علوم طبیعی به چه علمی گفته می شود.؟ کتاب هايي در مورد دانشمندان علوم طبيعي جهان، مخصوصاً دانشمندان جهان اسلام و ايران، از سده هاي گذشته تا به امروز معرفي کنيد؟

از قديم الايام دانشمندان، علوم را به شاخه های مختلفی تقسيم مي کردند که هر شاخه موضوع خاصي از علم را در بر مي گرفت. در آن زمان به علت عدم گستردگی هر یک از شاخه های علوم، دانشمندان همزمان در چندين رشته از علوم تخصص مي يافتند که آثار به جا مانده از اين دانشمندان بيان گر اين مطلب مي باشد. از ميان دانشمندان اسلامي، ابو نصر فارابي که خود در طبقات مختلف علوم صاحب نظر بود، يک تقسيم بندي تقريبا جامعی از شاخه های علوم را ارائه داده است که در دوره هاي بعد با اندک تغييري دانشمندان ديگر نيز آن را پذیرفته اند.فارابي علوم را در پنج گروه اصلي طبقه بندي مي کند. 1. علوم زبان که خود مشتمل بر هفت بخش مي باشد. 2. علم منطق که مشتمل بر هشت بخش مختلف است. 3. علم تعاليم شامل هفت بخش. 4. علم طبيعي که شامل هشت قسمت مي باشد. 5. علم مدني و فقه و کلام. علوم طبيعي در تقسيم بندي فارابي از اين قرار مي باشد. 1. بحث در آنچه ميان اجسام طبيعي مشترک است. 2. بحث در اجسام بسيط، و نيز بحث در عناصر اجسام مرکب. 3. بحث در پيدا شدن و نابود شدن (کون و فساد) اجسام طبيعي. 4. بحث در اعراض و انفعالات مختص به عناصر. 5. بحث در اجسام ترکيب يافته از عناصر. 6. بحث در معادن. 7. علم گياهان. 8. علم جانوران. وی در تعريف علوم طبيعي بيان مي دارد که علم طبيعي، علمي است که در خصوص اجسام طبيعي و اعراضی بحث می کند که قوام و پايداري شان بستگي به طبيعت دارد و به طور کلي اشيائي که از طبيعت هستند و به طبيعت بر مي گردند. ابن خلدون نیز علوم طبیعی رااین گونه تعریف می کند: علوم طبيعي دانشي است که درباره جسم، از جهت آن چه از حرکت و سکون بدان ملحق مي شود، بحث مي کند. این علم درباره طبیعیاتی مانند: حيوان و انسان و گياه و کان(معدن) و آن چه در زمين تکوين مي شود مثل چشمه ها و زمين لرزه ها، يا در جوّ پديد مي آيد مانند: ابر و بخار و رعد و برق و صاعقه و جز اينها و نيز درباره مبدأ حرکت اجسام که همان نفس باشد بر حسب تنوع آن در انسان و حيوان و نبات، گفتگو مي کند. حاجي خليفة نيز علوم طبيعي را شامل هفت شاخه دانسته که عبارتند از: علم المبادي و آن عبارت است از معرفت و شناخت پنج عنصر به نام هاي هيولي، صورت، زمان، مکان و حکمت، علم السماء و عالم و آنچه در آن هست، علم الکون و الفساد (پيدايش و نابودي هستي)، علم حوادث جوّي، علم معادن، علم نبات، علم الحيوان که علم طب هم از فروعات آن است. بنابراين تعاريف، دانشمنداني که در مورد ستاره شناسي، گياه شناسي، زمين شناسي، طب و پزشکي، جانور شناسي، کيميا گري، فيزيک و هر آن چه درباره جهان مادي و عناصر آن مي باشد، تحقيق و تأليف و تدريس و تحصيل کرده باشند، در زمره دانشمندان علوم طبيعي قرار مي گيرند. و همان طور که قبلا هم اشاره شد در قرون گذشته دانشمندان هم زمان در چندين گرايش تحقيق و تأليف و تدريس و تحصيل مي نمودند. و علاوه بر علوم طبيعي، از علوم ديگر نيز غافل نبودند. در اين مختصر به برخي از دانشمندان اسلامي اشاره مي شود و نيز منابعي براي استفاده بهتر معرفي مي شود. 1. جابر بن حيّان از دانشمندان قرن دوم اسلامي بوده که به عنوان بنيان گذار علم کيميا گري شناخته مي شود و از تربيت يافتگان مکتب علمي امام جعفر صادق ـ عليه السلام ـ بوده است. وی در مورد فلزات آزمايشات مختلفي انجام داده است. تأليفات وي را از 250 تا 500 عنوان ذکر کرده اند و آنچه از آثار وي باقي مانده است مي توان به مجموع رسائل، اسرار الکيميا، علم الهيئه، اصول الکيمياء اشاره کرد. 2. محمد بن زکرياي رازي، متوفاي 320ق از دانشمندان علوم طبيعي و پزشکي و کيميا گري بود که در اين زمينه ها آثار مختلفي از او به يادگار مانده است. رازي را به عنوان «جالينوس العرب» نيز ناميده اند کتاب سر الاسرار وی که در مورد کيميا است و در اين کتاب از داروها، آلات، تجارب، فلزات و املاح، سخن گفته است. و کتاب هاي ديگر وي عبارتند از: استدارة الکواکب، الاکسير في الصنعة مي باشد و البته حدود دويست اثر را به وي نسبت مي دهند. 3. حسين بن عبدالله بن سينا، از دانشمندان و بزرگان قرن چهارم و اوايل قرن پنجم هجري بود که در طب، فلسفه، کيميا و خواص اعداد. علوم طبيعي يد طولائي داشت و در درمان بيماران از گياهان استفاده مي کرد و در گياه شناسي نيز تبحر وافري داشت از آثار و تأليفات متعدد وي مي توان به موارد زير اشاره کرد. الاکسير الابيض، الاکسير الاحمر، قانون، شفا، الفصول في النفس و الطبيعيات، فصول الهيئه في اثبات الاول. 4. احمد بن وحشيه متوفاي 183ق صاحب کتاب الفلاحة النبطيه، نخستين نويسنده در موضوع کشاورزي و زراعت است که در زمينه گياه شناسي متبحر بود و هم چنين ابو حنيفه دينوري متوفاي 381ق از گياه شناسان معروف عصر خود به حساب مي آمد. 5. ابو علي حسن بن هيثم متوفاي سال 430 هجري، بزرگ ترين فيزيکدان اسلامي است که در مغرب زمين شهرت داشت و در زمينه هاي مختلف از جمله رياضيات، فيزيک، نجوم، پزشکي و ديگر علوم صاحب نظر بوده و آثاري به يادگار گذاشته است. تأليفات وي را حدود دويست اثر بيان داشته اند. بهترين و معروف ترين اثر وي با عنوان «علم المناظر» که در موضوع نور شناسي است، منشأ آثار بسياري از علماي فيزيک و نور شناختي قرون بعد از خود بوده است. 6. ابوريحان بيروني، متوفاي 442 هجري از بزرگ ترین دانشمندان است که در زمينه هاي مختلف علوم تحقيق و تالیف داشته است. از جمله در نجوم، رياضيات، فيزيک، جغرافيا، کاني شناسي، که مربوط به علوم طبيعي هستند، آثاري از خود به جاي گذاشته است. کتاب قانون مسعودي وي که در مورد نجوم است همان منزلتي را که کتاب قانون ابن سينا در طب دارد، دارا مي باشد. کتاب ديگر وي التفهيم لاوائل صناعة التنجيم است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه