چراپیامبرازدواج های متعددی داشت؟ایشان چندزن اختیارکردند؟دلیل ازدواج هرکدام چه بود؟

ازدواج هاى پیامبر اسلام(ص) براى چند هدف بوده است:1 - محافظت از یتیمان، درماندگان، حفظ از خطرات جانى و حفظ آبروى آنان مانند ازدواج با سوده2- دلجوئى و پشتیبانی از زنانی که همسرانشان را در جنگ های صدر اسلام از دست داده بودند و کسی حاضر به ازدواج با آنان نبود و در عین حال الگو بودن برای بقیه صحابه که اقدام به پشتیبانی از زنان بی سرپرست کنند. مانند: حفصه (دختر عمر) و زینب دختر خزیمه و صفیه. 3 - وضع قانون و شکستنِ سنّت غلط جاهلى مانند ازدواج با زینب دختر جحش. 4- آزادسازى اسیران و بردگان مانند ازدواج با جویریه. 5 - برقرارى پیوند با قبایل و طوایف بزرگ عرب و حفظ و گسترش اسلام. مانند ازدواج با عایشه، ام حبیبه و میمونه (نگرشى کوتاه به زندگى پیامبر اسلام، ص 29، چاپ پنجم، از انتشارات مؤسسه در راه حق).جواب تفصیلی:فلسفه ودلایل ازدواج های پیامبر(ص):درباره علت ازدواج هاى متعدد پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و فراوانى همسران وى که دستاویز تهمت هاى ناجوانمردانه مستشرقان نیز، بوده اند به نکات ذیل اشاره مى کنیم:1. یکى از ویژگى هاى اختصاصى رسول اللَّه(صلى الله علیه وآله)، امکان ازدواج بیش از چهار همسر به صورت عقد دائم بود(مجمع البیان، ج 8، ص 364.) که دیگران در این ویژگى، شریک نبودند؛ البته این عدم محدودیت، بیش از ده سال دوام نیافت و پس از آن، ازدواج تازه براى آن حضرت تحریم شد.(سید محمد حسین طباطبایى، فرازهایى از اسلام، ص 174.) که آیه 52 سوره احزاب، بدان اشاره دارد. از این رو، آزادى ازدواج نامحدود در یک دوره ده ساله، همگان را به رمز گشایى این حکمت الهى سوق مى دهد.2. تعدد زوجات و همسران در آن زمان، در منطقه عربستان، یک امر عادى و متداول بود و مختص به رسول خدا نبود و با مسائل هر زمان و مکان، باید با توجه به معیارها و استانداردهاى همان زمان و مکان، نگاه کرد. رسول خدا(صلى الله علیه وآله) با بسیارى از رسوم زمان خود که در تضاد با اهداف و اصول تربیتى اسلام نبودند، مخالفتى نکرد؛ بلکه با واقع گرایى با آنها رو به رو شد تا کم کم آنها را تصحیح کرد و یا از اساس، برطرف ساخت. 3. حقوق زن در دوره تاریک جاهلى، دستخوش هوسرانى مرد قرار گرفته بود و این حقوق نابود شده، به دست پیغمبر، زنده شد و زن به مقام خویش نایل گردید؛ بدان حد که یکى از آخرین توصیه هاى پیامبر، رعایت جایگاه زن بود و فرمود: اللَّه اللَّه فى النساء4. تعداد همسران پیامبر که امّهات المؤمنین به حساب مى آیند، یازده تن مى باشند به این ترتیب: خدیجه، سوده، عایشه، حفصه، زینب دختر خزیمه، ام سلمه، زینب دختر جحش، جویریه، صفیه، ام حبیبه و میمونه( ازواج النبى(ص)، دکتر موسى شاهین لاشین، چاپ ریاض، چاپ اول، ص 21 / سیره ابن هشام، ص 297، چاپ مصر، 1355 هجرى قمرى). درباره ى اهداف پیامبر اسلام از تعدد همسرانش، توجه شما را به مطالب زیر جلب مى کنیم:الف) علامه طباطبائى در این مورد مى گوید: ازدواج هاى آن حضرت، هر کدام روش خاصى را داشت. نخستین همسر آن حضرت خدیجه است. پیامبر اولین بار با او ازدواج کرد و بیش از بیست و پنج سال با او زندگى کرد و غیر از او با کسى ازدواج نکرد. بعد از رحلت خدیجه کبری پیامبر با خانمی به نام سوده که به حبشه هجرت کرده بود و شوهرش در حبشه از دنیا رفته بود و بیوه بود ازدواج نمود. سوده دارای خانواده ای مشرک و دشمن پیامبر بود و به علت این که مسلمان شده بود هیچ پشتیبانی در خانواده خود نداشت و او را اذیت می کردند. اگر او را به خویشان تحویل مى دادند، او را مى کشتند و یا گمراه مى ساختند. براى حفظ آن زن مؤمن از این خطرات، پیامبر اسلام با او ازدواج کرد و با این ازدواج سوده نجات یافت.سپس سایر ازدواج های پیامبر در مدینه و حد فاصل سن 53 تا 63 سالگی رخ داد و به طور قطع آن ازدواج ها عوامل گوناگون سیاسی، اجتماعی و الهی داشت زیرا سن 53 سالگی اقتضایی برای خوشگذرانی جنسی مرد ندارد. به عنوان مثال ازدواج با جویریه که از قبیله بنی مصطلق بود موجب شد که بیش از صد خانواده از این قبیله به اسلام بگروند. جویریه دختر رئیس طایفه ى بنى مصطلق بود. رئیس، دخترش و تعداد زیادى از افرادش اسیر شدند. پیامبر جویریه را به همسرى انتخاب کرد و مسلمانان گفتند: حال که این طایفه، فامیل پیامبر ما شدند، ما همه شان را آزاد مى کنیم و بنى مصطلق هم که چنین دیدند، همه مسلمان شدند. و ازدواج با ام حبیبه دختر ابوسفیان موجب شد دل بزرگترین و قدرتمندترین دشمن مسلمانان به دست آید و توطئه کمتری از سوی او متوجه مسلمین گردد. ازدواج با ام سلمه که شوهرش در احد شهید شده بود و در مدینه غریب و بی کس و سرپرست چهار یتیم بود انگیزه ای الهی بود. پیامبر با او ازدواج کرد و به این ترتیب مشکل امّ سلمه حل شدهمچنین ازدواج با صفیه که بیوه زن بود و شوهرش در جنگ خیبر کشته شده بود. ازدواج با زینب همسر طلاق داده شده زید بن حارث پسر خوانده پیامبر به امر خداوند به جهت برداشتن بدعت ازدواج با همسر پسرخوانده بود (زیرا آنان همسر پسر خوانده را مانند همسر پسر خود عروس تلقی می کردند). ازدواج با ماریه قبطیه کنیزی که پادشاه اسکندریه برای پیامبر فرستاد به جهت علو مقام و نسب او که به هارون برادر موسی می رسید و مادرش به سموئیل نبی می رسید بود. ازدواج با عایشه و حفصه هم حکمت های خاص خود را داشت - حفصه شوهرش در احد کشته شده بود و به علت بهره مند نبودن از زیبایی هیچ کس راضی به ازدواج با او نمی شد - از طرفی هم پدرش عمر به هر کس می رسید پیشنهاد ازدواج با حفصه را می داد و آنها امتناع می کردند چه بسا به ذهن مردم خطور می کرد که اگر کسی در جنگ کشته شود بازماندگانش بیچاره می گردند و لذا وقتی عمر با اصرار از پیامبر خواست تا حفصه را بگیرد حضرت قبول فرمود. عایشه هم تنها خانم پیامبر بود که قبل از ازدواج باکره بودوپدرش ابوبکرازدواج اورا باپیامبرپشنهاد داد. البته دو مسأله که در بین مردم مشهور است از نظر تاریخی ثابت نیست یکی 9 ساله بودن عایشه هنگام ازدواج و دیگری حسن جمال او. بسیاری از مورخان سن عایشه را 17 یا 18 سال در هنگام ازدواج ثبت کرده اند و از نظر کمالات و زیبایی نیز او را ضعیف شمرده اند. از نظر برقراری عدالت نیز با توجه به شرایط زندگی و خانوادگی در آن زمان و نبود تجمل های امروزی و روحیه و اخلاق بسیار عظیم و با کرامت رسول خدا مسأله به راحتی قابل درک است. بنابراین, همه این زنان (غیر از عایشه ) بیوه، و اکثر آنها فرزند داشتند. معلوم است که این روش، روش شهوترانان نیست. آن حضرت با ام سلمه ى کهنسال ازدواج کرد و با زینب پنجاه ساله ازدواج کرد، آن حضرت همسران خود را از زیادخواهى منع مى فرمود. در غیر این صورت طلاق بگیرند. با این محاسبه، انسانِ محقق دوراندیش نمى تواند براى آن حضرت، انگیزه هاى شهوانى در نظر بگیرد. چراکه حضرت محمد(ص) برخى از همسران را براى قدرتمند شدن اسلام و مسلمین، بعضى ها را براى دلجوئى آنان، بعضى ها را براى حفظ از خطرات جانى، بعضى ها را براى تأمین زندگى آنان و بعضى ها را براى بیان حلال و حرام خدا به همسرى انتخاب کرده است. با توجه به این خصوصیات و با توجه به خصوصیات روحى پیامبر اسلام به هیچ عنوان نمى توان گفت که ازدواج هاى پیامبر اسلام مانند ازدواج هاى متعارف بوده است(به المیزان، ج 4، ص 195، چاپ دوم، بیروت، 1974، در ذیل آیه 2 تا 6 مراجعه کنید).ب) جان دیون پورت انگلیسى مى گوید: با این که در آن زمان، زیاد زن گرفتن کار بدى نبود، ولى با این حال حضرت محمد(ص) تا پنجاه سالگى با یک زن زندگى کرد و تا خدیجه زنده بود، زن دیگرى نگرفت. آیا ممکن است کسى شهوت ران باشد و هیچ مانعى هم براى زن گرفتن در کار نباشد، با این حال با یک زن زندگى کند آن هم با زنى که سنّ بالائى داشته باشد؟!(همسران پیامبر، عقیقى بخشایش، ص 78، چاپ قبل از انقلاب). ج) توماس کارلایل مى گوید: به رغم دشمنان، حضرت محمد(ص) هرگز شهوت پرست نبود و این تهمت، بى انصافى است(همان).د) گیورگیو مى گوید: محمد(ص) در سال 595 میلادى ازدواج کرد و زندگى خانوادگى او نمونه ى زهد، تقوى و پاکى بود. او همانند ابراهیم، نوح و یعقوب در محیطى ساده و بى آلایش زندگى مى کرد(همان). براى آگاهى بیشتر ر.ک: الصحیح من سیرة النبى الاعظم، سید جعفر مرتضى عاملى، ج 4، ص 68، چاپ جامعه مدرسینبنابراین, علت ازدواج هاى پیامبر(صلى الله علیه وآله) را در موارد ذیل، مى توان تحلیل کرد:الف) اجراى حکم الهى و زدودن افکار غلط جاهلى؛ مانند ازدواج با زینب دختر جحش. ب) تقویت جایگاه اجتماعى زنان آسیب دیده، همچون زنان بیوه و اسیر و رفع تلقى منفى عصر جاهلى در کم ارزش بودن یا بى ارزش جلوه دادن آن زنان (در این دوره، همه زنان پیامبر جز عایشه بیوه بودند).ج) دلجویى از زنان، به دلیل آسیب هایى که آنان به خاطر پذیرش اسلام، متحمل شدند؛ مانند ازدواج با ام حبیبه.د) یک حرکت سیاسى و برقرارى پیوند با قبایل و طوایف بزرگ عرب و جلب پشتیبانى آنان؛ چون پیوند با عایشه. ه) محافظت و تأمین زندگى بیوه زنان درمانده و فقیر و یتیمان به جاى مانده؛ مانند ازدواج باام سلمه و زینب، دختر خزیمه. و) نشان دادن عظمت، شکوه و قدرتمندى اسلام و مسلمین؛ مانند ازدواج با صفیه. ز) حفظ آنان از خطرات جانى؛ مانند وصلت با سوده. ح) آزادسازى اسیران و بردگان؛ مانند ازدواج با جویریه.ممکن است بپرسند که آیا پیامبر مى توانست بین این همه همسر، عدالت برقرار کند، به این نکته اشاره مى کنیم که با توجه به شرایط زندگى خانوادگى در آن زمان و نبود تجمل هاى امروزى و روحیه و اخلاق بسیار عظیم و با کرامت رسول خدا(صلى الله علیه وآله)، مسئله به راحتى قابل درک است. به گفته عایشه، رسول خدا(صلى الله علیه وآله) همواره در تقسیم (اوقات و حقوق همسرانش)، به عدالت رفتار مى کرد.(سنن ابن ماجه، ج 1، ص 633.) رسم پیامبر این بود که هیچ یک از ما را بر دیگرى ترجیح نمى داد؛ با همه به عدالت و تساوى کامل رفتار مى کرد و کمتر روزى اتفاق مى افتاد که به همه زنان خود سر نزند و احوال پرسى و تفقد نکند.(سنن ابى داود، ج 1، ص 474.) پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) حتى در بیمارى اى که منجر به رحلت وى شد و توانایى حرکت نداشت، عدالت را با کمال دقت اجرا مى کرد. از این رو، هر روز بسترش را از اتاقى به اتقاق دیگر منتقل مى کرد تا آن که یک روز همه را جمع کرد و اجازه خواست در اتاق یکى از آنان باشد و همه اجازه دادند.برای آگاهی بیشتر ر.ک:1- المیزان، ج 4، ص 195 ؛ علامه طباطبایى، بررسى هاى اسلامى، ص 132 - 139؛ مؤسسه در راه حق،2- نگرشى کوتاه به زندگى پیامبر اسلام، ص 29؛ رسولى محلاتى،3- تاریخ انبیاء، ج 3، ص 475.4- الصحیح من سیرة النبى الاعظم، سید جعفر مرتضى عاملى، ج 4، ص 68، چاپ جامعه مدرسین. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه