لطفاً اسراف و تبذير را به طور جداگانه تعريف کرده و اين دو را با هم مقايسه کنيد و مصداقي براي آن بيان کنيد؟

مفهوم اسراف: راغب اصفهاني مي گويد: «السرف تجاوز الحد في کل فعل يفعله الانسان». اسراف به معناي تجاوز از حد و معيار در هر کاري است که از انسان سر بزند. گرچه استعمال آن در موارد زياده روي در انفاق مال بيشتر است. و گاهي به خروج از اعتدال در مقدار خرج مال و زماني هم به چگونگي بذل مال و موارد آن اطلاق مي شود. اما بنا به مفهوم سخن راغب و روح معناي «کل فعل» و بر پايه شواهد فراوان در قرآن و حديث، اسراف به هر گونه تجاوز کاري و زياده روي گفته مي شود. مفهوم تبذير: تبذير از ريشه «بذر» يعني تفريق و پخش کردن چيزي. اصلش از ريختن و پاشيدن بذر است که به طور استعاره درباره کسي که مال خود را بيهوده تلف و پخش مي کند، به کار رفته است. و نيز گفته شده است که تبذير، انفاق مال در راه معصيت است. با اين توضيحات ملاحظه مي کنيم که، اسراف در برابر اقتصاد و ميانه روي قرار دارد و به هر گونه تجاوز از حد، در غير طاعه الله و به قصور از حق الله اطلاق مي شود. در قرآن کريم واژه «قصد» و مشتقات آن در معاني؛ راست، متوسط و معتدل به کار رفته است. مانند: و اقصد في مشيک در راه رفتن اعتدال را رعايت کن. فمنهم ظالهم لنفسه و منهم مقتصد و منهم سابق بالخيرات از ميان آن ها عده اي بر خود ستم کردند و عده اي ميانه رو بودند و عده اي به اذن خدا در نيکي ها از همه پيشي گرفتند. حضرت علي ـ عليه السلام ـ در مورد قصد مي فرمايند: «عليک بالقصد في الامور» بر تو باد ميانه روي در کارها. در خطبه همام از نشانه هاي متقين و پرهيزگاران مي فرمايد: «و ملبسهم الاقتصاد» يعني پوشاک شان ميانه بود. بدين معني افراط و تفريط در کارها و زندگي شان وجود ندارد. از مجموع مطالب فوق اين چنين بر مي آيد که مقصود از اين تبذير، تلف کردن و ضايع نمودن مال است و زياده روي در انفاقات شخصي و امور خيريه را شامل نمي شود، در حالي که اسراف فراگيرتر از آن و در بر گيرنده همه موارد از به هدر دادن و زياده روي در مصارف شخصي و خانوادگي و انفاق هاي مستحب مي باشد. معيار اسراف امام صادق ـ عليه السلام ـ در مورد اسراف، به اصحاب مي فرمايند: کم ترين حد اسراف اين است که لباسي را که بيرون خانه براي حفظ آبرو مي پوشي در داخل خانه نيز بپوشي، يا باقي مانده آب و غذا را که در ظرف مي ماند دور بريزي و يا.... . در بعضي از احاديث آمده است که: در هنگام وضو گرفتن بايد مواظب باشيم که دچار اسراف نشويم و مقدار يک مد (معادل سه چهارم ليتر) آب براي وضو کفايت مي کند. در ذيل آيه شريفه 31 اعراف: کلوا و اشربوا.... احاديثي از امام صادق ـ عليه السلام ـ نقل شده است که فرمودند: مال و ثروت از آن پروردگار است که آن را در نزد مردم به امانت گذاشته است، و به آن ها اجازه فرموده که در حد اعتدال و ميانه روي بخورند و بياشامند و لباس بپوشند و نکاح کنند، مرکب سواري داشته باشند و مازاد آن را به فقراي مومنين ببخشند و بدين وسيله اختلاف طبقاتي را از بين ببرند و پراکندگي ها را ترميم کنند و کسي که اين گونه عمل مي کند، آن چه را که مي خورد و مي آشامد، اعمالش مباح است و نکاح او و استفاده از مرکوبش نيز حلال مي باشد و کسي که از اين حد تجاوز کند بر او حرام است و سپس فرمود: اسراف نکنيد که خداوند مسرفان را دوست ندارد. از فرمايش امام صادق ـ عليه السلام ـ، حرمت اسراف به وضوح آشکار مي شود و وقتي از حد متعادل و مشخص، تجاوز شد، به حرمت مي انجامد و به دليل اين گونه احاديث و يا به دليل نهي صريح قرآن اسراف و تبذير نوعي حريم شکني و عصيان در برابر پروردگار و از گناهان کبيره محسوب مي شود. از جمله مصاديق اسراف در روايات ديني عبارت اند از: 1ـ هر چه دلت بخواهد بخوري؛ 2ـ به بدن ضرر و صدمه وارد کردن؛ 3ـ به هنگام وضو آب زياد مصرف کردن؛ 4ـ حلال ها را حرام شمردن و خون ريختن؛ 5ـ بيش از شأن و موقعيت اجتماعي مصرف کردن (در پوشيدن، خوردن، خريدن)؛ 6ـ به کارهاي باطل نازيدن و به کار خير بي رغبتي نشان دادن؛ 7ـ امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «أدني الاسراف هراقه فضل الإناء و ابتذال ثوب الصون» کمترين اندازه اسراف دور ريختن ته مانده ظرف (آب يا غذا) و تبديل لباس بيرون به لباس خانه و دم دستي است. برخي از آثار سوء اسراف 1. خشم الهي: در قرآن مي فرمايد: إنه لا يحب المسرفين؛ «خداوند اسراف کاران را دوست ندارد». و امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمودند: «إن السرف امر يبغضه الله؛ اسراف مورد غضب خداست». 2. محروميت از هدايت: إن الله لا يهدي من هو مسرف کذاب؛ «خداوند کسي را که اسراف کار و دروغگوست، هدايت نمي کند». 3. فقر: «روشن ترين اثر اقتصادي اسراف، فقر است. اميرالمومنين ـ عليه السلام ـ فرمودند: «سبب الفقر اسراف؛ ولخرجي عامل فقر است». 4. هلاکت: حضرت علي ـ عليه السلام ـ فرمودند: «کثرة السرف تدمر؛ اسراف کاري زياد، انسان را به هلاکت مي کشاند». 5. کيفر اخروي: «و إن المسرفين هم اصحاب النار؛ به راستي که مسرفان اهل دوزخند». .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه