اخلاق پیامبر (۴) - نظافت و بهداشت

رسول اکرم(ص) در بیان اهمیت نظافت بهداشت تن و رابطه آن با بعد معنوی انسان فرمود: «نظافت از ایمان است، یعنی مؤمن پاک و نظیف است کسی که نظافت را رعایت نکند ایمان کاملی ندارد.»[1] امام کاظم(ع) در باب رعایت بهداشت و نظافت بدن فرموده: «ده چیز سنت است: -         مسواک دندان -         شستن دهان -         استنشاق بینی -         شانه زدن سر -         ختنه کردن -         ازاله موی عانه و زیر بغل -         ناخن گرفتن -         و شستشوی بدن.»[2] نظافت ظاهر انسان با پاکی روح او پیوندی عمیق دارد همان گونه که جمال ظاهر انسان حکایت از جمال باطن او می کند. پیامبر اسلام(ص) خود پیام آور پاکی و نظافت بود. در هنگام ملاقات با او اولین ویژگی ای که چشم و دل هر بیننده را نوازش می داد، آراستگی، پاکی و زیبایی ظاهر آن حضرت(ص) بود. قرض کردن به خودی خود امری مکروه است، ولی آن حضرت(ص)  به خاطر اهمیتی که برای نظافت و بهداشت تن و خانواده قائل بود فرمود: «هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، ازاله موی عانه را چهل روز به تأخیر نمی اندازد، اگر امکان آن را نیافت قرض کند و بیش از این در این کار تأخیر نکند.»[3] اگر چه هدف اصلی بعثت انبیاء الهی هدایت معنوی و روحانی بشر است ولی از آن جایی که معنویت انسان با زندگی طبیعی او در هم آمیخته است، هرگز ایشان از رعایت و فرمان دادن به زیبائی، بهداشت و پاکی غفلت نورزیده اند و به تمامی موارد حتی ازاله موئی که در بینی می روید، فرمان داده اند. رسول اکرم(ص) شخصا به پاکیزگی علاقه فراوان داشت و در نظافت بدن و لباس بی نظیر بود. علاوه بر آداب وضو، اغلب روزها بدن خود را شستشو می داد و این هر دو را عبادت می دانست. نظافت تن و پاکی اندامش با قدس و طهارت روحش هماهنگ بود و به یاران و پیروان خود تأکید می کرد که سر و صورت، جامه و خانه هایشان راتمیز نگه دارند و وادارشان می ساخت خود را به ویژه در روزهای جمعه شستشو داده و معطر سازند که بوی بد از آنها استشمام نشود و آن گاه در نماز جمعه حضور یابند.[4] می فرمود: «هر چه قدر می توانید پاکیزه باشید، زیرا یزدان پاک اسلام را بر پاکیزگی بنیان نهاد و جز انسان های پاکیزه کسی به بهشت نمی رود.»[5] یکی از دستورات مهم بهداشتی اسلام، بهداشت دهان و دندان است. تمامی پیشوایان بزرگ دینی رد این باره تأکید فراوان فرموده اند. به خصوص در سیره عملی پیامبر بزرگ اسلام(ص) این مقوله نمود خاصی دارد. خود آن حضرت(ص) هر روز چند بار مخصوصا شب ها پیش از خواب و پس از بیداری و هنگام وضو دندان هایش را با دقت مسواک می کرد و حتی هنگامی که در بستر بیماری و در واپسین دقایق عمر خود بود مسواک خواست و دندانهای خویش را مسواک کرد. به یاران خویش نیز می فرمود: «هرگز با دندان های زرد و نشسته در مجلس حاضر نشوید و از مسواک کردن و پاکیزه نگاه داشتن دندان های خود کوتاهی نکنید».[6] همچنین آن حضرت(ص) پیش از صرف غذا و بعد از ان دست و دهانش را می شست و از خوردن سبزی های بد بو پرهیز می کرد.[7] درباره مسواک می فرمود: «هیچ گاه جبرئیل نزدم نیامد، جز آن که مرا به مسواک سفارش نمود. اگر مردم از فواید مسواک آگاه بودند، آن را همیشه همراه خویش داشتند و به بستر می بردند». «ای علی! با هر وضوئی که برای نماز می گیری مسواک بزن». «دهان های شما راهی از راه های (گفت و گو) پروردگار است پس محبوب ترین دهان نزد پروردگار خوش بوترین آن است تا می توانید دهان های خود را خوشبو نمائید». «دو رکعت نماز با مسواک برتر از هفتاد رکعت نماز بی مسواک است.» برای بهداشت و سلامتی بدن اهمیت فراوانی قائل بود. از پرخوری پرهیز می کرد و به مسلمانان دستور می داد قبل از آن که از غذا سیر شوند آن را ترک گویند. عایشه می گوید: «رسول خدا(ص) در طول عمرش هرگز سیر غذا نخورد و می فرمود: معده خانه بیماری است و تحمل گرسنگی بهترین داروی امراض است». از ماندن به مدت طولانی در معرض تابش آفتاب پرهیز می داد و می فرمود: «آفتاب چهار ویژگی منفی دارد: -         رنگ را دگرگون می کند -         بوی خوش بدن را به بوی بد تبدیل می کند -         پارچه و لباس را می فرساید -         و بیماری می آورد.» تطهیر با دست راست را نمی پسندید و از غذا خوردن با دست چپ نهی می کرد. اجازه نمی داد کسی ناخن های خود را با دندان کوتاه کند. از لب ترک خورده و محل دسته کوزه آب نمی نوشید چون محل چرک و میکروب بود و دیگران را نیز از این کار بر حذر می داشت. می فرمود: «آفریدگار از کسی که همنشینش از بوی بد او بینی اش را می گیرد تنفر دارد.» بسیار غسل می نمود. افزون بر غسل های مستحب، تمام ده شب آخر رمضان را غسل می کرد.[8] در راستای تأکیدهای بهداشتی نسبت به بهداشت محیط زندگی نیز توجه خاصی داشت. جاروب زدن و پاکیزه نمودن حیاط خانه را مستحب می دانست. دوست نداشت ظرف ها به صورت ناشسته رها شوند و می فرمود: شب ها پیش از خواب روی ظرف ها را بپوشانند. اجازه نمی داد افراد کنار چاه آب آشامیدنی، زیر درخت میوه دار، میان قبرها، در جاده ها و حیاط خانه ها قضای حاجت کنند. وقتی عطسه می کرد دست یا پیراهن اش را جلوی دهان می گرفت و آهسته عطسه می کرد. می فرمود: «زباله را قبل از فرا رسیدن شب هنگام از خانه خارج نمائید زیرا جایگاه شیطان (میکروب) است.» چون خمیازه می کشید دست اش را برابر دهانش می نهاد. می فرمود: «(جاروب که می زنید) خاک آن را پشت درب حیاط نریزید و آستانه درب را جاروب کنید.»   [1] . بحار، 59، 291. [2] . بحار، 73، 67. [3] . بحار، 73، 89. [4] . سیره و سخن پیشوایان، محمد علی کوشا. [5] . نگین هستی، حسین سیوی، ص 24. [6] . شخصیت های اسلامی شیعه، سبحانی پیشوانی، ص 189. [7] . سیره و سخن پیشوایان، محمد علی کوشا. [8] . نگین هستی، ص 24. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه