خلاصه‌اي از وضع فرهنگ و تمدن معاصر با پيروزي انقلاب اسلامي در ايران (زمان پهلوي دوم)

ابتدا به تعریفی از فرهنگ و تمدن می‌پردازیم: «فرهنگ از لحاظ لغوي به معناي ادب، دانش، علم و معرفت مي‌باشد. و از لحاظ اصطلاحي: فرهنگ پديده كلي پيچيده‌اي از آداب، رسوم، انديشه، هنر و شيوه زندگي است كه در طي تجربه تاريخي اقوام شكل مي‌گيرد و قابل انتقال به نسلهاي بعدي است.» و تمدن از لحاظ لغوي به معناي شهرنشين شدن و در اصطلاح به معناي «مجموعة دست آوردهاي مادي و معنوي بشر در يك منطقه، كشور يا عصر معين است، يا حالت پيش رفته و سازمان يافته فكري و فرهنگي هر جامعه است كه نشان آن پيشرفت در علم و هنر و ظهور نهادهاي اجتماعي و سياسي است.» حال با توجه به تعاريف فوق از فرهنگ و تمدن، وضعيت فرهنگي و تمدني جامعه ايران در دوره پهلوي دوم را به اختصار مرور مي‌كنيم. بعد از استعفاي رضا شاه در 25 شهريور 1320 ه‍ . ش وليعهد و فرزند وي محمد رضا شاه پهلوي در ايران قدرت را به دست گرفت. حكومت وي تا 22 بهمن سال 1357 ادامه يافت در اين سال مردم ايران به رهبري خردمندانه حضرت امام خميني (ره) به پيروزي رسيدند و حكومت شاهنشاهي سرنگون گرديد. اين دوره 37 ساله يكي از ادوار ننگين تاريخ ايران محسوب مي‌شود. دوره‌اي كه در آن كشور از لحاظ فرهنگي و علمي در حال ركود بوده است مبارزه با فرهنگ اسلامي و مظاهر آن با جديت دنبال شد و ميراث فرهنگي و علمي به يغما رفت. فرهنگ مبارزه با اسلام: با توجه به اينكه «طاغوت در قيام 15 خرداد 1342 از اسلام ضربه خورده بود و بزرگترين خطر را از اسلام و روحانيت احساس مي‌كرد اين بود كه هدف اصليِ غالب برنامه‌هاي فرهنگي، اسلام زدايي و محو اسلام از فرهنگ ايران بود و فرهنگي كه براي جانشيني فرهنگ اسلامي انتخاب شده بود،‌ فرهنگ شاهنشاهي بود كه محتواي آن غرب زدگي و تقليد از اربابان آمريكائي و اروپايي شاه بود. هدف اين بود كه فرهنگ شاهنشاهي ذهن و زبان مردم را پر كند تا ارتباط آنان با اسلام گسيخته شود.» بنابراين همه اقدامات و برنامه‌هاي رژيم در جهت رسيدن به اين هدف بود. به قول مدني «انقلاب سفيدي كه شاه دم از آن مي‌زد جنبه تهاجم به معتقدات و دين و مذهب ملت مسلمان ايران را هم داشت. آنها در صدد بودند ... (آنها را) از بين ببرند» اقدامات رژيم در اين راستا: الف) باستان گرايي: رژيم شاه همواره به شاهان باستان و مظاهر باستان اهميت مي‌داد و سعي داشت اين انديشه را در ذهن مردم نهادينه كند. چ) تغيير مبدأ تاريخ: تغيير مبدأ تاريخ هجري به تاريخ شاهنشاهي در راستاي همين هدف صورت گرفت. «رژيم در سال 54 با اين كار (تغيير مبدأ تاريخ) در صدد بر آمد تا با پيامبر بزرگ رسما به معارضه برخيزد و به نحو مؤثرترين تجلي فرهنگ اسلامي مبادرت نمايد.» ب) جشن‌هاي شاهنشاهي: يكي ديگر از اقدامات رژيم در همين راستا بر پايي جشن‌هاي پر هزينه بزرگداشت شاهنشاهي بود. و اوج گيري اين مراسم و جشن‌ها بين سالهاي 1345 تا 1355 است كه مي‌توان آن را دهه جشنهاي شاه ناميد» در كتاب «ظهور و سقوط سلطنت پهلوي» آمده است: «اين باستان گرائي نه از سر علاقه علمي و تحقيقي و به خاطر دلسوختگي نسبت به احياي ميراث فرهنگي ايران بلكه با اهداف سياسي مشخصي بود. در مقابل، دوران اسلامي تاريخ ايران كه در واقع اوج تمدن ملي ماست آماج حملات محققين فراماسون قرار گرفت و با تلاش زيركانه و با پوشش به ظاهر موجه «غرب زدائي» تهي ساختن فرهنگ ملي ايران از دور نمايه اسلامي آن به اوج خود رسيد.» ج) نظام سربازي براي دختران: يكي ديگر از اقدامات رژيم در همين زمينه تصويب قانوني بود كه به موجب آن دختران مي‌بايست به نظام اجباري (سربازي) بروند حضرت امام خميني (ره) كه همواره با فرهنگ ضد اسلامي رژيم مقابله مي‌كرد در اعلاميه‌اي در همين رابطه فرمودند: «دستگاه حاكمه به احكام مقدسه اسلام تجاوز كرد ... نواميس مسلمين در شرف هتك است و دستگاه جابره با تصويب نامه‌هاي خلاف شرع و قانون اساسي مي‌خواهد زنان عفيف را ننگين و ملت ايران را سر افكنده كند ... دخترهاي 18 ساله را به نظام اجباري ببرد و به سربازخانه‌ها بكشد يعني با زور سر نيزه دخترهاي جوان عفيف مسلمان را به مراكز فحشا ببرد» د) رواج فساد و بي بند و باري: رواج و گسترش فساد نيز از اقدامات رژيم شاه در جهت محو فرهنگ و تمدن اسلامي بود. اين فساد كه در همه زمينه‌ها وجود داشت توسط سران مملكت به شدت ترويج مي‌شد يكي از اين افراد كه در اين جهت تلاش مي‌كرد امير عباس هويدا نخست وزير ايران بين سالهاي 1343 تا 1356 بود. «سالهاي صدارت او اوج فساد و تباهي و يكه تازي شاه محسوب مي‌شد» «هويدا محيطي مي‌خواست كه آزادي مطلق جنسي حاكم باشد از نظر او معنويت، دين، مذهب و خويشتن داري و تقوي و حجاب و به طور كلي اخلاق و نظاير آن كهنه و قديمي مي‌نمود» «فساد در دوران آخر رژيم سلطنت حد و مرزي نمي شناخت يك قدم با هدف خير و صلاح مملكت برداشته نمي‌شد از مستخدم اداره تا وزير و از زن خانه دار تا دانشجوي دانشگاه و از تاجر عمده تا كاسب بازار براي اينكه همراه قافله باشند مي‌بايست در فساد غوطه ور شوند و به آن تظاهر نمايند گوئي تمام استعدادها به كار افتاد تا حقيقت و معنويت و عدالت را از اثر بيندازند» رژيم شاه همواره سعي داشت جوانان را از فرهنگ انقلابي و اسلامي دور كند. «يكي از برنامه‌هاي دولت هويدا براي سرگرم ساختن جوانان به فساد ايجاد مراكزي به نام «كاخ جوانان» در سراسر ايران بود كه با جديت دنبال شد و عملي گرديد.» فرهنگ و تمدن: وضعيت علمي كشور: جامعه ايران در دوره مورد بحث از لحاظ علمي و فرهنگي كاملاً عقب افتاده بود. اكثريت مردم بي سواد بودند امكان ادامه تحصيل براي كودكان فراهم نبود. در همين رابطه احسان طبري مي‌نويسد: در آذربايجان بيش از 70% كودكان به مدرسه نمي‌روند و در كردستان 85% مردم بيسوادند و در بلوچستان فقط 2% مردم سواد خواندن و نوشتن دارند» همين نويسنده آورده است كه: «بيش از نيمي از كودكاني كه در سن تحصيل هستند به مدرسه راه نمي‌يابند و از كودكاني كه به مدرسه راه مي‌يابند فقط نزديك به 25% آنها را دختران تشكيل مي‌دهند.» حضرت امام خميني (ره) در ارتباط با فرهنگ ايران در زمان شاه مي‌فرمايد: «فرهنگ ما يك فرهنگ استعماري است، فرهنگ ما در دست صلحا نيست صالح اداره‌اش نمي‌كند» ايشان بعد از پيروزي انقلاب اسلامي در يك سخنراني در تاريخ 29 / 11 / 57 فرمودند: «و البته مشكلات ما خيلي زياد است. مملكت ما را غارت كردند و همه آثار تمدن را اينها واژه گونه در اين مملكت پياده كردند. با اسم تمدن بزرگ فرهنگ ما را عقب زدند» دانشگاهها و مراكز علمي كه بستر رشد تمدن و فرهنگ هستند در اين دوره رشد چنداني نداشت و عمده تحصيل‌كردگان آن جذب غرب شده لذا ايران خالي از انديشمندان و مخترعان بود مدرسين عالي نيز غربي يا غربگرا بودند. نتيجه گيري: وضعيت فرهنگي و تمدني ايران در دوره پهلوي دوم به حدي آشفته بود كه به صورت يك بحران اجتماعي در آمده بود. فساد همه جا را فرا گرفته بود. ثروت جامعه توسط طبقه حاكمه و استعمار گران غربي به يغما مي‌رفت. از لحاظ علمي و اقتصادي وضعيت جامعه اسف بار بود و اوضاع به گونه‌اي بود كه طبق فرموده حضرت امام خميني: «مردم ديگر به تنگ آمده بودند آنها حتي از جان خودشان هم تنگ آمده بودند» .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه