختلف این علم از جمله نوروسایکولوژى (Neuropsycholugy) که به بررسى کارکرد سیستم عصبى مى پردازد، به پیشرفت هاى چشمگیرى نایل آمده است. از دیدگاه علم فیزیولوژى، مغز یک سیستم رایانه اى فوق العاده پیشرفته است و مانند رایانه داراى مسیرهاى ورودى (راه هاى حسى)، بخش ذخیره اطلاعات حافظه، بخش تحلیل اطلاعات و نتیجه گیرى (تفکر) و مسیرهاى خروجى (راه هاى حرکتى) مى باشد. اطلاعات دیدارى، شنیدارى، چشایى، لامسه و غیره از طریق راه هاى حسى وارد مغز شده در حافظه ذخیره مى شوند و یامورد تحلیل قرار مى گیرند آنگاه فرامین خروجى از طریق راه هاى حرکتى به اعضا منتقل مى گردند و اعضا را وادار به عمل مى سازند. دسته اى از حواس هستند که در سرتاسر بدن وجود دارند و به عضو خاصى اختصاص ندارند، به اینها اصطلاحاً «حواس پیگرى» گفته مى شود. مانند لامسه، درد، حس سرما و گرما، حس فشار، حس ارتعاش و امثال آنها. براى این که این حواس ادراک شوند باید به منطقه ویژه اى از قشر خاکسترى مغز به نام «قشر حسى» مخابره شوند. حس هربخشى از بدن به قسمت خاصى از قشر حسى ارسال مى شود. به عبارت دیگر هرقسمت از قشر حسى به بخش معینى از بدن مرتبط است. پس در قشر حسى بخش هاى متناظرى با اعضا بدن وجود دارند و اگر نقشه آنها را طراحى کنیم دقیقاً شکل یک آدمک بدست مى آید که آنرا «آدمک حسى» یا (Sensoy homonculus) نامیده اند. صورت و دست هاى این آدمک حسى بسیار بزرگ است، در حالى که تنه، ران ها و ساق پاهاى آن بسیار کوچک هستند. همچنین کف پاى آدمک نیز بزرگ است. در آدمک حسى، اعضایى که بزرگتر هستند، حساسیت بیشترى دارند. به همین جهت است که حساسیت دست و صورت انسان، بیش از پا و تنه است. در صورت و دست تعداد گیرنده هاى حسى فراوان تر است و این اعضا گرچه نسبت به کل بدن کوچک هستند؛ اما پیامهاى عصبى زیادى به قشر مغز مخابره مى کنند. لذا دقت حسى این بخش ها بالاتر مى باشد و تصویر آنها در آدمک حسى بزرگ است. اگر ما، به نقشه دقیق آدمک حسى توجه کنیم، به راحتى درمى یابیم که اعضا بزرگ آدمک حسى تقریباً همان اعضایى هستند که در هنگام وضو گرفتن، مرطوب مى شوند و عبارتند از صورت، دستها و پاها (از مچ تا انگشتان). با توجه به نقشه آدمک حسى، روشن است که وقتى در جریان وضو، داخل دهان، صورت، ساعدها، کف دست ها، جلوى سرو روى پاهاى آدمک حسى، تحریک شوند، قسمت اعظم قشر حسى، تحریک مى شود و هوشیارى به سطح بالایى مى رسد، در حالى که فقط چیزى، حدود 20درصد از سطح بدن مرطوب شده است. اگر شخص به عوض وضو گرفتن تمامى بدن خود (یعنى 5 برابر مساحت وضو) را مى شست، چیز زیادى بر تحریک ناشى از وضو، افزوده نمى شد؛ به عبارت دیگر، اگر برنامه وضو به گونه فعلى نبود ومناطق دیگرى از بدن شسته مى شدند، چنین اثرى بدست نمى آمد. پس وضو، با مرطوب کردن 20درصد از سطح بدن، تقریباً کارمرطوب کردن تمام بدن را انجام مى دهد و این موضوع واقعاً یک معجزه است. در حقیقت، شرع مقدس خواسته است، با سهل ترین عمل و کمترین زحمت، بیشترین اثر حاصل آید که همانا نشاط و توجه کافى براى بجا آوردن نماز است. اما بهترین شیوه تحریک حسى، به منظور تولید نشاط، استفاده از آب است؛ زیرا هم بى خطر بوده و هم بهداشتى است و به علاوه، از لحاظ روانى هم خوشایند است . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه