در حديثي نقل شده: «قال النبي ـ صلي الله عليه و آله ـ : ابي الله لصاحب الخلق السَّيّيء بالتوبة. قيل: و كيف ذلك يا رسول الله؟ قال: لانه اذا تاب عن ذنب وقع في ذنب اعظم منه» درباره معني جمله اخير توضيح دهيد؟

قبل از ورود به بحث اشاره اي كوتاه به توبه و مغفرت خداوند تبارك و تعالي شود تا جواب سؤال بهتر روشن شود. خداوند متعال در قرآن كريم براي پذيرش توبه، همه كساني كه به درگاه او انابه مي كنند سه شرط قرار داده است: 1. غير مشرك: توبه همراه با شرك پذيرفتني نيست. چنان که مي فرمايد: خداوند شرك را نمي بخشد و پائين تر از آن براي هر كسي كه شايسته بداند مي بخشد و آن كسي كه براي خدا شريكي قرار دهد گناه بزرگي كرده است. 2. اصلاح و جبران بعد از توبه: بايد توبه كننده، حقوقي را كه پايمال كرده بود جبران كند يعني اگر حق مردم را ضايع كرده، به او بدهد يا حلاليت گيرد و حقوق الهي كه قابل جبران است مانند نماز و روزه و... بايد جبران كند و قضا نمايد تا توبه اش پذيرفته شود: كساني كه توبه كنند و اصلاح نمايند (در مقام جبران گناهان گذشته بر آيند) توبه آنها پذيرفته مي شود؛ زيرا خداوند آمرزنده و بخشنده است. و باز فرموده است: «اما آن كس كه پس از ستم كردن، توبه و جبران نمايند خداوند توبه او را مي پذيرد؛ زيرا خداوند آمرزنده و مهربان است.» 3. اصرار نكردن بر گناه بعد از توبه: خداوند مي فرمايد: «و آنها كه وقتي مرتكب عمل زشتي شوند يا به خود ستم كنند، به ياد خدا مي افتند و براي گناهان خود، طلب آمرزش مي كنند ـ و كيست كه جز خدا، گناهان را ببخشد ـ و بر گناه اصرار نمي ورزند با اين كه مي دانند. آنها پاداش شان آمرزش پروردگار و بهشت است كه از زير درختانش، نهرها جاري است، جاودانه در آن مي مانند.» با اين مقدمه به اصل حديث بر مي گرديم، مرحوم كليني و شيخ حر عاملي چنين مي نويسند: علي بن ابراهيم از پدرش از نوفلي (حسين بن يزيد) و او از سكوني (اسماعيل بن ابي زياد) از امام صادق ـ عليه السلام ـ كه فرمود: رسول گرامي اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ مي فرمود: خداوند توبه شخص بداخلاق را قبول نمي كند! گفتند يا رسول الله چرا؟ فرمود: چون شخص بداخلاق هر وقت توبه كند از گناهي، يك گناه بزرگتر از آن مرتكب مي شود. سند اين روايت به خاطر نوفلي و هم چنين سكوني كه سني مذهب بوده اند قابل اطمينان و استناد نيست. چنان که در رجال ابن داود آمده است. روايتي ديگر شبيه اين روايت با اختلاف عبارت از شيخ صدوق در علل الشرايع ذكر شده است كه در سند اين روايت آمده «عَمَن ذكره» يعني يونس اين روايت را از كسي كه به او گفته نقل مي كند و متأسفانه اسم آن شخص نيامده براي همين اين سند نيز قابل استناد نيست. و در مستدرك الوسائل و بحارالانوار هم اين روايت از علل الشرايع با همين سند ذكر شده است. البته در كتاب هاي ديگري هم با عبارت هاي مختلفي چنين روايتي آمده است ولي از مطالعه و بررسي آنها استفاده مي شود كه همه اين روايات يك روايت است كه از پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ نقل شده است و با توجه به آيات ذكر شده در مقدمه و آيات فراوان ديگر در قرآن كريم و روايات اهل بيت ـ عليهم السلام ـ بر مورد پذيرش قرار گرفتن همه توبه ها، بايد بگوئيم كه اين روايت نمي تواند درست باشد. البته توبه شخص بداخلاق به اين است كه جبران كند، يعني اگر با بداخلاقي اشخاصي را ناراحت كرده است بايد از آنها حلاليت بطلبد و بعد از آن با همه خوش رفتاري كند. بنابراين بايد گفت چنين روايات مجهولي در كتاب ها به عنوان روايت نقل شده است كه بايد اهل فن صحت و نادرستي آنها را بيان كنند و هر روايتي كه با قرآن كريم و روايات صحيح مخالفت دارد، بهترين دليل است بر اين كه از معصوم صادر نشده است و قابل قبول نيست كه بگوئيم پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ مخالف قرآن كريم صحبت كرده است. و روايت جعلي هيچ اعتباري ندارد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه