چه راه هایی برای شناخت نسبت به امام زمان(عج) و معرفت ایشان و دیگر اهل بیت(ع) وجود دارد؟

دست یافتن به معرفت نسبت به چیزی، به معنای آشنایی با ابعاد مختلف و گوناگون آن چیز است. باید با ویژگی ها و خصلت ها و ابعاد شخصیتی و روحی وجایگاه والای اولیای الهی(ع) آشنا شویم تا بتوان تا اندازه ای متناسب با فهم خود نه مقام آنها، به آنها معرفت پیدا کنیم و چون مقام اولیای الهی، مقامی بسیار والا و عالی است و شناخت حقیقی آنها برای غیر آنها ممکن و میسور نمی باشد، به ناچار برای آشنایی بیشتر با ابعاد وجودیشان باید از خود آنها کمک بگیریم و با مراجعه و مطالعه احادیث و دعاها و زیاراتی که در آنها خود را تا حدی معرفی نموده اند و اندکی پرده از چهره زیبای روحی و معنوی و خدایی خود کنار زده اند، مقداری به شناخت آنها دست یابیم. خواندن زیاراتی چون زیارت جامعه کبیره که یک دوره فشرده امام شناسی است ومطالعه احادیثی که اندکی از مقامات خود را در آنها بیان کرده اند و مطالعه تاریخ زندگی و عملکرد آنها و بزرگی روح و عفو و بخشش و کرامت و عظمت و عبادت و شجاعت و ایثار و صدها صفات عالی انسانی و الهی در شناساندن آنها مفید و مؤثر است. توسل به آنها و چنگ زدن به دامان پاک آنها و عمل به سفارش ها و دستورات آنها، در تحکیم و ریشه دار کردن این شناخت نقش مهمی دارد چون عمل به آن مقدار از علم و شناختی که از آن برخورداریم، ما را به درجات بالاتری از معرفت می رساند چون علم و عمل هر کدام در ارتقا بخشیدن و ترفیع یکدیگر تأثیر می گذارند.توضیح این که: تلاش براى شناختن و یافتن امام معصوم واجب و لازم است؛ چنان که رسول اکرم(ص) فرمودند: «من مات و هو لایعرف امامه، مات میتةً جاهلیه»؛ ( میزان الحکمه، ج 1، ص 171، ح 840.) ویژگى هاى این شناخت آن است که: اولاً، از منابع معتبر و موثق و مستند اخذ شود. ثانیاً، گستره اش شامل آموزه هاى اعتقادى، اخلاقى و عبادى گردد. ثالثاً، از آن جا که امام الگوى عملى براى انسان ها است، به ابعاد فکرى، عملى و روحى امام نیز ناظر باشد. اما این شناخت از سه راه - که مکمل یکدیگر مى باشند - حاصل مى شود: یکم. مطالعه تاریخ زندگانى آنان؛ مطالعه سرگذشت و سیره آنان؛ خصوصاً در باب فضایل، مناقب و خصوصیات آنان - از قبیل: شجاعت، مردانگى، ایثار، تواضع، صبر، فرزانگى و... - انسان را متوجه مقام والاى آن بزرگواران مى کند و جذبه و کشش خاصى نسبت به آن فرزانگان در روح انسان، حاکم مى شود. دوم. مطالعه و تفکّر در سخنان ایشان؛ اسلام تفکر را موجب بصیرت ( الحیاة، ج 1، ص 8، ح 3)، دعوت کننده به عمل نیک (همان، ح 9)، پدید آورنده نور (همان، ص 49، ح 18)، نشانه حیات و زنده بودن قلب بصیر مى داند( همان، ص 48، ح 5). مطالعه و تفکّر در آثار فکرى امامان، هر چند کار مشکلى به نظر مى رسد؛ ولى بسیار سودمند است. این امر علاوه بر آن که باعث شناخت شخصیت آن بزرگواران و ایجاد محبت آنان در دل مى شود؛ سرمایه بزرگى براى روح بشر به شمار مى رود. همان طور که فراگیرى فصول یک کتاب، باید با تحقیق و دقت کامل و رجوع به استاد و... قرین باشد؛ مطالعه و اندیشه و تفکر در آثار ائمه(ع) نیز، باید با استفاده از استادان فن و مراجعه به کتاب هایى که در شرح سخنان آنان به رشته تحریر درآمده، همراه باشد. سوم. شناخت خدا: اگر ما خداوند و صفات و اسماى او را به طور حقیقى بشناسیم، مى توانیم انسان هاى کامل راستین (امامان) را نیز بشناسیم؛ زیرا آنان آینه تمام نماى صفات جمال و جلال حضرت حق اند و در تسمیه به اسماى الهى، از تمامى موجودات عالم امکان برترند. بر این اساس، با شناخت خدا و صفات او، مى توانیم به اوصاف و ویژگى هاى امامان نیز واقف گردیم. شاید دعایى که سفارش شده در زمان غیبت بعد از نماز زیاد خوانده شود، ناظر به همین حقیقت باشد: «اللهم عرفنى نفسک فانک ان لم تعرفنى نفسک لم اعرف رسولک اللهم عرفنى رسولک فانک ان لم تعرفنى رسولک لم اعرف حجتک اللهم عرفنى حجتک فانک ان لم تعرفنى حجتک ضللت عن دینى؛ خداوندا! خود را به من بشناسان که اگر خود را به من نشناسانى پیغمبر را نمى شناسم؛ خدایا! پیغمبرت را به من بشناسان که اگر به پیامبر معرفت پیدا نکنم، نمى توانم امامم را بشناسم؛ خدایا! حجت و امامت را به من بشناسان که اگر امام را نشناسم، در دین خود گمراهم» ( مفاتیح الجنان، دعا در غیبت امام زمان(عج)). اى مشیر ما تو اندر خیر و شراز اشارت هاست دلمان بى خبراى «یرانا لانراه» روز و شب چشم بند ما شده دید سبب چشم من از چشم ها بگزیده شدتا که در شب آفتابم دیده شد لطف معروف تو بود آن اى بهى پس کمال البر فى اتمامه یارب! «اتمم نور نافى الساهرةواشجنا من مفضحات قاهرة»یار شب را روز مهجورى مده جان قربت دیده را دورى مده بعد تو مرگ است با درد و نکال خاصه بعدى که بود بعد الوصال آن که دیده ستت مکن نادیده اش آب زن بر سبزه بالیده اش( مثنوى، دفتر 6، ابیات 2888 - 2898) اولین شرط انتظار؛ معرفت است تا انسان میهمان خود را نشناسد و از خصوصیات خوب او مطلع نباشد منتظر او نخواهد شد. تنها هنگامى انسان در انتظار کسى مى نشیند که او را خوب بشناسد اما اگر انسان کسى را نشناسد و بداند که آن شخص خواهد آمد برایش اهمیتى نخواهد داشت و منتظر او نخواهد ماند. در مورد انتظار امام زمان هم چنین است. کسانى که آن حضرت را نمى شناسند مانند کفار و یا اهل ادیان دیگر، هرگز انتظار او را نمى کشند اما کسانى که او را مى شناسند و ارزش او را مى شناسند و مقام او را مى دانند منتظر او مى مانند. کسانى که امام زمان را نمى شناسند اگر چه به ظاهر مسلمان باشند چنانچه در این حال بمیرند در حال جاهلیت از دنیا رفته اند. چنانکه پیامبر اکرم(ص) فرمود: «من مات و لم یعرف امام زمانه مات میته جاهلیه؛ هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مردن جاهلیت از دنیا رفته است»، (بحارالانوار، ج 32، ص 331). بنابراین اولین شرط انتظار، ایجاد معرفت در مورد امام زمان است و طبیعى است که هر مقدار معرفت انسان نسبت به امام زمان بیشتر باشد انسان ارزش او را بیشتر درک خواهد کرد و به عظمت او بیشتر پى خواهد برد و بیشتر تشنه وجود آن حضرت خواهد شد. در حالى که افراد جاهل و ناآگاه به ارزش آن حضرت هرگز احساس تشنگى و عطش نسبت به وجود مقدس آن حضرت نخواهند داشت و بدین جهت از زمره منتظران بیرون هستند. آرىوصل خورشید به شب پره اعمى نرسدکه در این آینه صاحب نظران حیرانند البته شناخت امام زمان دو گونه است. گونه اول شناخت تاریخى وجود آن حضرت است مانند اینکه امام دوازدهم است و تاریخ ولادتش در چه سالى است و مانند آن. اما گونه دیگر شناخت امام زمان(ع)، شناخت مقام نورانیت آن حضرت است که این شناخت کار هر کسى نیست و ظرفیت و لیاقت زیادى مى خواهد. و در حقیقت اصحاب خاص امام زمان(ع) کسانى هستند که آن حضرت را به مقام نورانیت شناخته اند براى آگاهى از مقام عظیم امامت رجوع به زیارت جامعه کبیره و تأمل در معانى عمیق و عجیب آن توصیه مى شود. همچنین خواندن کتب معتبرى که در مورد امام زمان(ع) نوشته شده است مى تواند انسان را تا حدى به مقام و عظمت امام زمان(ع) آشنا سازد.در عصر غیبت امام عصر(عج) هم طبق سفارش آن حضرت باید به مجتهد عادل جامع الشرایط که حافظ دین خداست و امور را نظام می بخشد رجوع کرد که تبعیت از چنین فردی تبعیت از امام عصر(عج) شمرده می شود.چنانکه امام عصر(عج) در یکی از توقیعات خود می فرماید: «و اما در رویدادهایی که پیش می آید، به راویان حدیث مراجعه کنید، زیرا آنها حجت بر شما هستند و من حجت خدا بر ایشان». (شیخ صدوق، کمال الدین، ج 2، ص 483).آن جا که رهبر معصوم وجود دارد و رهبرىِ مصون از خطا و لغزش منحصر به امام است؛ از این رو پیروى کردن از مدعیان رهبری در برابر رهبری معصوم، برخلاف عقل و منطق است؛ زیرا با وجود رهبر معصوم، پیروى از رهبران غیرمعصوم، به هیچ وجه قابل توجیه نیست. شناخت شخصیت واقعی چهارده معصوم ( ع ) دو مرحله دارد : الف ) مرحله ای که برای غیر معصومین شناخت پذیر نیست و افق آن برتر از فهم ادراکات عادی است . ب ) بخشی که برای غیر معصومین قابل شناخت است . در این رابطه هر کس متناسب با سطح کمالات علمی و عملی خود می تواند پرتوی از انوار آنان را دریابد و به ادراک برخی از خصوصیاتشان نایل آید .بنابراین در این رابطه باید : اولا به مطالعات پیوسته و همه جانبه در رابطه با ابعاد مختلف زندگی آنان پرداخت و یکی از بهترین راه های شناخت معصوم(ع) بیان خود معصومین ( ع ) است . بنابراین باید احادیث رسیده از پیامبر ( ص ) و دیگر امامان(ع) درباره شخصیت هر یک از معصومین ( ع ) را به دقت بررسی و ژرفکاوی نمود . هم چنین مطالعه تاریخ و سرگذشت آنان و نیز تعالیم ارزنده ای که به یاد گار نهاده اند گنجینه ای ارزشمند در جهت شناخت آنان می باشد . از سوی دیگر هر اندازه شخص خود را هماهنگ با ارزش های رسیده از آنان بسازد و هماهنگی عملی قلبی و عاطفی افزون تری با آنان داشته باشد زمینه شناخت و معرفت هر چه بیشتر در او پد ید می آید . راجع به حضرت مهدی(ع) و اوصاف آن بزرگوار باید بدانیم که شناختن مشخصات آن حضرت از دو جهت اهمیّت بخصوص دارد:یکی از نظر تکلیف، زیرا شناختن امام شرعاً و عقلاً واجب است و به حکم حدیث معروف: «مَنْ ماتَ وَ لَمْ یَعْرِفْ اِمامَ زَمانِهِ ماتَ مَیْتَهَ الجاهِلِیَّهِ»[هرکس بمیرد و امام زمان خود را نشناخته باشد، مرده است (همانند) مردن جاهلیت.]و دیگر از جهت شناختن دروغ و باطل بودن دعاوی کسانی که به دروغ ادعای مهدویّت کرده یا بنمایند، زیرا با ملاحظة این مشخصات، کذب و بطلان دعوای این افراد روشن و واضح می شود چون فاقد این صفات و خصائص بوده اند.صفات و مشخصات حضرت مهدی(ع) که در احادیث و روایات ذکر شده مشخصاتی است که هر کس آن مشخصات را در نظر بگیرد هرگز آن حضرت را با افراد دیگر اشتباه نخواهد کرد و اگر دیده می شود پاره ای فریب خورده و دعوای مهدویّت را از شیادانی پذیرفته اند، به دلیل غفلت یا بی اطلاعی از این مشخصات و خصائص بوده، و یا آنکه بعضی مشخصات را که تمام مشخّص نبوده و وصف عام آن حضرت و دیگران بوده، تمام مشخّص شمرده و صاحبان وصف عام را با صاحب وصف خاص اشتباه کرده اند. بسیاری هم دانسته و عمداً این دعاوی را برای یک سلسله اغراض مادّی و سیاسی و حبّ جاه و ریاست، به ظاهر پذیرفته و ترویج می نمایند.وگرنه خصوصیات و اوصافی که برای آن حضرت بیان شده مشخصاتی است که جز بر آن شخص خاص و موصوف به آن صفات خاص(یعنی امام دوازدهم، یگانه فرزند امام حسن عسکری(ع)) بر احدی از کسانی که ادعای مهدویّت کرده اند قابل انطباق نیست و بطلان دعاوی آنها با توجه به این نشانیها و علامات مانند آفتاب آشکار و هویدا است. علماء و دانشمندان متتبع و محیط به احادیث که وثاقت آنان مورد تأیید علم رجال و تراجم است، در کتابهای معتبر و مستند به نحو کافی و وافی این مشخصات را تعیین و توضیح داده اند. پیرامون شخصیت امام زمان (عج ) و دوران ظهور به کتابهاى زیر مراجعه کنید:1- ظهور نور، على سعادت پرور، نشر تشیع2- علائم ظهور امام زمان(عج)، محمد حسین همدانى، انتشارات صحفى3- نشانه هاى ظهور، سادات مدنى، نشر منیر4- از ولادت تا ظهور، کاظم قزوینى، ترجمه: فریدونى، نشر آفاق5- از ولادت تا ظهور، کربى، انتشارات الهادى6- کتابنامه امام زمان محمدپور 7- یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان رجالى تهرانى8- ترجمه منتخب الاثر آیت اللّه صافى 9- مهدى موعود ترجمه على دوانى 10- وابستگى جهان به امام زمان لطف اللّه صافى 11- امام زمان در گفتار دیگران على دوانى 12- علائم ظهور محمد على علمى 13 ـ مجموعه اى از گفتار درباره امام زمان (عج) شهید صدر14 ـ عصر ظهور على کورانى15 ـ دانشمندان عامه و مهدى موعود (عج) على دوانى16 ـ رسالت اسلامى در عصر غیبت محمد صدر17 ـ مهدى موعود(عج) شهید دستغیب18 ـ سیماى امام زمان(عج) تاج لنگرودى19 ـ خورشید مغرب محمد رضا حکیمى20 ـ دادگستر جهان ابراهیم امینى .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه