با ورود دین اسلام به ایران چه رفتارها و اعتقاداتی تغییر کرد و چه رفتارهایی پا برجا ماند؟

یکی از افتخارات اسلام و پیامبر گرامی اسلام این است که با خرافات و اوهام... مبارزه نمود و عقل و خرد بشر را از غبار و رنگ خرافات شستشو داد و فرمود: من برای این مبعوث شدم که قدرت فکری بشر را تقویت کنم و با هرگونه خرافات به هر رنگ که باشد، سرسختانه مبارزه نمایم. بدون شک این خرافات منحصر در شبه جزیره عربستان نبود. بلکه کشورهای متمدنی همچون ایران نیز از آن استثناء نبودند. البته بررسی دقیق در این زمینه بسی دشوار است. چون در زمان قبل از اسلام در ایران علاوه بر آیین زردتشت به عنوان دین رسمی از سوی ساسانیان، آیین های دیگری هم، وجود داشتند که هر یک دارای اعتقادات و آداب و رسوم خاص خود بودند. اما بدون شک دین مبین اسلام توانست به تدریج روح حاکم بر اعتقادات خلاف ارزش های الهی را نابود سازد و حیات و تولدی دوباره برای آنان به ارمغان بیاورد. شهید مطهری در این زمینه می نویسد: اسلام خرافاتی از قبیل مصاف نه هزار ساله «اهورا مزدا» و «اهریمن» و تشریفات عجیب آتش پرستی، غذا و مشروب برای مردگان، راندن حیوانات وحشی و مرغان در میان آتش، ستایش آفتاب در چهار نوبت، جلوگیری از تابش نور بر آتش، منع دفن مردگان، تشریفات کمرشکن دست به جسد میت یا بدن زن حایض زدن، منع استحمام در آب گرم، تقدس شستشو با ادرار گاو و صدها امثال این را از زندگی فکری و عملی ایرانیان خارج ساخت و به جای آن ها ارزش های اسلامی، توحید و خدا پرستی داد. اکنون به برخی از اعتقادات و آداب و رسومی که مخالف مبانی اسلامی بود و تغییر یافت و رفتارهای نیکویی که پا برجا ماند تحت عناوین اعتقادات و رفتارهای باطل و نیکو اشاره می گردد: الف ـ اعتقادات و رفتارهای باطل (که بعد از اسلام تغییر کرد) 1. ازدواج با مادران و خواهران و دختران، که این کار را نیکی به آنان و سبب نزدیکی به خدا می دانستند. 2. ایرانیان قبل از اسلام معتقد به ثنویت بودند یعنی اعتقاد به دو مبدأ خیر و شر ـ اهورا مزدا و اهریمن که از دورترین زمان ها در فکر مردم بوده است. 3. شوهران حق داشتند همسران خود را به مردان دیگری بسپارند تا آن ها از خدمات آن زن استفاده کنند. 4. از دیگر اعتقادات آن ها این بود که زنان شوهردار حق نداشتند هیچ مردی را ولو پدر یا برادرشان را ببینند. 5. از دیگر شعائر ایرانیان قبل از اسلام، ستایش و نیایش آنان نسبت به آتش و مقدس شمردن آن است. 6. از دیگر اعتقادات و باورهای دوران ساسانی، ازدواج ابدال است؛ یعنی اگر شخصی می مرد و فرزند پسری از او باقی نمی ماند، بعد از فوت او، زنش را به نزدیک ترین خویشاوندان وی می دادند و پسری که از این ازدواج پدید می آمد، قانوناً پسر شخص متوفی و وارث او شمرده می شد و در نظر آنان کسی که از ادای این تکلیف غفلت می ورزید سبب قتل نفوس زیادی شده، زیرا نسل متوفی را قطع کرده و نام او را تا ابد به فراموشی سپرده است. 7. ایرانیان قبل از اسلام، افراد ثروتمند و پولدار را از آن که ثروتی نداشت برتر می دانستند. در حالی در دین اسلام ملاک برتری چیزی جز تقوا نبود. 8. ایرانیان قبل از اسلام، هیچ علاقه ای به روزه گرفتن نداشتند، زیرا به عقیده آنان روزه از قوّت انسان می کاست و او کمتر می توانست به آفرینش خوب کمک کند. در حالی که این عمل ـ روزه داشتن ـ در اسلام موجب خشنودی و نزدیکی به خداوند متعال است. ب ـ اعتقادات و رفتارهای نیکو ـ که بعد از اسلام باقی ماند ـ 1ـ عید نوروز یکی از آداب و رسوم ایرانیان قبل از اسلام است که با ورود دین اسلام این رسم همچنان باقی مانده است. در این روزهای عید، مردم برای دیدار یکدیگر و بزرگان می روند و صله رحم را به جا می آورند. در تاریخ نقل شده در یکی از عیدهای نوروز که امام علی ـ علیه السلام ـ در کوفه بود، چند تن از بزرگان و دهقانان ایرانی طبق آیین دیرین خود که در روز عید به دیدار بزرگان می رفتند به خدمت آن حضرت شتافتند و ظرفی محتوی شیرینی مخصوص عید به عنوان هدیه نوروزی تقدیم ایشان کردند. آن حضرت پس از آگاهی از مناسبت آن دیدار، هدیه را با خوش رویی پذیرفتند و برای خوش آمد هدیه کنندگان فرمودند: «نوروزنا کل یوم»؛ یعنی هر روز ما را نوروز گردانید. 2ـ ایرانیان قبل از اسلام در راستی و درستی مشهور آفاق و ضرب المثل جهانیان بودند، حتی مورخ مشهور مانند هردوت یونانی به این مورد اشاره کرده است. 3ـ ایرانیان در دوستی استوار و مهمان نواز و بخشنده بودند و بر رعایت آداب معاشرت اهتمام داشتند. نیز آنان پاکیزگی و نظافت را بزرگترین نعمت می دانستند و... در مجموع می توان گفت آداب و رسومی که برخلاف ارزش های الهی و انسانی نبود، همانند راستی و پاکیزگی ... بعد از ورود دین اسلام به ایران باقی ماندند و دین اسلام نیز آن ارزش های والا را تقویت نمود. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه