معرفت از ديدگاه خداوند و اهل بيت -عليه السلام- چيست؟

1. معرفت از ديدگاه قرآن و سنّت، عبارت است از شناخت حق و عمل صالح و به عبارت ديگر، معرفت از نظر اسلام، عبارت است از شناخت همة معارف وحياني و اسلامي، به گونه‌اي كه انجام عمل صالح را در پي داشته باشد و همچنين عمل نيكو، كه بر اساس شناخت حق و دستور خدا انجام داده شود. اگر كسي چنين ويژگي ای داشته باشد، يعني شناخت او همراه با عمل، و عمل او بر اساس شناخت حق باشد، در واقع از نظر دين اسلام، انسان با معرفت شمرده مي‌شود وگرنه چه بسا افرادي ممكن است معارف اسلام را از نظر علمي خوب بشناسد و تحليل‌هاي عالمانه از معارف دين ارائه دهند، ولي خود اهل عمل نباشند. يا كساني كه عمل‌هاي نيكي انجام مي‌دهند، ولي نه به انگيزة ديني و اهداف خدايي و بر اساس خواست خدا و پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ و اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ بلكه به دلايل و انگيزة غير الهي (هر دليل و انگيزه‌اي كه مي‌خواهد باشد) و خلاصه منشأ كار نيك آنها ديني نباشد. (حال فرق نمي‌كند كه معتقد به دين باشد يا نباشد) اين گونه اشخاص، از نظر اسلام و فرهنگ قرآن و اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ افرادي با معرفت محسوب نمي‌شوند؛ چون واژة معرفت در فرهنگ ديني، بار بسيار دقيق و عميقي دارد و مفهوم الهي و معنوي را تداعي مي‌كند. به خلاف محاورات و گفتگوهاي اجتماعي و متداول ميان مردم كه مثلاً به كسي كه از نظر برخورد و آداب اجتماعي، خوش برخورد و خوش خلق باشد، گرچه اهل نماز و دين و معنويت هم نباشد، باز هم در گفتگوهاي عرفي، گفته مي‌شود فلاني آدم با معرفتي است. 2. مطلب دوم كه دربارة مشخص شدن چيستي معرفت بايد مطرح شود، مسئلة حجت شناسي است. به همين دليل در روايات متعدد، به شناخت حجت خداوند، اصرار شده و شناخت امام به عنوان حجت الهي، مورد توجّه خاص دستورات ديني قرار گرفته است كه در اين باره به عنوان نمونه، به چند روايت اشاره مي‌شود: الف: امام باقر ـ عليه السّلام ـ فرمود: همانا خدا را كسي پرستد كه او را بشناسد و امّا كسي كه خدا را نشناسد او را گمراهانه مي‌پرستد. (راوي سؤال مي‌كند معرفت خدا چيست؟) حضرت مي‌فرمايد: باور داشتن خدا، باور داشتن پيامبرش و دوست داشتن علي ـ عليه السّلام ـ و پيروي از او و ائمة هدي ـ عليهم السّلام ـ و بيزاري جستن از دشمنان آنها، اين چنين خدا شناخته مي‌شود. ب: امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: بندة خدا مؤمن نباشد، تا آنكه خدا و رسولش و همة ائمه و امام زمانش را بشناسد و به آنها معرفت حاصل كند و به امام زمانش رجوع نمايد. ج: امام صادق ـ عليه السّلام ـ ذيل آيه «من يؤت الحكمة فقد اوتيَ خيراً كثيراً» (يعني به هر كسي كه حكمت داده شد خير فراوان نصيب او گرديده است.) فرمود: «طاعة الله و معرفة الامام» يعني مراد از حكمت در اين آيه، اطاعت خدا و معرفت امام است. د: و همچنين ذيل اين آيه كه فرمود: «من جاء بالحسنة فله خيرٌ منها» يعني هر كه كار نيك آورد، بهتر از آن را پاداش گيرد. از امام صادق ـ عليه السّلام ـ رسيده كه فرمود: «الحسنة معرفة الولاية و حبّنا اهل بيت» يعني مراد از كار نيك در اين آيه، شناختن ولايت و دوستي ما اهل بيت است . ساير معرفت‌ها و به تعبير ديگر معرفت در محورهاي ديگر، به نحوي به اين چند محور برمي‌گردد و كساني كه معرفت به معناي ياد شده را داشته باشند؛ معرفت‌هاي ديگر را در محورهاي اخلاقي، اجتماعي و امثال آن به طريق اولي خواهند داشت. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه