مارکس و انگلس درباره جامعه کمونیستی آن را طوری مطرح کرده اند که در آن بهره انسان ها از نعم مادی بر مبنای نیاز آنان عنوان شده است. آیا این با تعلیمات دین اسلام منافات دارد؟

از آنجا که موضوع و چگونگی جامعه آرمانی ارائه شده توسط این مکتب یکی از مباحث روز بین روشنفکران پیش از انقلاب بوده است، یکی از مفصل‌ترین مباحث طرح شده در آثار آن دوران را تشکیل می‌دهد و شهید مطهری نیز بر اساس رسالتی که در این مورد احساس می‌نموده‌اند به بررسی ابعاد مختلف این مکتب از جمله موضوع عدالت و اشتراکیت در این مکتب، پرداخته‌اند. بحث «تئوری ارزش» در اقتصاد یکی از پیچیده‌ترین مباحث است که مکاتب مختلف در باره‌ی آن به اظهار نظر پرداخته‌اند. از نظر مارکسیستها معیار ارزش «کار» می‌باشد، در حالی که از نظر اسلام سایر موارد نیز می‌توانند در جامعه ایجاد «ارزش اقتصادی» نمایند و ارزش منحصر به کار نیست. علاوه بر آن موضوع اشتراکیت ابعاد مختلفی دارد که اشتراکی بودن سرمایه و حاصل کار یکی از آنهاست. به گفته‌ی شهید مطهری: « هر چند اسلام مالکیت فردى و شخصى را در سرمایه هاى طبیعى و صناعى نمى‌پذیرد و مالکیت را در این امور عموم مى‌داند، ولى اسلام مالکیت اشتراکى کار را نیز نمى‌پذیرد. یعنى طرفدار این اصل نیست «که کار به قدر استعداد و خرج به قدر احتیاج». نمى‌گوید همه ملزم‌اند که کار کنند و محصول کارشان الزاما به اجتماع تعلق دارد. آرى، افراد مى‌توانند بالاشتراک کار کنند و کار اشتراکى را انتخاب کنند، همان طورى که زارعین در قدیم بالاشتراک کار مى‌کردند و روى حساب معین که مثلا دهقان چقدر ببرد و سالار چقدر و گاو چقدر، آخر کار، زراعت را میان خودشان تقسیم مى‌کردند، یا چند نفر بالاشتراک دیمه کارى یا گوسفنددارى مى‌کردند. اما مردم ملزم نیستند که هر کسى به قدر استعداد کار کند و به قدر احتیاج محصول بردارد. پس آن مقدار از سوسیالیسم از نظر منطق و از نظر اسلام قابل توجیه است که قسمتى از سرمایه‌ها، یعنى سرمایه‌هاى عمومى بالاشتراک باشد، و اما کار بالاشتراک را که الزامى و اجبارى باشد، هیچ گونه نمى‌توان از اسلام استنباط کرد، مگر این که در موارد خاصى، یعنى در زمینهاى عمومى یا کارخانه‌هاى عمومى، طورى باشد که کار فردى میسر نباشد، و تازه اگر هم این طور باشد، نه چنین است که مالکیت فردى در کار نیست، بلکه محصول، بالسویه یا بالتفاوت طبق قرارداد میانشان تقسیم مى‌شود و هر فردى مالک فردى سهم خود خواهد بود. پس اگر مشخص اصلى سوسیالیسم را اشتراک سرمایه بدانیم، اسلام یک مسلک اشتراکى است، و اگر مشخص اصلى آن را اشتراک در کار بدانیم، اسلام یک مسلک اشتراکى نیست.» برای بررسی سایر ابعاد مسأله و بحث درباره‌ی منافات اشتراکی بودن اموال و سایر موضوعات طرح شده در این رابطه شما را به آثار ذیل از آن شهید بزرگوار که به تعبیر امام خمینی – ره – تمامی آثار ایشان مورد تائید می‌باشد، ارجاع می‌دهیم: (از آنجا که چاپ‌های مختلفی از آثار ایشان موجود می‌باشد از ذکر صفحات مربوطه معذوریم اما با مراجعه به فهرست کتاب‌های معرفی شده می‌توانید موضوعات مطرح شده را بیابید). اسلام و مقتضیات زمان ج 1 – سخنرانی تحت عنوان جبر زمان و مسأله عدالت. انسان کامل – سخنرانی تحت عنوان نقد و بررسی نظریه مکتب سوسیالیسم. تکامل اجتماعی انسان به ضمیمه هدف زندگی – جلسه دوم حق و باطل به ضمیمه احیای تفکر اسلامی – جلسه اول فلسفه اخلاق – جلسه هفتم تحت عنوان خود و ناخود نظام حقوق زن در اسلام – موضوع اشتراکیت جنسی نظری به نظام اقتصادی اسلام – بحث حدود اشتراکیت اسلامی و اشتراکیت کار و... نقدی بر مارکسیسم – بررسی کلی نظریه اشتراکیت .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه