آیا روح آدم در آن دنیا برهنه است؟ لطفا بیشتر در این مورد توضیح دهید.

1. به کاربردن کلماتی چون « آن دنیا » و « آن جهان » در مورد عالم آخرت ، صحیح نیست. چرا « دنیا » اسم خاصّ عالم مادّه است. « جهان » نیز به معنی جهنده بوده اشاره به عالم مادّه است. چرا که در بین عوالم وجود تنها عالم مادّه است که دارای حرکت و جهش است.2. از نظر حکمای اسلامی ، عالم خلق دارای سه مرتبه ی کلّی است که عبارتند از:عالم عقل ، عالم مثال و عالم طبیعت. عالم عقل یا عالم مفارقات یا عالم جبروت ،‌ عالمی است مجرّد (رها) از مادّه و خواصّ مادّه. لذا در این عالم نه خبری از مادّه است و نه خبری از حرکت و زمان و شکل و رنگ و اندازه و دیگر خصوصیّات مادّه ــ توجه : اصطلاح عقل در اینجا ، غیر از عقل جزئی بشری است ــ . امّا عالم مثال یا عالم ملکوت ــ که برزخ هم بخشی از آن است ــ عالمی است مجرّد (رها) از مادّه ؛ لکن در این عالم برخی از خواصّ مادّه نظیر شکل و رنگ و مقدار موجود است ، ولی از زمان و حرکت ــ که بارزترین ویژگی عالم مادّه هستند ــ منزّه است. عالم طبیعت نیز همان عالم ماده است. رابطه ی بین این عوالم،‌ رابطه ی طولی است؛ یعنی عالم عقل ، باطن و علّت عالم مثال و عالم مثال ، باطن و علت عالم طبیعت است. لذا از نظر وجودی عالم عقل شدیدتر از عالم مثال ، و عالم مثال نیز شدیدتر از عالم طبیعت است . حقایق همه ی موجودات عالم طبیعت ، که در علم الهی است ، ابتدا در عالم عقل ظاهر می شود ؛ و از عالم عقل به عالم مثال نازل شده و از عالم مثال به عالم طبیعت تنزّل می یابد. به قول شیخ محمود شبستری :« صورتی در زیر دارد آنچه در بالاستی. » از آیات قرآن کریم نیز به وضوح استفاده می شود که حقایق موجودات مادّی نزد خداست ؛ و از نزد او نازل می شوند ؛ لذا خداوند متعال فرمود: « وَ إِنْ مِنْ شَیْ ءٍ إِلاَّ عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ ـــــ و هیچ چیزی نیست مگر آنکه خزائن آن نزد ماست ؛ و ما آن را نازل نمی کنیم مگر به اندازه معلوم و معیّن »( الحجر : 21) و فرمود: « وَ أَنْزَلْنا عَلَیْکُمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوى ــــــ و بر شما نازل نمودیم منّ و سلوا را » (بقره/57 ) همچنین فرمود: « یا بَنی آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنا عَلَیْکُمْ لِباساً یُواری سَوْآتِکُمْ وَ ریشاً وَ لِباسُ التَّقْوى ذلِکَ خَیْر ـــــــــ اى فرزندان آدم! ما نازل کردیم برای شما ، لباسى که اندام شما را مى پوشاند و مایه ی زینت شماست؛ اما لباس پرهیزگارى بهتر است » (الأعراف /26) و فرمود: « ِ وَ أَنْزَلْنَا الْحَدیدَ فیهِ بَأْسٌ شَدیدٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاس ــــــــــ و آهن را نازل کردیم که در آن نیروى شدید و منافعى براى مردم است.» (الحدید/25) در روایت امام صادق(ع) نیز آمده است: :« انّ اللَّه عزّ و جلّ خلق ملکه على مثال ملکوته، و اسّس ملکوته على مثال جبروته لیستدلّ بملکه على ملکوته و بملکوته على جبروته.همانا خداوند عزّ وجلّ عالم مُلک خویش را به سان ملکوتش آفرید ؛ و ملکوتش را به سان جبروتش تأسیس نمود تا با ملکش به ملکوتش استدلال کند( یا استدلال شود) و با ملکوتش بر جبروتش. »( اتحاد عاقل به معقول ، علامه حسن زاده آملی ، ص 93)بر همین اساس ، وجودانسان نیز ، دارای مراتبی است ؛ مرتبه پایین او (بدن ) ، جزء موجودات عالم مادّه است ؛ که خود در درونش ، نظام و عالمی دارد ؛ و میلیاردها سلول و عضو کوچک و بزرگ ، در همین یک بدن ، طبق نظامی خاصّ ، در تکاپو هستند. مرتبه ی متوسط انسان (وجود مثالی او ) نیز جزء موجودات عالم مثال است ؛ که آن هم خود عالمی است ، لذا از آن تعبیر می کنند به مثال متّصل. مرتبه ی بالای انسان (وجود عقلی او ) نیز از موجودات عالم عقل است. پس طبق این مبنای فلسفی انسان یعنی موجودی واحد که به طور کلّی دارای مراتب سه گانه بوده در تمام عوالم وجود کشیده شده است. لذا انسان دارای سه مرتبه ای وجودی است. بالاترین مرتبه ی او روح است که موجودی است از موجودات عالم عقل ؛ و از هر گونه مادّیّت و علائم مادّی منزّه و رها و پاک است. مرتبه ی متوسّط انسان وجود برزخی اوست که از هر جهت شبیه وجود مادّی اوست ولی از مادّیّت و حرکت و زمان رها و منزّه است. و پایین ترین مرتبه ی وجود انسان بدن مادّی اوست.وجود و بقای بدن مادّی وابسته به وجود برزخی انسان و وجود و بقاء وجود برزخی انسان نیز وابسته به روح اوست.3. به هنگام مرگ آنچه رخ می دهد این است که تعلّق و ارتباط موجود بین بدن مادّی و مرتبه ی برزخی او قطع می شود. لذا بدن حیات و انسجام خود را از دست داده رو به تجزیه شدن می گذارد. در این هنگام گفته می شود روح از بدن خارج شد. ولی در حقیقت خروجی در کار نیست ؛ چون اساساً روح یا در مرتبه ی پایین تر وجود برزخی انسان ، داخل در بدن مادّی نبود تا از آن خارج شود. آنچه حقیقتاً هنگام مرگ رخ می دهد قطع شدن ارتباط بین بدن مادّی و مرتبه ی بالاتر انسان است. بنا بر این ، بعد از مرگ انسان از عالم مادّه کنده شده با بدن مثالی و برزخی خود ، که بدنی غیر مادّی است ، به زندگی خویش ادامه می دهد.4. با توجّه به مطالب بالا معلوم می شود که برای روح ، لباس داشتن و امثال این امور اساساً بی معنی است ؛ همانطور که برای شئون روح مثل عقل ، فکر ، شادی و امثال آنها لباس داشتن معنی ندارد. البته به یک معنا می توان گفت که روح در حدّ ذات خود همواره برهنه بوده و برهنه خواهد بود. به این معنی که روح برهنه از مادّه و آثار مادّه است. طبق این معنا ، واژه ی برهنه به معنای « مجرّد ، منزّه و رها » به کار رفته است.5. امّا طبق بیان آیات و روایات ، بدن مثالی و برزخی انسان و همچنین بدن اخروی او ، که رقیقتر از بدن برزخی است ، دارای لباس خواهند بود. لکن لباس آنها نه از سنخ لباسهای دنیایی بلکه لباسی متناسب با وجود خودشان خواهد بود. « أُولئِکَ لَهُمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهارُ یُحَلَّوْنَ فیها مِنْ أَساوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَ یَلْبَسُونَ ثِیاباً خُضْراً مِنْ سُنْدُسٍ وَ إِسْتَبْرَقٍ مُتَّکِئینَ فیها عَلَى الْأَرائِکِ نِعْمَ الثَّوابُ وَ حَسُنَتْ مُرْتَفَقاً . ــــــــــــــــ آنها کسانى هستند که بهشت جاودان براى آنان است؛ باغهایى از بهشت که نهرها از زیر درختان و قصرهایش جارى است؛ در آنجا با دستبندهایى از طلا آراسته مى شوند؛ و لباسهایى(فاخر) به رنگ سبز، از حریر نازک و ضخیم، دربر مى کنند؛ در حالى که بر تختها تکیه کرده اند. چه پاداش خوبى، و چه جمع نیکویى. » (الکهف:31)« وَ تَرَى الْمُجْرِمینَ یَوْمَئِذٍ مُقَرَّنینَ فِی الْأَصْفادِ . سَرابیلُهُمْ مِنْ قَطِرانٍ وَ تَغْشى وُجُوهَهُمُ النَّارُ . ـــــــــــ و در آن روز، مجرمان را با هم در غُل و زنجیر مى بینى. لباسهایشان از قطران است ؛ و صورتهایشان را آتش مى پوشاند.»(ابراهیم: 49 ، 50)توضیح: قطران مادّه ای است چسبنده و بدبو شبیه نفت سیاه که قابل اشتعال بوده در مجاورت آتش شعله ور می شود. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه