راه اصلی مقابله با تفکر راجع به گناه چیست؟یعنی چطور میتوان فکر کردن به گناه را باز داریم تا به مرحله انجام آن گناه نرسیم؟

فکر گناه : گفتنی است که صرف خطور افکار به طور ناخودآگاه به ذهن انسان در صورتی که منجر به کار حرام نشود گناه نیست و این یک امر طبیعی است که برای هر کس ممکن است پیش بیاید ولی در هنگام خطور افکار شیطانی باید فورا ذهن را منحرف کرده و با یاد خدا و گفتن اذکار مانند صلوات و ذکر لاحول ولا قوه الا بالله خود را از این افکار نجات دهید.در این خصوص، دانستن مطلب مهمی لازم است و آن عبارت است ازاینکه: «فکر گناه، مقدمه ی گناه است». گناه همچون دره ای است که انسان را در خود فرو می برد و انسان عاقل از کنار پرتگاه و لبه ی دره نیز حرکت نمی کند و از آن فاصله می گیرد!درست است که از نظر فقهی، فکر کردن به گناه، معصیت محسوب نمی شود، اما نکته ی قابل تأمل این است که: فکر گناه، مانند دودی است که از چراغ برخاسته، خانه را آتش نمی زند، اما همه ی در و دیوار آن را سیاه می کند! مطمئنا ً کسی که اوقات خودش را صرف فکر گناه می کند از دلی زلال و پاک برخوردار نخواهد بود!همانطور که اشاره شد، «فکر گناه مقدمه ی گناه است» و شیطان ملعون با همین تلبیسات و وسوسه ها ابتدا انسان را به فکر گناه گرفتار کرده، سپس گام به گام انسان را وارد خود گناه می کند؛ به همین ترتیب عقل از تصمیم گیری باز می ماند و عنان خویش را به دست هوا و هوس می دهد.فکر گناه،غریزه ی جنسی را تحریک می کند و پس از تحریک قوای جنسی،در جهت رفع نیاز خویش، به هر کاری دست می زند! امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «کسی که زیاد درباره ی گناهان بیندیشد، گناهان او را به سوی خود بکشانند.» (میزان الحکمه ،ج 10 ، ص 4713) حضرت در حدیثی دیگر اشاره می کنند: «هر که زیاد درباره ی لذتها بیندیشد، آن لذتها بر او چیره آیند.» (همان ) کنترل افکار :    کنترل افکار (خواطر) راه های متعددی دارد ولی نباید پنداشت که با اولین گام همه چیز درست می شود. بلکه کسی که می خواهد زمام افکار خویش را به کف گیرد باید با تمام توان به خودسازی بپردازد و با جدیت این راه را دنبال نموده تا تدریجا به هدف نزدیک گردد:1-جایگزینی افکار ارزشمند و شریف به جای فکرهای باطل بسیار سودمند می باشد.امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «اندیشه کردن در خوبیها انگیزه ی به کار بستن آنها می شود.» (همان) خداوند تعالی در قرآن کریمش فرمود: «کذلک یبین الله لکم الایات لعلکم تتفکرون ؛ اینچنین خدا آیاتش را برای شما روشن می گرداند؛ باشد که در (کار دنیا و آخرت) بیندیشید. » (سوره بقره / 219)اینگونه تفکر کردن در عظمت خداوند و اصلاح دنیا و آخرت، از بهترین عبادات است. حسن صیقل از امام صادق (علیه السلام) پرسید: یک ساعت اندیشیدن بهتر از یک شب عبادت کردن است؟ حضرت فرمود: آری؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرموده است: ساعتی اندیشیدن، بهتر است از شبی را به عبادت گذراندن. عرض کردم: چگونه باید اندیشید؟ فرمود: به خانه های ویران گشته برود و بگوید: کجایند سازندگان شما؟ کجایند ساکنان شما؟ چه شده است که سخن نمی گویید؟» (میزان الحکمه ،ج 10 ،ص 4711)امام علی (علیه السلام) درباره ی اندیشیدن در احوال امتهای پیشین می فرمایند: «فرزندم! هر چند من به اندازه ی همه ی کسانی که پیش از من بوده اند، نزیسته ام اما در کارهای آنان نظر کرده ام و در اخبار آنها اندیشیده ام و در آثارشان سیر کرده ام، چندان که همچون یکی از آنان شده ام و بلکه آن سان بر کارهایشان آگاهی یافته ام که گویی با اولین و آخرین آنها زندگی کرده ام.» (میزان الحکمه ، ج 10 ،ص 4713)2– پناه بردن به خدا و یاد خدا چه خوب است بجای اینکه روزنه های قلب خود را به سمت گناه باز کنیم و موجبات خسران دنیا و آخرت را برای خویش فراهم کنیم، قلب خود را متمایل به یاد خدایی که بازگشت ما به سوی اوست کنیم و بجای فکر گناه، به چیزهای پاک بیاندیشیم؛ تا کم کم به جایی برسیم که از اندیشه های پاک، لذت ببریم.امام علی (علیه السلام) از قول رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: «اللهم افتح مسامع قلبی لذکرک و ارزقنی طاعتک و طاعة رسولک و عملا ً بکتابک ؛خدایا روزنه های قلبم را به روی یاد خودت بگشا و اطاعت از خودت و پیامبرت و عمل کردن به کتابت را روزیم فرما. » (همان، ص 1837)یاد خدا آرامش دهنده و بهترین جایگزین برای وسوسه های شیطانی است؛ لذا بهتر است هر گاه این افکار به سمت شما می آید با گفتن «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» برخاسته، وضویی بگیرید و با توسل به ساحت مقدس امام زمان (عج الله تعالی فرجه الشریف) به یاد خدا مشغول شوید. «یا ایها الذین امنوا اذکروا الله ذکرا ً کثیرا ً؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! خدا را فراوان یاد کنید و هر بامداد و شبانگاه تسبیحش گوئید. » (سوره ی احزاب / 41 و 42)3- ضبط قوه خیال : پرنده لجام گسیخته خیال چون چکاوکی است که هر دم بر سرشاخساری نشسته و به زودی به شاخه دیگر پرواز می کند. از این رو افکار انسانی که نفس خود را تربیت نکرده و خود را با معارف الهی مأنوس نساخته، قرار و آرامی ندارد. آن گاه اگر آدمی با دقت در کنترل آن بکوشد; یعنی , همواره از آن مراقبت نموده و هرگاه به این سوی و آن سوی گریخت بلافاصله آن را به امور شریفه متوجه گرداند, کم کم رام و مطیع می گردد.4 - انس دادن ذهن : با داشتن برنامه منظم و پیوسته , می توان ذهن را به سمت خاصی جهت داد; مثلا داشتن برنامه های منظم همه روزه دعا و قرآن , مطالعه کتاب هایی پیرامون : اخلاق , معاد, خداشناسی , عواقب گناه و حداقل روزی یک ساعت شرکت منظم و پیوسته در مجالس دینی . 5- کنترل حواس: گرچه ذهن انسان این توانایی را دارد که حتی بدون استفاده از حواس ظاهری افکاری را تولید کند ولی عمده آن چیزهایی که انسان در مورد آن فکر می کند اعم از چیزهای خوب یا بد. داده های حواس ظاهری او است لذا باید مجاری ورودی ذهن را که همان حواس ظاهری است کنترل کرد؛ یعنی چشم، گوش، زبان و لامسه و...قرآن در این زمینه می فرماید: «ولا تقف ما لیس لک به علم ان السمع والبصر والفؤاد کل اولئک کان عنه مسؤولا-- و هرگز آنچه را علم و اطمینان به آن نداری دنبال مکن که (در پیشگاه حکم خدا) چشم و گوش و دل ها همه مسؤولند» (اسراء، آیه 36) بنابراین یکی از مهمترین راه های کنترل فکر، کنترل حواس ظاهری است .قرآن برای اینکه از بیماری دل و ذهن پیشگیری کند می فرماید: «به مردان مؤمن بگو چشم خود را فرو بندند و همین توصیه را به زنان مؤمن نیز می کند» (نور، آیه 30 و 31). پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «سهم دیدگان خود را از عبادت به آنان دهید. عرض کردند: ای رسول خدا سهم آنها از عبادت چیست؟ فرمود: نگریستن به قرآن و اندیشیدن در آن و پند گرفتن از شگفتی هایش. بنابراین اگر چشم خود را کنترل کنیم و در جایی صرف کنیم که ولی نعمت ما فرموده است، از افکار و اندیشه های باطل نجات می یابیم. 6 – عدم بیکاری و داشتن برنامه ریزی برای کار و تفریح و معنویاتاکثر این گونه فکرها در اثر بیکاری و بی برنامگی به سراغ انسان می آید؛ اگر برنامه ریزی صحیح و همه جانبه ای برای خود داشته باشیم، فرصت اینگونه فکرها از انسان گرفته میشود. 7– ازدواج و رفع نیازهای جنسی از طریق شرعی ریشه ی فکر گناه اکثرا ً در نیازهای غریزی انسان نهفته است؛ بی تردید یکی از نیرومندترین غرایز، نیروی شهوت و غریزه ی جنسی است. برای اینکه بتوان واقعا ًاز دست این افکار خلاص شد، لازم است که از راه مشروع این نیازها را ارضا نمود. بنابراین سعی کنید شرایط یک ازدواج مناسب را برای خویش فراهم کنید. اما از جهت تغییر حالت به طور کاربردی باید نخست زمینه های ورود این گونه افکار را کم کرد به طور مثال اگر هنگام خواب، این گونه افکار هجوم می آورد. وقتی به بستر خواب برویم که خسته باشیم و معده ما سنگین نباشد. البته با وضو بودن و تلاوت «سه قل هو الله و تسبیحات حضرت زهرا(س)» نیز بسیار مؤثر است و اگر با دیدن برخی صحنه ها با گفتگو با برخی افراد این گونه افکار هجوم می آورد. نگاه ها و رفت و آمدهای خود را کنترل کنیم و بعد از خطور این نوع افکار توجه خودمان را به برنامه ریزی زندگی با مسائل درسی و یا یاد امامان و بزرگان معطوف کنیم. رفته رفته این گونه افکار از ما دور می شوند.برای آگاهی بیشتر ر.ک :1- فلسفه اخلاق، شهید مطهرى2- فلسفه اخلاق، استاد مصباح یزدی3- آداب الصلوه یا پرواز در ملکوت امام خمینی4- مراحل اخلاق در قرآن , آیت الله جوادی آملی5- تعلیم و تربیت در اسلام، صص404، 405، 406 و 419. 6- سایت پرسمان ،بخش اخلاق .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه