نقش زن و جايگاه زن در عرصه هاي اجتماعي و ظاهر شدن در جامعه از نظر اسلام چگونه است؟

مقدمه: پس از رحلت پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ تلاش ديرينه شيفتگان مال و جاه براي تحريف حقايق احياء شد و يکي از نمونه هاي آن ممانعت از رشد و تعالي زنان بود که اين تلاش يا در جهت منزوي ساختن زنان از صحنه جامعه اسلامي بود. یادر جهت تبديل نمودن زنان به عنوان وسيله تلذذ مردان بود تا تمام شرافت انساني خويش را فداي شهوات حيواني گردانند، و تنها در هر برهه از زمان که امت تابع راهنمايان حقيقي خود شدند زنان چونان ديگران جايگاه حقيقي خويش را مي يافتند و در نتيجه راه کمال را در مي نورديدند. نمونه آن تحولي بود که در انقلاب اسلامي ايران پديد آمد و رهبر اين نهضت فرياد زد: «مبادا يک وقت اسلام بيايد در خانه را روي زنها ببندد و آن را قفل کند که ديگر بيرون نيايند. زن ها در صدر اسلام توي ميدان ها مي رفتند... زن ها در محفظه بمانند!؟ چه کسي چنين چيزي به شما گفته است که بايد اين طور باشد». امام خميني با اين ندا پرده جهل را پاره کرد و زنان را به تلاش چون کوشش زنان صدر اسلام فرا خواند که نتيجه اين هشدارها حضور فعال زنان در صحنه هاي مختلف بود. ديدگاه امام خميني که در انقلاب اسلامي تجلي يافت دستاوردي بود که از تاريخ اسلام و زندگاني پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و اهلبيت ـ عليهم السلام ـ بود. از جلوه هاي بارز مشارکت اجتماعي زنان در عرصه سياست حضور آنان در بيعت هاي دوران پيامبر و ائمه ـ عليهم السلام ـ است. درک اهميت حضور زنان در اين بيعت ها مستلزم در نظر گرفتن بيعت به عنوان يکي از حساس ترين امور سياسي اسلام است. در واقع در اين بيعت ها مسلمانان بيان مي دارند که در هر شرايطي از اوامر رهبري اطاعت خواهند کرد و در تبعيت از او هيچ گونه سستي به خود راه نخواهند داد. اولين بيعت در زمان رسالت پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ عقبه اولي يا بيعة النساء است. اين بيعت در زماني واقع شد که مسلمانان به شدت از جانب کافران تحت فشار بودند. در اين زمان بود که چند تن از اهل يثرب به نزد پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ آمدند و پس از آشنايي با اسلام در بيعتي با پيامبر اکرم(ص) شرکت نمودند که بيعة النساء ناميده شد. در اين بيعت زني به نام عفراء دختر عبيد بن ثعلبه حضور داشت. حضور او در زمانه اي که زن از اولين حقوق فردي و اجتماعي خود محروم بود بسيار شگفت انگيز و مهم محسوب مي شد. بعد از بيعت اين گروه به يثرب بازگشتند و تبليغات وسيعي را آغاز کردند. در اينجا به جاست به بخشي از کلام امام خميني(ره) اشاره کنيم. رهبري که از آغاز انقلاب اسلامي تلاش کرد تا چون صدر اسلام به همان شيوه محمدي ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ حضور زنان در بيعت يا به زمان امروز دخالت آنان در تصميم سياسي زنده نمايد. ايشان فرمودند زن بايد در مقدرات اساسي مملکت دخالت کند. از ديگر جلوه هاي حضور زنان در امور اجتماعي و سياسي جامعه حضور آنان در هجرت بوده است تجربه تاريخي نشان مي دهد که در هر مقطعي از زمان گروهي از مردم با وجود هدايت فطري الهي شان به مسير صراط مستقيم و صلاح تنها به دليل زيستن و ماندن در جامعه کفر که جو غالب با عصيانگران است و مؤمنان تحت فشار قرار دارند در نهايت همرنگ جماعت مي شوند. خداوند در چنين شرايطي آنان را به هجرت امر مي نمايد که آياتي از سوره هاي نساء و عنکبوت و زمر، همگي به اين معنا اشاره دارند. آيه 97 و 98 سوره نساء صراحتاً بيان مي دارند که زنان چون مردان وظيفه دارند تا از حکومت کفر به سرزمين اسلامي هجرت نمايند و در عدم حضور موثر در حکومت اسلامي تنها عذر زناني پذيرفته است که تدبيري نمي يابند و يا به مسيري رهنمون نمي گردند. در زمان پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ هم اين ضرورت براي ترک جامعه کفر پيش آمد و در نتيجه در هجرت تاريخي يکي به حبشه و ديگري به مدينه با شکوه و آميخته با رنج ها و خطرات فراوان اتفاق افتاد. در حقيقت هجرت زنان مسلمان اقدامي سياسي مي باشد که ابعاد مختلفي دارد. از سويي بر معناي طرد و نفي نظام حاکم بر جامعه است از سويي ديگر به مفهوم ابلاغ پيام آيين جديد بر مراکز مستعد در جهان مي باشد. علاوه بر آن هجرت، اساسي ترين اقدام جهت تأسيس حکومت اسلامي و تقويت اين حکومت نوپا خواهد بود. تذکر اين نکته خالي از لطف نيست همانا اهميت هجرت زنان مسلمان بدان پايه است که شرط جواز ازدواج زنان با پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ هجرت آنان به سرزمين حکومت اسلامي قرار داده شده است. از ديگر جلوه هاي بارز مشارکت اجتماعي زنان در عرصه سياست حضور فعال آنان در ميادين جنگ بوده است. همزمان با استقرار حکومت اسلامي در مدينه جهت گسترش اسلام در سراسر عربستان حدود 75 جنگ اتفاق افتاد. دراين پيکارها اگر چه مردان به مبارزه مسلحانه با دشمن پرداختند ولي زنان نيز صحنه رزم با دشمنان خدا را تا آن جا که وظيفه داشتند رها نساخته و به ميزان رشد خويش سعي در حمايت از اسلام و رهبري نمودند. در تاريخ جنگ هاي پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نام زناني چند که براي آب رساني، پرستاري از مجروحان و مداواي آنان، تهيه غذا براي رزمندگان و انتقال اجساد مطهر شهداء به نزد خانواده هايشان ثبت شده است. در جامعه اسلامي ملت ايران نيز چه در رزم با طاغوت و چه در هشت سال جنگ با عراق مکرراً شاهد حضور زنان در مقابله با دشمن بوده ايم. از جمله موارد مشارکت سياسي زنان مي توان به پاسداشت ياد شهداء توسط بانوان اشاره نمود. از ظرايف رفتاري حضرت زهرا ـ عليها السلام ـ آن که حضرت مقيد بودند پس از هر نماز تسبيحات خاص را به جا مي آورد. پس از جنگ احد آن حضرت از خاک قبر شهدا تسبيحي ساخته و با آن ذکر مي گفتند و ايشان به اين گونه ياد شهدا را زنده مي داشت و اين عمل حضرت سبب مي شد تا سايرين نيز تسبيح خود را از خاک قبر شهدا فراهم آورند. الگوي رفتاري بانو فاطمه ـ عليها السلام ـ پس از رحلت پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نيز مکرر بر سر قبر شهداي احد رفته و مي گريست. بدين گونه اجتماعي را که حساسيت سياسي خود را از دست داده بود متذکر مي گشت که حکومت اسلامي پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ محصول چه ايثارها و شهادت هايي است. از شواهدي که زنان در امور سياسي و اجتماعي مشارکت داشته اند موارد متعددي از خشونت دشمنان و مشرکان عليه زنان است که در تاريخ به ثبت رسيده است. تاريخ اسلام همواره مالامال از خشونت عليه زنان به جرم تبعيت از رهبران الهي است. نمونهي اين مجاهدت ها شهادت بانوي گرانقدر به نام سميه است. از امام حسن عسکري ـ عليه السلام ـ روايت شده است که آن حضرت در مدح و ستايش از اين زن شهيد و همسرش فرمودند و اما ياسر و امّ عمّار فقتلا في دين الله و صبراً؛ ياسر و سميه براي دين خدا به شهادت رسيدند و در اين راه صبر پيشه کردند. از ديگر موارد مشارکت زنان در امور اجتماعي مشارکت آنان در اصلاحات سياسي از جمله امر به معروف و نهي از منکر است. خداوند متعال علاوه بر خطابات عام به مردان و زنان بر اين امر واجب در سوره توبه با ذکر جنسيت (مرد و زن) به طور جداگانه تأکيد بيشتري مي نمايد و مي فرمايد: وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاء بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلاَةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ أُوْلَئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللّهُ إِنَّ اللّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ؛ مردان مؤمن و زنان با ايمان برخي ولي برخي ديگر مي باشند. امر به معروف و نهي از منکر مي نمايند و نماز را به پا مي دارند و زکات را مي پردازند و از خدا و رسولش اطاعت مي کنند. ايشان به زودي مورد رحمت خدا قرار مي گيرند به درستي که خداوند صاحب عزت و داراي حکمت است». از ديگر مواردي که مي توان اشاره کرد که زنان حافظان اسرار سياسي بوده اند. گاه اسرار بسيار مهم و کليدي به آنان سپرده مي شد. از جمله اين که ام سلمه مي گويد که پيامبر روزي کتابي را که مشتمل بر معارف عظيمي بود به من سپردند و سفارش کردند که هرگاه خليفه بر حق، آن را از تو تقاضا نمود آن را به او بسپار، پس از رحلت پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ ابوبکر و عمر و عثمان هر يک از آنان در ابتداي خلافت آن کتاب را از من تقاضا کردند ولي من آنان را فاقد نشانه هاي امامت مي دانستم و از دادن کتاب خودداري کردم. تا اين که در زمان حکومت اميرالمؤمنين ـ عليه السلام ـ ايشان کتاب را تقاضا نمود و خواست تا آن امانت را به او بسپارم من که وي را امام بر حق يافتم کتاب را به ايشان دادم. آن حضرت فرمود: انّ في هذا لعلماً جديداً؛ به درستي که در اين کتاب علمي تازه است. موارد حضور زنان در صحنه هاي مختلف اجتماعي و سياسي بسيار است که مجال گفتگو درباره آنها در اين مختصر نيست و بايد به کتب مبسوط مراجعه کرد. البته بايد اين را در نظر داشت که در تمام موارد حفظ موازين اسلامي و دينداري درباره حضور زنان در صحنه هاي گوناگون از لوازم حضور آنان مي باشد و بايد به طور صحيح رعايت شوند. و اگر پا از آنها فراتر نهاده شود مطمئناً مورد رضايت خداوند نيست. چرا که مطابق آيات نوراني خداوند همه چيز از اوست و رو به سوي او دارد پس هر چه در راه او باشد باقي و آن چه جز در راه او باشد رو به فنا دارد و محکوم به بطلان است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه