پیروزی حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی مراکش، حلقه پیروزی های مستمر اسلام‌گرایان را در شمال آفریقا تکمیل کرد.بیش از ۱۳ میلیون نفر از مردم مغرب در روز جمعه ۴ آذرماه برای انتخاب ۳۹۵ نماینده خود، پای صندوق‌های رأی حاضر شدند. این نخستین انتخابات پارلمانی این کشور پس از ایجاد اصلاحات در قانون اساسی ...

پیروزی حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی مراکش، حلقه پیروزی های مستمر اسلام‌گرایان را در شمال آفریقا تکمیل کرد.بیش از 13 میلیون نفر از مردم مغرب در روز جمعه 4 آذرماه برای انتخاب 395 نماینده خود، پای صندوق‌های رأی حاضر شدند. این نخستین انتخابات پارلمانی این کشور پس از ایجاد اصلاحات در قانون اساسی ... به‌‌شمار می‌آید که با مشارکت 31 حزب سیاسی و بیش از 7 هزار نامزد برگزار شد. به‌ گفته وزارت کشور مغرب، میزان مشارکت مردمی در این انتخابات 45 درصد بوده است که از انتخابات قبلی در سال 1386 (با 37 درصد) بیشتر بوده است.بر اساس قانون اساسی مراکش، پادشاه بالاترین مرجع چه از نظر سیاسی و چه از نظر مذهبی قلمداد می‌شود. پادشاهی مراکش حدود دوازده قرن عمر دارد و از ابتدا نیز با مذهب آمیخته بوده است. در واقع، قانون اساسی به مرجعیت سیاسی ـ مذهبی پادشاه که از قبل وجود داشت، صبغه قانونی داده است. مطابق اصل یکم قانون اساسی مراکش، این کشور نظام پادشاهی مشروطه، دموکراتیک و اجتماعی دارد و طبق اصل دوم، حاکمیت از آن مردم است. مراکش نیز همانند سایر کشورهای عربی از دیرباز گرفتار استبداد و تک صدایی بوده و طی دهه‌های اخیر، اعتراضات و درگیری‌هایی را نیز شاهد بوده که معمولاً با سرکوب رژیم، پایان یافته است. برای مثال در دهه هشتاد قرن گذشته میلادی که به «سال‌های گلوله» مشهور است، تظاهرکنندگان و معترضان به شکل خشونت‌آمیزی سرکوب شدند. پس از آن، اعتراضات مردمی و سندیکایی همچنان ادامه یافت، هرچند وارد مرحله مدنی شد و دستاوردهایی را ـ در قالب اصلاحات سیاسی توسط رژیم ـ کسب کرد.انتخابات اخیر مراکش که زودهنگام برگزار شد، در واقع، واکنش پیشدستانه محمد ششم، پادشاه مغرب، در قالب اصلاحات سیاسی بود که نگران سرایت موج بیداری اسلامی و جنبش‌های شمال آفریقا به کشور خود بود. به همین دلیل، پیش از انتخابات، هزاران نفر از معترضان مغرب خواستار تحریم‌ انتخابات پارلمانی شدند و تأکید کردند تا زمانی که پادشاه و هیئت وی قدرت واقعی را در دست داشته باشند، برگزاری انتخابات پارلمانی بیهوده است.در هر حال، انتخابات پارلمانی مراکش در فضایی نسبتاً آرام برگزار شد و وزارت کشور مراکش با صدور بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد حزب اسلامی عدالت و توسعه ۱۰۷ کرسی را از آن خود کرده و در انتخابات پیروز شده است. در پارلمان قبلی مراکش از 325 نماینده 47 نفر عضو احزاب اسلام‌گرا بودند. حزب عدالت و توسعه در شعارهای انتخاباتی خود بر مبانی اسلام‌گرایی تأکید کرده و باتوجه به مشکلات اقتصادی و معیشتی در این کشور، اعلام کرده بود که برای مقابله با فقر و افزایش حقوق‌ها تلاش خواهد کرد.پیش از برگزاری این انتخابات نیز انتظار می‌رفت که اسلام‌گرایان از احزاب دیگر پیشی بگیرند و بر دو رقیب اصلی خود یعنی حزب «الاستقلال» به ریاست «عبدالله الفاسی» و «تجمع ملی آزادگان» به ریاست «صلاح الدین مزوار»، وزیر اقتصاد و دارایی، برتری جویند. پس از حزب اسلامی «عدالت و توسعه»، حزب «استقلال» ۶۰ کرسی، حزب لیبرالیست «تجمع ملی آزادگان»۵۲ کرسی، حزب دموکراتیک «اصالت و هم‌عصری» ۴۷ کرسی و «حزب اتحاد سوسیالیست گروه‌های مردمی»، بزرگ‌ترین حزب چپ‌گرا در مراکش، ۳۹ کرسی را از آن خود کرده که به ترتیب احزاب اول تا پنجم پیروز انتخابات پارلمان محسوب می‌شوند. پس از آن، حزب لیبرالیست «جنبش ملی» ۳۲ کرسی، حزب راست‌گرای «اتحاد قانون اساسی» ۲۳ کرسی و حزب چپ‌گرای «سوسیال ترقی‌خواه» ۱۸ کرسی را به خود اختصاص داد.«عبدالاله بن‌کیران»، دبیرکل حزب اسلامی عدالت و توسعه، در نشستی مطبوعاتی در رباط، پایتخت این کشور، اظهار داشت: ما در مراکش به شیوه خودمان در بهار عربی به سر می‌بریم؛ لذا بهتر است ثبات کشور را به خطر نیندازیم. وی در ادامه ضمن اشاره به اینکه ملت مراکش با حزب عدالت و توسعه موافقند و به آن اطمینان دارند، اظهار داشت: حزب عدالت و توسعه همزمان با شروع کار خود، به مردم مراکش اطمینان و امیدواری به آینده را خواهد داد. وی افزود: دولت آینده هرگز آزادی‌های فردی را محکوم نخواهد کرد بلکه در دولت جدید، اولویت با افراد باکفایت و صداقت است، لذا با هرگونه فساد و ظلم برخورد قضایی خواهد شد. بن‌کیران همچنین گفت: اولین اقدام دولت جدید، کاهش تعداد وزیران است.براساس اصلاحات اخیر صورت گرفته در قانون اساسی که در خردادماه گذشته به همه‌پرسی گذاشته شد، اختیارات پارلمان افزایش یافته و پادشاه مغرب، نخست‌وزیر را از میان حزب پیروز در انتخابات پارلمانی انتخاب می‌کند. به همین دلیل، بن‌کیران رسماً از سوی پادشاه مأمور تشکیل کابینه شده است. در تحلیل انتخابات مراکش توجه به چند نکته اهمیت دارد: 1) پیروزی حزب اسلام‌گرای عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی مراکش، حاکی از استمرار موج بیداری اسلامی در منطقه و اقبال عموم مردم به جریانات اسلامی است. صرف‌نظر از آنکه احزاب اسلامی در کشورهایی چون تونس و مراکش، رویکردی معتدل دارند و یا از حزب عدالت و توسعه ترکیه الگو می‌گیرند؛ اما پیروزی آن‌ها در انتخابات، برخاسته از شعارهای دینی و تأکید بر آیین شریعت است و در عین حال، نشانگر نبود پایگاه مردمی احزاب سکولار اعم از لیبرال و قومی‎گرا و چپ‎گرا می‌باشد. 2) حضور زیر 50 درصدی در انتخابات و نیز مخالفت و تحریم انتخابات از سوی برخی از احزاب و معارضان خصوصاً جوانان، حاکی از مشکلات ساختاری در این کشور است. به عبارتی، بسیاری از مردم هنوز نسبت به حاکمیت اعتماد ندارند و معتقدند تجربه قیام‌های عربی باید در مراکش تکرار و رژیم پادشاهی سرنگون شود. البته چنین تحولی در مراکش هنوز رخ نداده و به‌نظر می‌رسد پادشاه این کشور با تدبیر اصلاحات زودهنگام، موفق شده است مخالفت‌های گسترده و میدانی مردم مغرب را مهار کند. 3) نکته مهم در نتایج انتخابات پارلمانی این است که حزب عدالت و توسعه با اختلاف زیاد نسبت به رقیبان حزبی خود توانسته است به ۱۰۷ کرسی پارلمان دست یابد؛ ولی فقط توانسته یک چهارم اعضای پارلمان ۳۹۵ نفری آینده را از آن خود کند. به این ترتیب، حزب عدالت و توسعه چاره‌ای جز ائتلاف با سایر احزاب ندارد؛ احزابی که برخی از آن‌ها در سایه قانون اساسی قبلی در قدرت و همچنین در فساد سیاسی و اقتصادی کشور شریک بوده‌اند. با این حال، امتیاز حزب اسلام‌گرای عدالت و توسعه آن است که نخست‌وزیر متعلق به این حزب است و در ساختار حکومت قدرت چانه‌زنی بیشتری دارد و باوجود برخی چالش‌ها و موانع، می‌تواند وعده‌ها و شعارهای خود را دنبال کند. 4) پیروزی سلسله‌وار اسلام‌گرایان در منطقه، غرب را دچار نگرانی کرده است. به تعبیر یکی از تحلیل‌گران غربی، هر زمان که دموکراسی، روند واقعی خود را طی کند، تکرار پیروزی جریانات اسلامی در کشورهای منطقه امری اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. این اعتراف، عمق رسوخ اسلام و اسلام‌گرایی در میان کشورهای اسلامی شمال آفریقا و خاورمیانه را نشان می‌دهد و به‌طور طبیعی دغدغه غرب را برانگیخته است. مراکش نیز با 98 درصد جمعیت مسلمان به آموزه‌ها و آرمان‌های اسلامی دلبستگی خاصی دارد و طبیعی است که مردم این کشور این آرمان‌ها را در چارچوب احزاب اسلامی دنبال ‌کنند. در هر حال، غربی‌ها ناچار به تعامل با واقعیت‌های منطقه‌اند و در عین حال، سعی می‌کنند در مقابله با الگوی اسلام سیاسی جمهوری اسلامی ایران، الگوی اسلام میانه(نسخه ترکیه) را ترویج و تحمیل کنند. تبریک وزیر خارجه آمریکا به حزب عدالت و توسعه مراکش در همین راستا قابل ارزیابی است.(حلقه های جدید در مدار اسلامگرایی ,رضا اشرفى ,بصیرت, 90/09/23) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه