رفع القلم به چه معني؛ به چه منظور؛ به چه مصداق؛ در وصف كيست؛ در وصف چه آياتي است؛ آيا اصلا چنين توصيفي وجود دارد آيا قلم هايي كه دردنيا اعمال نيك و بد را ثبت مي كنند در زمان خاصي از كار مي ايستند؟

متن حديث «رفع القلم» که فقها به آن اشاره کرده اند به اين شکل است: «القلم رفع عن ثلاث عن الصّبي حتي يحتلم و عن المجنون حتي يفيق و عن النائم حتي يستيقظ». و در بعضي از منابع نيز متن آن به اين شکل نقل شده است: «... رفع القلم عن ثلاثه عن النائم حتي يستيقظ و عن المجنون حتي يفيق و عن الصّغير حتي يکبر....». مضمون نقل شده در منابع به همين شکل و در برخي منابع با لفظ هاي متفاوت آمده است مانند... و عن الصّبي حتي يدرک و يا... عن المجنون حتي يعقل.... ترجمه اين احاديث اين است که براي سه شخص مسئوليت و گناهي نوشته نخواهد شد. شخص خوابيده تا وقتي که بيدار نشده است و شخص ديوانه تا زماني که عاقل نشده باشد و شخص کودک تا وقتي که به سن بلوغ نرسيده است. همان گونه که در اين احاديث مي بينيم اين دسته مسئوليتي ندارند و گناهي براي آنان به حساب نمي آيد زيرا تکليفي ندارند و مؤاخذه کسي که تکليف ندارد غلط و باطل است؛ بنابراين در اين روايات کساني که قابليت پذيرش مسئوليت و تکليف را ندارند استثنا شده اند بنابراين استثناء احاديث، استثناء وصفي است نه استثناء زماني که در زمان مشخصي گناهي براي کسي نوشته شود. در برخي از احاديث آمده است که به جهت عظمت روز نهم ربيع، از گناهان شيعيان رفع قلم مي شود. پيش از بررسي اين روايات ابتدا بايد توجه کرد که طبق روايات، اگر هر بنده اي گناهي انجام دهد خداوند تا شب آن روز به او مهلت مي دهد که اگر توبه کرد، گناهي براي او نوشته نشود. و طبق برخي از روايات، خداوند دستور مي دهد تا هفت ساعت به او مهلت دهند که اگر پشيمان شد و توبه کرد، گناهي براي او ننويسند. و اين براي همه ي روزهاست و اختصاص به روز خاصي ندارد. اين مهلت دادن لطف خداوند است به بندگان تا اشتباهات خود را تدارک و جبران نمايند و همين قانون براي روز نهم ربيع نيز وجود دارد. بنابراين ممکن است رفع قلم در روز نهم ربيع بدين معنا باشد که خداوند به واسطه عظمت اين روز، مهلت بيشتري مي دهد تا اگر بنده اي دچار اشتباه و لغزشي شد و احيانا به واسطه ي مشغوليت توبه نکرد، فرصت توبه داشته باشد و اگر توبه کرد گناهي بر او نوشته نشود؛ امّا اين مهلت دادن خداوند بدين معنا نيست که چنان چه بنده اي بر گناه خود اصرار داشته و توبه نکند براي او گناهي نوشته نخواهد شد و اين بهانه اي باشد براي آن که کسي سوء استفاده کرده عمدا در اين ايام گناه انجام دهند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه