لطفا فلسفه مشکی بودن چادر خانمها را بیان بفرمایید و آیا در صدر اسلام هم چادر خانمها مشکی بوده است؟

درپاسخ این سوال توجه به چن نکته لازم است الف) حجاب ورنگ آن در صدر اسلامدر تاریخ نقل شده است که حضرت فاطمه‌ی زهرا(س) وقتی می‎خواستند به بیرون منزل و نزد پیامبر اکرم(ص) بروند، از پوشش‎های خاصی، مثل جلباب (چادر) و برقع (روپوش صورت) استفاده می‎کردند؛(صدوق، علل الشرایع، ج 1، ص 163: «فتجلببت بجلبابها و تبرقعت ببرقعها و ارادت النبی(ص).»)علاوه بر این، یکی از حوادثی که بیانگر مقدار حجاب حضرت فاطمه‌ی زهرا(س) در بیرون منزل و در مواجهه با نامحرم است، آمدن ایشان به مسجد برای دفاع از قضیه‌ی فدک است. در داستان غم‎انگیز غصب فدک آمده است: وقتی ابوبکر و عمر تصمیم گرفتند که حضرت را از فدک محروم نمایند، ایشان با شکل خاصی از حجاب و پوشش، برای دفاع از حق خویش از منزل به مسجد آمدند. راوی داستان، شکل خاص حجاب حضرت را این گونه توصیف نموده است: لاثت خمارها علی رأسها و اشتملت بجلبابها و اقبلت فی لمة من حفدتها و نساء قومها تطأ ذیولها؛(طبرسی، الاحتجاج، ج 1، ص 98.)حضرت زهرا (س) هنگام خروج از منزل مقنعه را محکم بر سر بستند و جلباب و چادر را، به گونه‌ای که تمام بدن آن حضرت را می‌پوشاند و گوشه‌های آن به زمین می‌رسید، به تن کردند و به همراه گروهی از نزدیکان و زنان قوم خود به سوی مسجد حرکت نمودند.قضیه‌ی فوق گویای آن است که پوشش بیرون از منزل حضرت «خمار» و «جلباب» بوده که قرآن به عنوان حجاب زنان دربیرون منزل و در مواجهه با نامحرم از آن یاد کرده است. قرآن به زبان عربی مبین نازل شده است و برای عرب زبانان قابل فهم بوده است؛ بنابراین، باید بررسی نمود که زنان صدر اسلام، که نخستین مخاطبان آیه‌ی جلباب بوده‎اند، از واژه‌ی جلباب چه برداشتی داشته‌اند و تبادر و سبقت ذهنی آنها از آن چه بوده است. در کتاب سنن ابی داود از امّ سلمه، همسر گرامی پیامبر اکرم(ص) قضیه‎ای نقل شده است که مبین تبادر ذهنی زنان عرب آن زمان است.وقتی آیه‌ی جلباب «یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ»[سوره‌ی احزاب (33)، آیه‌ی 59.)نازل شد، زن‌های انصار از خانه‎هایشان خارج شدند، درحالی که پوشش‎های مشکی داشتند؛ گویی کلاغ بالای سر آنها نشسته است.(لمّا نزلت هذه الآیة «یدنین علیهن من جلابیبهن» خرج نساء الانصار کأنّ علی رؤسهن الغربان من اکسیة سود یلبسنها: سنن ابی داود، ج 2، ص 182. )در کتاب عون المعبود، شرح سنن ابی داود در توضیح قضیه‌ی یاد شده، آمده است: چون پوشش‎هایی که زنان انصار به عنوان جلابیب از آن استفاده کرده بودند دارای رنگ مشکی بوده است، آنان به کلاغ که رنگ آن مشکی است تشبیه شده‎اند.(عون المعبود، شرح سنن ابی داود، ج 11، ص 159.)بعضی از تفاسیر مهم، مانند تفسیر الدر المنثور سیوطی، روح المعانی و تفسیر المیزان نیز در ذیل آیه‌ی جلباب جریان تاریخی فوق را نقل کرده‎اند. علاوه بر شاهد تاریخی مذکور، که سکوت پیامبر اکرم(ص) در مقابل رنگ مشکی پوشش زنان انصار،‌ نیز دلیل بر تقریر و تأیید آن است، شواهد لغوی فراوانی نیز برای اثبات این مدعا وجود دارد که اساساً در ریشه‎ی لغوی جلباب رنگ مشکی اخذ شده است؛ زیرا جلباب در لغت از ریشه‌ی جُلب است و یکی از معانی جُلب در بسیاری از کتاب‎های لغوی معتبر، تیرگی و سیاهی است(به عنوان نمونه ر. ک: لسان العرب، القاموس المحیط، اقرب الموارد، منتهی الارب فی لغة العرب، محیط المحیط، معجم الوسیط ذیل ریشه‎ی جلب.)]؛ مثلاً جُلب اللیل به معنای سیاهی شب آمده است. ابن منظور، صاحب کتاب لغت معتبر لسان العرب، پس از نقل شعری که بخشی از آن «و جُلب اللیل یطرده النهار» است تصریح نموده که گوینده‌ی شعر از جُلب، سواد و سیاهی را اراده کرده است.(لسان العرب، ذیل ریشه‌ی جلب.)علاوه بر این، در بعضی از کتاب‎های لغوی معتبر، شواهدی از زبان عربی نقل شده، که جُلب در آنها به معنای تیرگی و سیاهی به کار رفته است؛(العین خلیل و تاج العروس زبیدی، ذیل ریشه‌ی جلب.) هم‎چنین در برخی از کتاب‌هایی که درباره‌ی انواع لباس‎های اسلامی نوشته شده‌اند، جلباب به پوشش گسترده‎ی مشکی که زن روی لباس‎های دیگر می‎پوشد معنا شده است.( الجلباب: کساء اسود تلبسه المرأة فوق ثیابها، الخطیب العدنانی، الملابس و الزینة فی الاسلام، (فی اسماء و انواع الملابس القدیمه و الحدیثه)، ص 190. )از مجموع شواهد لغوی، تفسیری و تاریخی مذکور، به روشنی استفاده می‎شود که رنگ جلباب و چادر زنان عرب هنگام نزول آیه‌ی شریفه، مشکی بوده است؛ بنابراین، می‎توان گفت که چادر مشکی منشأ و ریشه‌ی قرآنی دارد.ب) چرا چادر زن مشکی باشد بدون تردید پوشش زن باید طوری باشد که رنگ آن مایه تحریک دیگران نشود و همان طور که مردان غالباً در لباس ها و پوشش خود رنگ های سنگین انتخاب و از رنگ های جلف پرهیز می کنند و آن را به بچه ها واگذار می کنند، زنان هم در صحنه اجتماع که ظاهر می شوند، باید مثل مردان از رنگ های سنگین استفاده کنند که منشأ مفاسد نشود.برخى از رنگ ها دیدگان را خیره مى سازد و باعث جلب توجه مى شود. و علماى دین هر چند نسبت به اصل رنگ لباس ها، تأکید چندانى ندارند؛ ولى بر این مسأله پاى مى فشارند که لباس نباید موجب جلب توجه شود و عواقب سوئى داشته باشد. از این رو در طول تاریخ، زنان مسلمان به میل خود، لباس مشکى را براى حجاب برگزیدند و بدین وسیله احساس امنیت و مصونیت بیشترى مى کر دند. این سنت حسنه، مورد نظر و پذیرش پیامبر(ص) و امامان(ع) نیز قرار گرفت. گفتنى است که عبا و چادر مشکى جزء لباس هاى مکروه به شمار نمى رود و از آن مستثنا شده است.بنابراین آنچه برای خانم ها واجب است رعایت حجاب کامل است و رنگ لباس اگر مهیج و موجب جلب نظر نامحرم نشود اشکال ندارد و تشخیص آن به عهده شخص و عرف جامعه است.نظر همه مراجع:لباس با رنگ روشن، اگر باعث جلب توجه نامحرم و مفسده نشود، اشکال ندارد.آیت الله نورى، استفتاءات، ج 1، س 485؛ امام خمینى، استفتاءات، ج 3، (احکام حجاب)، س 27؛ آیت الله مکارم، استفتاءات، ج 2، س 152؛ آیت الله فاضل، جامع المسائل، ج 2، س 1329؛ آیت الله صافى، جامع الاحکام، ج 2، س 1729 و 1730؛ آیت الله خامنه اى اجوبة الاستفتاءات، س 1363 و 1366؛ آیت الله تبریزى، استفتاءات، س 1590؛ آیت الله سیستانى، sistani.org، (حجاب)، س 5؛ دفتر: آیت الله وحید و آیت الله بهجت.تبصره. اگر لباس به گونه اى باشد که زینت محسوب شود، پوشاندن آن واجب است.تبصره . معیار جلب توجه عرفی است . اگر رنگ و نوع لباس به گونه ای باشد که نامحرم را به سمت خود جلب کند؛ پوشیدن آن جایز نیست و تشخیص آن به عهده عرف جامعه است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه