در زبان عربی « احسن احسن » معنی ندارد. نظام احسن یعنی نظامی که بهتر از او فرض ندارد. لذا اگر کسی نظامی را احسن دانست و دیگری نظامی بهتر از آن را تصوّر نمود ، به این معنا نیست که نظام دوم ، نظام احسن احسن می باشد ؛ بلکه نظام دوم می شود نظام احسن و معلوم می شود که نظام اوّلی در حقیقت ، احسن نبوده و به غلط احسن شمرده شده است. بنا بر این تعبیر نظام احسن احسن نوعی بازی لفظی است و منطقى و فلسفى را بحث در الفاظ نیست بلکه با معانی کار دارد. آنچه را که شما آن را احسن احسن بلکه احسن احسن احسن احسن ...

در زبان عربی « احسن احسن » معنی ندارد. نظام احسن یعنی نظامی که بهتر از او فرض ندارد. لذا اگر کسی نظامی را احسن دانست و دیگری نظامی بهتر از آن را تصوّر نمود ، به این معنا نیست که نظام دوم ، نظام احسن احسن می باشد ؛ بلکه نظام دوم می شود نظام احسن و معلوم می شود که نظام اوّلی در حقیقت ، احسن نبوده و به غلط احسن شمرده شده است. بنا بر این تعبیر نظام احسن احسن نوعی بازی لفظی است و منطقى و فلسفى را بحث در الفاظ نیست بلکه با معانی کار دارد. آنچه را که شما آن را احسن احسن بلکه احسن احسن احسن احسن ... ، می نامید ، منظور حکیم از نظام احسن همان است.2ـ توجّه شود که وجود نظام احسن از راه کمال مطلق بودن خداوند متعال اثبات می شود. لذا در اثبات نظام احسن ، کمال مطلق بودن خدا لحاظ شده و قوام نظام احسن به کمال مطلق بودن خداست. لذا فرض نظامی بهتر از نظام موجود ، در حقیقت فرض خدایى خداتر از خداست که آن نیز معنی ندارد. چون خدا یعنى وجودى که برتر از او وجودى نیست. پس فرض خدایى برتر از خدا یعنى فرض وجودى برتر از وجودى که برتر از او فرض ندارد که تناقض بودن آن روشن است. 3ـ برهان اثبات وجود نظام احسن چنین است.از نگاه حکما ، خداوند متعال علّت تامّه ی عالم هستی است و با وجود علّت تامّه ، وجود معلول حتمی و اجتناب ناپذیر است . همچنین همانطور که معلول در اصل وجود خود بند به علّت تامّه ى خود بوده است ، در چگونگی وجودش نیز تابع وجود علّت تامّه ى خویش می باشد. لذا نظام خلقت غیر از اینکه هست ، نمی توانست باشد. چون فرض عالم خلقت ، متفاوت با آنچه که هست ، مساوى است با فرض تغییر در ذات خدا ؛ که امرى است محال ؛ چون تغییر ، علامت حدوث بوده با واجب الوجود بودن نمى سازد. حکما بر همین مبنا گفته اند : عالم خلقت و چگونگی آن ، لازمه ى ذات خدا و اقتضای ذات اوست و چون رابطه ی علّی و معلولی ، رابطه ای محکم ، ضروری و خلل ناپذیر است لذا نظام موجود ، محکمترین و استوارترین نظام مفروض بوده و مستحکمتر از آن ذاتاً ممکن نیست ؛ پس نظام هستی نظامی محکم و حکیمانه و خالق آن نیز حکیم است. همچنین از آن جهت که ذات باری تعالی کمال مطلق است ، عالم خلقت نیز کاملترین معلول ممکن می باشد ؛ لذا نظام موجود نظام اکمل است و کاملتر از آن فرض ندارد. همچنین خداوند متعال حسن و جمال مطلق است لذا معلول او (عالم خلقت ) نیز زیباترین نظام ممکن بوده و نظام احسن است و زیباتر از آن فرض ندارد.در اینجا برخی گفته اند: به هر حال اگر خدا نمی تواند بهتر از این عالم را خلق نماید ، پس قدرت او محدود است.در پاسخ می گوییم: ما از قدرت مطلق بودن خدا که در ضمن کمال مطلق بودن اوست اثبات نمودیم که عالم خلقت نظام احسن است ، پس بهتر از این عالم اساساً قابل تصوّر نیست . به تعبیر حکما و عرفا عالم خلقت اگر به صورت واحد شخصی لحاظ شود موجودی است نامحدود که به ذهن نمی آید ؛ چون هر چه به ذهن آید محدود به ذهن می شود. اشکال کنندگان در پاسخ این گفتار گفته اند: اگر عالم نامحدود باشد پس خداست. حکما جواب داده اند: عالم نامحدود است ولی هر نامحدودی خدا نیست. خدا نامحدود است به نحوی که حتّی همین نامحدود بودن نیز حدّ او نیست لذا او مطلق است حتّی از مطلق بودن هم ؛ امّا کلّ عالم خلقت که یک وجود بیش نیست ، نامحدود ظلّی است ؛ یعنی عالم نامحدود می باشد ولی همین نامحدود بود حدّ و قید است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه