آيا در آيه وضو (ارجلكم) مشمول فعل (و امسحوا) مي شود اگر چنين است چرا منصوب است و آيا حضرات معصومين ـ عليهم السلام ـ تنها براي تجديد وضو، پا را مسح مي كردند و بعد از ابطال وضو پاي خود را در وضو مي شستند؟ در صورت امكان احاديث مربوط به چگونگي وضو ائمه را بفرماييد؟

1. در سورة مائده آمده است: يا ايها الذين امنو اذا قمتم الي الصلوة فاغسِلوا وجوهكم و ايديَكم الي المرافق و امسحوا برئوسكم و ارجلكم الي الكعبين يعني اي كساني كه ايمان آورده ايد، چون به عزم نماز برخيزيد، صورت و دست هاي تان را تا آرنج بشوييد و سر و پاهاي خودتان را تا برآمدگي پيشين هر دو پا مسح كنيد. در اين آية مباركه بر سر جمله «ارجلكم» بين شيعه و اهل سنت اختلاف نظر است، از نظر علماي شيعه، جمله «ارجلكم» بر محل جمله «رئوسكم» عطف است، و جمله «رؤسكم» محلاً منصوب است چون مفعول است، و از اين كه «ارجلكم» در كنار «رئوسكم» قرار گرفته و بين «وجوهكم» با «ارجلكم» يک جمله فاصله شده و فاصله هم نسبتاً زياد است، اين خود دليل بر اين است كه بايد جمله «ارجلكم» عطف به محل «رئوسكم» بشود نه به مفعول جمله قبل، و پاها مثل سر در وضوء مسح شود، در نتيجه، «ارجلكم» در واقع با فعل «وامسحوا» منصوب است، و نه با فعل «فاغسلوا» تا گمان شود كه پاها به هنگام وضوء مثل صورت و دست‌ها شسته شود. علامه طباطبائي در تفسير اين آيه مي گويد: «شما خوانندة عزيز اگر با ذهن خالي از هر شائبه و اين كه فلاني چه گفته و آن ديگري چه گفته، اين كلام را از گوينده اي بشنوي، بدون درنگ حكم مي كني به اين كه كلمه «ارجلكم» عطف است بر محل كه كلمه «رئوسكم» دارد، و در جملة «و امسحوا برؤوسكم» كلمة رؤس هرچند كه به ظاهر مجرور به حرف جر است، ولي محلاً منصوب است چون مفعول «و امسحوا» است، و چون محل كلمه رؤس نصب است، كلمة «ارجل» نيز بايد به نصب خوانده شود، در نتيجه از آيه مي فهمي كه در وضو واجب است صورت و دو دست را بشوئي و سر و دو پا را مسح كني، آري طبع سليم هيچ گاه حاضر نيست كلامي بليغ چون كلام خدا را جز به چنين معنايي حمل كند، حتي در كلمات معمولي مانند اين كلام كه «من صورت و سر فلاني را بوسيدم و به شانه او دست كشيدم و دستش نمي شود كه جمله «و دستش» را بر غير جمله نزديك آن يعني «به شانه او دست كشيدم» عطف كرد. بنابراين جمله «ارجلكم» بدليل عطف بر محل جمله «رئوسكم» منصوب است. و حتي در برخي كتاب هاي اهل سنت نيز آمده كه ظاهراً قرآن مي رساند كه جمله «ارجلكم» بر «رئوسكم» عطف است. اما بدليل فتواي بعضي علما و روايتي منسوب به رسول خدا در هنگام وضوء پاها شسته مي شود. گرچه چنان كه گذشت براساس روايات اهل بيت، پيامبر اكرم پاي خود را همانند سر مسح مي كرده است، و آنچه از برخي اهل سنت نقل شده صحت ندارد. 2. دربارة فراز دوم سؤال بايد گفت: حضرات معصومين ـ عليهم السّلام ـ همواره در وضوء بعد از شستن صورت و دست، سر و پاهاي خود را مسح مي كرده اند. و تفاوتي بين تجديد وضوء و وضوء بعد از ابطال وضوء قبلي در اين جهت نيست. و در سيرة ائمه ـ عليهم السّلام ـ نيامده است. و حتي در روايتي نقل شده، كه اگر كسي در وضو به جاي مسح دوپا آنها را بشويد، وضوء او باطل است و بايد دوباره وضوء بگيرد و پاهاي خود را مسح كند. بنابراين آنچه در سؤال دربارة نحوة وضوء حضرات معصومين آمده درست نيست. 3. دربارة فراز پاياني سؤال به ذكرچند حديث اكتفا مي شود: از امام رضا نقل شده كه فرمود: «انّ جبرئيل اهبط علي رسول الله، بغسلين و مسحين، غسل الوجه و الذارعين بكف و كف، و مسح الرأس و الرجلين بغفل النداوة التي بقيت في يديه» يعني جبرئيل به رسول خدا نازل شد و دو شستن و دو مسح كردن را به او ابلاغ نمود. شستن صورت و دوست با كفي از آب و مسح سر و دو پا با باقي مانده تري آب وضو در دو دست. و در روايتي ديگر آمده كه امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: «امسح علي مقدم رأسك و امسح علي القدمين و ابدأ بالشق الأيمن» يعني جلو سر و جلو دو پاي خود را مسح كنيد و اول پاي راست را مسح نماييد. و در روايتي ديگري از ابن عباس نقل شده كه رسول خدا وضوء گرفت در حالي كه هر دو پاي خود را مسح كشيد. از مجموع روايات مسئله و آية ياد شده به طور مسلم و قطعي بدست مي آيد كه رسول خدا و ائمه ـ عليه السّلام ـ در وضوء دو پا را مثل سر مسح مي كرده اند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه