معرفت داشتن به خدا و ائمه یعنی چه؟ چگونه حاصل می شود؟ چگونه قبر مطهر ائمه(ع) را با معرفت زیارت کنیم و از کجا بفهمیم که زیارتمان قبول است؟

بى شک، درک کامل شأن و مقام حضرت رضا(علیه السلام)، غیر ممکن است و این ادعا که «امام رضا(علیه السلام) را شناخته ایم» سست و بى پایه است! شخصیتى که پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) زمانى نام او را از شخصی شنید، فرمود:قل: صلّی اللّه علیه، قل: صلّی اللّه علیه، قل: صلّی اللّه علیه.بگو: درود خدا بر او؛ بگو: درود خدا بر او؛ بگو: درود خدا بر او.(1)شخصیت امام، به وسعت یک دریا است و قطره قطره این دریا ما را در حدى به معرفت او نزدیک مى کند.آب دریا را اگر نتوان کشیدهم به قدر تشنگى باید چشیدارزش بهاى زائر به محبّت همراه با معرفت اوست؛ به این فراز از زیارت جامعه بنگرید:«اللّهم... اسئلک اَنْ تُدْخِلَنی فی جُملة العارفین بهم وبحقّهم».خداوندا! از تو می خواهم که مرا در شمار عارفان به خاندان پیامبر صلی الله علیه وآله و آشنایان به حقّ آنان قرار دهی.معرفت به حق امام را از دو منظر مى توان نگریست:1. حق عمومى ؛ حق امامت کبرى و ولایت عظمى. 2. حق خصوصى؛ هر امامى حقى دارد و معرفت آن حق مهمترین اصل در معرفت است. درباره حق مخصوص امام رضا (علیه السلام) به پرسش و پاسخ زیر دقت کنید:وقتى که امام صادق در باره زیارت همراه با معرفت امام رضا (علیه السلام) سخن مى گفت، فردى از امام درباره عارفا بحقه پرسید، امام در پاسخ فرمود: «یعلم انّه امام مفترض الطّاعة غریب شهید من زاره عارفا بحقّه اعطاه اللَّه عزّ و جلّ اجر سبعین شهیدا ممّن استشهد بین یدى رسول اللَّه صلّى اللَّه علیه و اله على حقیقة؛(2) بداند او امامی است که اطاعتش از طرف خدا واجب است، او دور از وطن و شهید است. هرکس با او را زیارت کند در حالى که عارف به حق وى باشد، خداوند اجر هفتاد شهید به او عنایت کند، شهیدى که به واقع در کنار رسول الله (صلى الله علیه وآله) به شهادت رسیده است.»همچنین امام باقر (علیه السلام) «گوش دادن به سخنان امام و اطاعت از او» را حق امام بر مردم مى شمارد.(3)هنگامى که زیارت با معرفت همراه شد، این ثمره را نیز در پى خواهد داشت؛ پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) فرمود: «هرکس را که خداوند به شناخت و معرفت و ولایت اهل بیت من موفق سازد، همانا خداى تمامى خیر رابراى او فراهم نموده است.»(4) بى شک، این معرفت در قلب زائر، شوقى به زیارت او بر مى انگیزد و او در راه زیارت حضرت، به سر رود، نه با پا راه پیماید.(5)پی نوشت:1) بحارالانوار، ج 49، ص 329.2) لوامع صاحبقرانی، ج 8، ص 5563) الکافى، ج 1، ص 405.4) عمادالدین طبرى، بشاره المصطفى، ص 176.5) المراقبات، ج 2، ص 231.تلاش براى شناختن و یافتن امام معصوم واجب و لازم است؛ چنان که رسول اکرم(ص) فرمودند: «من مات و هو لایعرف امامه، مات میتةً جاهلیه». ( میزان الحکمه، ج 1، ص 171، ح 840.) ویژگى هاى این شناخت آن است که: اولاً، از منابع معتبر و موثق و مستند اخذ شود. ثانیاً، گستره اش شامل آموزه هاى اعتقادى، اخلاقى و عبادى گردد. ثالثاً، از آن جا که امام الگوى عملى براى انسان ها است، به ابعاد فکرى، عملى و روحى امام نیز ناظر باشد. اما این شناخت از سه راه - که مکمل یکدیگر مى باشند - حاصل مى شود: یکم. مطالعه تاریخ زندگانى آنان؛ مطالعه سرگذشت و سیره آنان؛ خصوصاً در باب فضایل، مناقب و خصوصیات آنان - از قبیل: شجاعت، مردانگى، ایثار، تواضع، صبر، فرزانگى و... - انسان را متوجه مقام والاى آن بزرگواران مى کند و جذبه و کشش خاصى نسبت به آن فرزانگان در روح انسان، حاکم مى شود. دوم. مطالعه و تفکّر در سخنان ایشان؛ اسلام تفکر را موجب بصیرت ( الحیاة، ج 1، ص 8، ح 3)، دعوت کننده به عمل نیک ( همان، ح 9)، پدید آورنده نور ( همان، ص 49، ح 18)، نشانه حیات و زنده بودن قلب بصیر مى داند( همان، ص 48، ح 5). مطالعه و تفکّر در آثار فکرى امامان، هر چند کار مشکلى به نظر مى رسد؛ ولى بسیار سودمند است. این امر علاوه بر آن که باعث شناخت شخصیت آن بزرگواران و ایجاد محبت آنان در دل مى شود؛ سرمایه بزرگى براى روح بشر به شمار مى رود. همان طور که فراگیرى فصول یک کتاب، باید با تحقیق و دقت کامل و رجوع به استاد و... قرین باشد؛ مطالعه و اندیشه و تفکر در آثار ائمه(ع) نیز، باید با استفاده از استادان فن و مراجعه به کتاب هایى که در شرح سخنان آنان به رشته تحریر درآمده، همراه باشد. سوم. شناخت خدا: اگر ما خداوند و صفات و اسماى او را به طور حقیقى بشناسیم، مى توانیم انسان هاى کامل راستین (امامان) را نیز بشناسیم؛ زیرا آنان جلوه های صفات جمال و جلال حضرت حق اند و در تسمیه به اسماى الهى، از تمامى موجودات عالم امکان برترند. بر این اساس، با شناخت خدا و صفات او، مى توانیم به اوصاف و ویژگى هاى امامان نیز واقف گردیم. شاید دعایى که سفارش شده در زمان غیبت بعد از نماز زیاد خوانده شود، ناظر به همین حقیقت باشد: «اللهم عرفنى نفسک فانک ان لم تعرفنى نفسک لم اعرف رسولک اللهم عرفنى رسولک فانک ان لم تعرفنى رسولک لم اعرف حجتک اللهم عرفنى حجتک فانک ان لم تعرفنى حجتک ضللت عن دینى؛ خداوندا! خود را به من بشناسان که اگر خود را به من نشناسانى پیغمبر را نمى شناسم؛ خدایا! پیغمبرت را به من بشناسان که اگر به پیامبر معرفت پیدا نکنم، نمى توانم امامم را بشناسم؛ خدایا! حجت و امامت را به من بشناسان که اگر امام را نشناسم، در دین خود گمراهم» ( مفاتیح الجنان، دعا در غیبت امام زمان(عج«. اى مشیر ما تو اندر خیر و شراز اشارت هاست دلمان بى خبر اى «یرانا لانراه» روز و شب چشم بند ما شده دید سبب چشم من از چشم ها بگزیده شدتا که در شب آفتابم دیده شد لطف معروف تو بود آن اى بهى پس کمال البر فى اتمامه یارب! «اتمم نور نافى الساهرةواشجنا من مفضحات قاهرة» یار شب را روز مهجورى مده جان قربت دیده را دورى مده بعد تو مرگ است با درد و نکال خاصه بعدى که بود بعد الوصال آن که دیده ستت مکن نادیده اش آب زن بر سبزه بالیده اش ( مثنوى، دفتر 6، ابیات 2888 - 2898) بر اساس برخى از ادله مى توان ادعا نمود که علاقه و عشق نسبت به اهل بیت عصمت(ع) در میان همه شیعیان شبیه امور فطرى وجود دارد ولى آنچه لازم است پاس داشتن از این گوهر گران بها و رشد و بالندگى بخشیدن به آن است. هر که یوسف دید چنان کردش خدا هر که گرگش دید برگشت از هدى تردیدى نیست که محبت و عشق محصول معرفت است. اگر اطراف آدمى را ده ها یوسف فرا گرفته باشد، و وى به جهت کورى نتواند آنها را ببیند، آیا هیچ گاه عاشق یوسف خواهد شد؟! اگر به محبت اهل بیت(ع) و اولیاى الهى توصیه شده است، در حقیقت فرمان به تحصیل مقدمات آن - که همان معرفت مى باشد - داده است؛ چرا که اگر معرفت حاصل شد، قهراً علاقه و عشق به دنبال آن پدید خواهد آمد. براى تحصیل معرفت و محبت به پیشوایان معصوم(ع) راه کارهاى زیر را به شما توصیه مى کنیم: 1- مطالعه در زندگى، اخلاق، رفتار و کرامت هاى پیامبر(ص) و ائمه(ع). 2- مطالعه کلمات و سخنان آن بزرگواران؛ چرا که فرمایش هاى آنان، درّهاى گران بهایى است، که باید در جست و جوى آنها بود. آیا ممکن است کسى نهج البلاغه را بخواند و بفهمد، ولى عاشق على(ع) نشود؟ 3- تهذیب نفس و پرهیز از گناه، و نیز عمل به واجبات؛ چرا که آدمى تا تزکیه و تهذیب نفس نکند نمى تواند با اولیاى مقرب الهى ارتباط برقرار کند. نوریان مر نوریان را طالبند ناریان مر ناریان را جاذبند4- آشنایى هر چه بیشتر با آنها و مقامات معنوى و راه و روش آنان در زندگى فردى و اجتماعى، 5- تلاش پیوسته و مداوم نسبت به پیمودن راه آنان و پیروى از خطى که براى بشریت ترسیم کرده اند و عمل به دستوراتشان، 6- همواره به یاد آنان بودن و در صورت امکان به زیارت آنان رفتن یا از دور زیارت نمودن و نام و ذکرشان را در دل، زبان، خانه و جامعه زنده نگه داشتن. البته گناهان در دور ساختن انسان از قرب به آنان بسیار موثر است ولى با توبه و توسل مى توان آن را جبران کرد؟ 7- دعا و الحاح به درگاه خداوند جهت القاى محبت آنان در دلبراى مطالعه ى ابعاد مختلف سیره و زندگى امامان معصوم شیعه(ع) به این کتابها مراجعه کنید:1. حیات فکرى و سیاسى امامان شیعه، نوشته ى رسول جعفریان، از انتشارات انصاریان، قم.2. امامان شیعه و جنبش هاى مکتبى، محمدتقى مدرسى، ترجمه حمیدرضا آژیر3. سیره ى معصومان، سید محسن امین، ترجمه على حجتى کرمانى.4. سیره ى پیشوایان، مهدى پیشوائىبه علاوه اینها مى توانید به این کتابها هم مراجعه بکنید:1. زندگى دوازده امام، هاشم معروف حسینى، ترجمه محمد رخشنده.2. منتهى الآمال، چاپ هجرت.3. جلاء العیون، علامه مجلسى.4. ناسخ التواریخ.در این زمینه مطالعه کتابهای زیر مفید خواهد بود :شناخت پیامبر(ص):- فروغ ابدیت، جعفر سبحانی، دفتر تبلیغات اسلامی قم- محمد(ص) تصویر جمال خدا، حسین بدرالدین، علم تهران- سیره نبوی، شهید مرتضی مطهری- سیره نبوی، مصطفی دلشاد تهرانی ، انتشارات وزارت ارشاد- تاریخ پیامبر اسلام(ص)، محمد ابراهیم آیتی، دانشگاه تهرانشناخت امام علی(ع): - امام علی(ع) از ولادت تا شهادت، سید محمد کاظم قزوینی، دلیل قم- امام علی(ع) صدای عدالت انسانی، جرج جرداق، ترجمه سید هادی خسروشاهی، خرم قم- امام علی(ع) نماد حکومت حق، عزیز سید جاسم، ترجمه موسی دانش، بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی- شهید تنها، محمد رضا حسینی مطلق، پارسایان قمحضرت زهرا(س): - نهج الحیاه (فرهنگ سخنان فاطمه)، محمد دشتی، مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین(ع)ُ- زندگانی زهرا(س)، محمد باقر مجلسی، ترجمه محمد روحانی علی آبادی، مهام تهران- فرهنگ فاطمیه (الفبای شخصیتی حضرت زهرا(س)) مهدی نیلی پور، مرکز فرهنگی شهید مدرس اصفهان- زهرا، برترین بانوی جهان، ایت الله مکارم شیرازی، هدف قم- جامی از زلال کوثر، محمد تقی مصباح یزدی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیکتب در مورد زندگانى و شخصیت امام مجتبى علیه السلام 1. جواد نعمتى، آفتابى در هزاران آیینه، سازمان تبلیغات اسلامى 2. سید على شفیعى، از گوشه و کنار تاریخ، دفتر نشر و فرهنگ اسلامى، تهران، کتابخانه صدر3. محمد على انصارى اراکى، اسرار صلح امام حسن علیه السلام،بى تا، تهران، 1386ه. ق.4. مهدى پیشوایى، امام حسن پرچم دار صلح و آزادى، انتشارات توحید، قم.5. على قائمى امیرى، امام حسن علیه السلام در موضع واقع بینى و هدفگرایى؛ انتشارات شفق.6. دارالتوحید، امام حسن علیه السلام، سازمان تبلیغات اسلامى.7. گروهى از نویسندگان، امام حسن مجتبى علیه السلام پیشواى دوم، مؤسسه در راه حق.8. رضا محمدى، امام حسن علیه السلام مظلوم تاریخ، صحفى، قم، 1370ه.ش.9. جعفر مرتضى عاملى، تحلیلى از زندگى سیاسى امام حسن علیه السلام، ترجمه محمد سپهرى، سازمان تبلیغات اسلامى.10. احمد مطهرى، زمامدارى امام حسن علیه السلام، دارالکتاب، قم، بى تا.11. سید هاشم رسولى محلاتى، زندگانى امام حسن مجتبى علیه السلام، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، تهران.12. احمد زمانى، حقایق پنهان (پژوهشى از زندگانى سیاسى امام حسن علیه السلام)، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى.13. باقر شریف القرشى، زندگانى حسن بن على علیه السلام، ترجمه فخرالدین حجازى، 2 جلد، مؤسسه انتشارات بعثت، 1353ه. ش.14. جمعى از نویسندگان مؤسسه البلاغ، سرچشمه هاى نور، حضرت امام حسن مجتبى علیه السلام، سازمان تبلیغات، تهران، 1367ه. ش.15. رضا شیرازى، قهرمان دو میدان داستان زندگى امام حسن مجتبى علیه السلام، انتشارات پیام آزادى، تهران، 1370ه. ش.در مورد آگاهی از زندگی و شخصیت امام حسین ( علیه السلام ) و همچنین واقعه عاشورا ر . ک :1- الفباى فکرى امام حسین(ع) محمدرضا صالحى کرمانى2- فرهنگ عاشورا جواد محدثى3- درسى که حسین(ع) به انسان ها آموخت شهید هاشمى نژاد4- سخنان حسین بن على از مدینه تا کربلا صادق نجمى5- قیام جاودانه محمدرضا حکیمى6- منتهى الآمال شیخ عباس قمى7- ترجمه لهوف ابن طاووس8- حماسه حسینى شهید مرتضى مطهرى9- حسین بن على(ع) را بهتر بشناسیم محمد یزدى10- پیشواى شهیدان سید رضا صدر11- پرتوى از عظمت حسین(ع) لطف اللّه صافى12- الخصائص الحسینیه شیخ جعفر شوشترى13- خون خدا جواد محدثى14- الوقایع والحوادث (محرم) محمد باقر ملبوبى15- ترجمه موسوعه کلمات الامام حسین سازمان تبلیغات اسلامى16- انصار الحسین مهدى شمس الدین17- چشمه خورشید، مجموعه مقالات کنگره امام خمینى و فرهنگ عاشورا18- قصه کربلا، نظری منفردشناخت سایر ائمه(ع): - سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی، مؤسسه تحقیقاتی امام صادق(ع) قم- سیره معصومان، سید محسن امین، ترجمه علی حجتی کرمانی، سروش تهران- منتهی الامال، شیخ عباس قمی، هجرت قم- نگاهی به زندگی چهارده معصوم(ع)، محمد محمدی اشتهاردی، ناصر قم- سیری در سیره ائمه اطهار(ع)، شهید مطهری، صدرا قمشناخت امام زمان(عج): - آموزش عقاید (دوره کامل سه جلدی)، محمد تقی مصباح یزدی، درس چهلم- کتاب غیبت، محمد بن ابراهیم نعمانی، ترجمه احمد فهری زنجانی، دارالکتب الاسلامیه- قیام و انقلاب مهدی(عج)، شهید مرتضی مطهری، صدرا- گفتمان مهدویت، جمعی از نویسندگان، مؤسسه فرهنگی انتظار نور، دفتر تبلیغات اسلامی قم- در انتظار ققنوس، ثامر هاشم العمیدی، ترجمه مهدی علیزاد، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی- نهج الولایه، حسن زاده آملی، قیام، قم- چشم اندازی به حکومت مهدی(عج)، نجم الدین طبسی، دفتر تبلیغات اسلامی قم .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه