توسعه‌ اقتصادي در اسلام، يك هدف است يا وسيله؟

امروزه كسي مخالف توسعه به معناي بهبود وضع رفاهي مردم نيست، بلكه بحث در اين است كه، آيا رفاه مادي، منتهاي سير و تلاش انسان و هدف نهايي اوست؟ اگر ما قبل از هر چيز، مسائلي از قبيل هدف خلقت و آفرينش انسان، تعريف خوشبختي و سعادت او و جايگاه آدمي در نظام خلقت را براي خود حل كنيم، درمي‌يابيم كه توسعه‌ي اقتصادي، هدف نهايي و اصيل انسان در اين جهان نمي‌باشد و در يك نظام اسلامي، اساساً رشد و توسعه، به طور مطلق، هدف نهايي نيست، بلكه به عنوان هدفي متوسط، يعني وسيله و ابزاري در راه رسيدن انسان به فضايل و مكارم اخلاقي و پيمودن مسير قرب الي الله به كار گرفته ميشود. تأمين رفاه مادي انسان در حدّ معقول، مقدمه‌اي براي جهت مذكور مي‌باشد. خداوند متعال در قرآن كريم ميفرمايد: ... وَ رَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ؛[1] خداوند شما را از نعمت‌هاي پاكيزه بهرهمند ساخت تا (با استفاده‌ي صحيح و به جا) سپاسگزار به درگاه الهي باشيد. در سوره‌ي قصص آمده است: وَ ابْتَغِ فِيما آتاكَ اللَّهُ الدَّارَ الآخِرَةَ وَ لا تَنْسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيا...؛[2] با آنچه خداوند به تو عنايت كرده است، خانه‌ي آخرت را طلب نما و نصيب خود را از دنيا فراموش نكن... پس تأمين نيازهاي مادي و بهره مندي از نعمت‌هاي الهي، گرچه از ديدگاه اسلام امري لازم و مطلوب است، ولي بايد از آن به عنوان وسيله‌ي تكامل معنوي بشر استفاده نمود. خلاصه اين كه: در توسعه، به خصوص توسعه‌ي اقتصادي، امكانات مادّي و تسهيلات رشد و كمال براي افراد جامعه فراهم مي‌شود و اين همان مدينه‌ي فاضله‌اي است كه در آن ظلم و بهره‌كشي، جهالت و ساير پديده‌هاي مخالف فطرت و تكامل جامعه وجود ندارد و سير همه‌ي امور به سوي كمال مطلق است. بدين ترتيب، در دنياي امروز، كشوري كه به توسعه‌ي كامل و همه جانبه رسيده باشد وجود ندارد،[3] ولي افراد مسلمان در يك جامعه‌ي اسلامي، با توجّه به بينشي كه با الهام از آيات قرآني و سخنان پيشوايان معصوم نسبت به دنيا و امكانات موجود در آن به دست مي آورند، قادر به حركت در جهت رشد و تعالي مادي و معنوي جامعه و پرهيز از ظلم و ستم به ديگران هستند. ما اين ديد ابزاري به دنيا و نعمت هاي آن را به خوبي ميتوانيم از روايات ائمه طاهرين بدست آوريم؛ به عنوان نمونه، امام باقر(ع) در يكي از دعاهاي خود مي فرمايد: اسئلك اللهم الرفاهية في معيشتي ما ابقيتني معيشةً اتوي بها علي طاعتك و ابلغ بها رضوانك... ؛ پروردگارا؛ در زندگي‌ام آن چنان رفاهي قرار ده كه با آن بر اطاعت و بندگي تو توانا باشم و خشنودي و رضايت تو را به دست آورم. --------------------------------------------------------------------------------[1] . سوره‌ي انفال (8)، آيه‌ي 26. [2] . سوره‌ي قصص (28)، آيه‌ي 77. .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه