آثار واقع بینی و طریقه دست یابی به آن چیست؟

در رابطه با این پرسش به نکاتی توجه کنید:1. واقع بینی یعنی هر چیزی را در جایگاه خود دیدن و هر کس را هر آن چیزی را آن گونه که هست دیدن نه کمتر و نه بیشتر.2. ضرورت واقع نگری در زندگی حضرت علی علی السلام در نامه 31 خطاب به فرزندش می‌فرمایند: به یقین بدان که تو به همه آرزوهاى خود نخواهى رسید، و تا زمان مرگ بیشتر زندگى نخواهى کرد، و بر راه کسى مى روى که پیش از تو مى رفت، پس در به دست آوردن دنیا آرام باش، و در مصرف آنچه به دست آوردى نیکو عمل کن، زیرا چه بسا تلاش بى اندازه براى دنیا که به تاراج رفتن اموال کشانده شد. پس هر تلاشگرى به روزى دلخواه نخواهد رسید، و هر مدارا کننده اى محروم نخواهد شد . نفس خود را از هر گونه پستى باز دار، هر چند تو را به اهدافت رساند، زیرا نمى توانى به اندازه آبرویى که از دست مى دهى بهایى به دست آورى. برده دیگرى مباش ، که خدا تو را آزاد آفرید، آن نیک که جز با شر به دست نیاید نیکى نیست، و آن راحتى که با سختى هاى فراوان به دست آید، آسایش نخواهد بود . بپرهیز از آن که مرکب طمع ورزى تو را به سوى هلاکت به پیش راند، و اگر توانستى که بین تو و خدا صاحب نعمتى قرار نگیرد، چنین باش، زیرا تو، روزى خود را دریافت مى کنى، و سهم خود بر مى دارى ، و مقدار اندکى که از طرف خداى سبحان به دست مى آورى، بزرگ و گرامى تر از (مال) فراوانى است که از دست بندگان دریافت مى دارى، گرچه همه از طرف خداست. آنچه با سکوت از دست مى دهى آسانتر از آن است که با سخن از دست برود، چرا که نگهدارى آنچه در مشک است با محکم بستن دهانه آن امکان پذیر است، و نگهدارى آنچه که در دست دارى، پیش من بهتر است از آن که چیزى از دیگران بخواهى ، و تلخى نا امیدى بهتر از درخواست کردن از مردم است. شغل همراه با پاکدامنى، بهتر از ثروت فراوانى است که با گناهان به دست آید، مرد براى پنهان نگاه داشتن اسرار خویش سزاوارتر است، چه بسا تلاش کننده اى که به زیان خود مى کوشد، هر کس پر حرفى کند یاوه مى گوید، و آن کس که بیندیشد آگاهى یابد با نیکان نزدیک شو و از آنان باش، و با بدان دور شو و از آنان دورى کن. بدترین غذاها، لقمه حرام، و بدترین ستم ها، ستمکارى به ناتوان است. جایى که مدارا کردن درشتى به حساب آید به جاى مدارا درشتى کن، چه بسا که دارو بر درد افزاید، و بیمارى، درمان باشد، و چه بسا آن کس که اهل اندرز نیست، اندرز دهد، و نصیحت کننده دغل کار باشد. هرگز بر آرزوها تکیه نکن که سرمایه احمقان است، و حفظ عقل، پند گرفتن از تجربه هاست، و بهترین تجربه آن که تو را پند آموزد. پیش از آن که فرصت از دست برود، و اندوه ببار آورد، از فرصت ها استفاده کن. از دنیا باید هر آنچه هست را توقع داشت و این انتظار زمانی صحیح است که با شناخت درست و واقع بینی همراه باشد و این امر شامل حال ساکنین این دنیا نیز می‌گردد و آدمی با شناخت درست فرد مقابل خود می‌تواند بهترین رفتار را در مواجه با او اخذ کند هر تلاشگرى به خواسته هاى خود نرسد، و هر پنهان شده اى باز نمى گردد. از نمونه هاى تباهى، نابود کردن زاد و توشه آخرت است. هر کارى پایانى دارد، و به زودى آنچه براى تو مقدّر گردیده خواهد رسید. هر بازرگانى خویش را به مخاطره افکند . چه بسا اندکى که از فراوانى بهتر است. نه در یارى دادن انسان پست چیزى وجود دارد و نه در دوستى با دوست متّهم، حال که روزگار در اختیار تو است آسان گیر، و براى آن که بیشتر به دست آورى خطر نکن. از سوار شدن بر مرکب ستیزه جویى بپرهیز .(نهج البلاغه/ ترجمه دشتی/ نامه 31 ) شمه ای از واقعیت و ضرورت توجه بدان 1)‌ دنیا مکان دستیابی به آرزوهای طولانی نیست. در به دست آوردن دنیا آرام بودن واقع نگری است چراکه دنیا اصل نیست بلکه این آخرت است که اصل و اساس زندگی است. حضرت امام صادق علیه السّلام مى فرماید که: دنیا مانند صورتى است که سر او کبر باشد، و چشم او حرص، و گوش او طمع، و زبان او ریا، و دست او شهوت، و پاى او عجب، و دل او غفلت، و رنگ او فنا و حاصل او زوال. (مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان/ 221 ) حضرت على (علیه السلام ) فرمود: کسى که آرزو را دراز کرد عملش بد شد. (الخصال / ترجمه کمره اى / ج 1 / 70 ) 2) دیدن واقعیت نفس و پی بردن به ارزش آن و ضرورت باز داشتن آن از پستی. و امّا حقّ نفس تو بر تو این است که آن را کاملا در بندگى و طاعت خدا بگمارى، با این کار حقّ زبان و گوش و چشم و دست و پا و شکم و دامنت را رعایت کرده و ادا مى کنى، و براى این مهمّ از خداوند یارى طلب. (تحف العقول / ترجمه جعفرى / 237) 3) توجه به آزادگی و معنای حقیقی آن. اگر مى خواهى آزاده باشى همانند غلامان و بندگان شایسته خدا زحمت بکش و چشم از تمام مردم روى زمین بپوش و امیدى به آنان نداشته باش. (دیوان أمیر المومنین علیه السلام/ 211) هر تلاشگرى به خواسته هاى خود نرسد، و هر پنهان شده اى باز نمى گردد . از نمونه هاى تباهى، نابود کردن زاد و توشه آخرت است. هر کارى پایانى دارد، و به زودى آنچه براى تو مقدّر گردیده خواهد رسید. هر بازرگانى خویش را به مخاطره افکند 4) توجه به این واقعیت که رزق و رزوی معین است و در طلب آن طمع مورز و چشم امید به غیر نداشته باش. حضرت علی علیه السلام فرمود: اى فرزند آدم! اندوه روز نیامده را بر امروزت میفزا، زیرا اگر روز نرسیده، از عمر تو باشد خدا روزى تو را خواهد رساند. (نهج البلاغة / ترجمه دشتى /حکمت 267) از موارد دیگری که در این نامه در باب واقع بینی نسبت بدانها توصیه شده است نگرش صحیح نسبت به زبان و مهلکات آن و توجه به اهمیت روزی حلال می‌باشد، چرا که پیامبر «صلی الله علیه » فرموده : هر کس حلال بخورد، بر سر او فرشته اى بایستد و تا زمانى که از خوردن فارغ شود، براى او طلب آمرزش کند.(الحیاة / ترجمه احمد آرام/ج 4) و توجه به قرار دادن هر چیز ی در جای خود و بهترین رفتار را انتخاب کردن و بهره گیری از تجربیات دیگران و استفاده بهینه از تمامی فرصت ها. امیرالمومنین علیه السلام فرمود: از دست دادن فرصت، غصه دارد.(جهاد النفس وسائل الشیعة / ترجمه صحت/ 364 ) و درود خدا بر او، فرمود: ارزش هر کس به مقدار دانایى و تخصّص اوست.(نهج البلاغة / ترجمه دشتى/حکمت 81) از دنیا باید هر آنچه هست را توقع داشت و این انتظار زمانی صحیح است که با شناخت درست و واقع بینی همراه باشد و این امر شامل حال ساکنین این دنیا نیز می‌گردد و آدمی با شناخت درست فرد مقابل خود می‌تواند بهترین رفتار را در مواجه با او اخذ کند. بخش نهج البلاغه تبیان 4. آثار واقع بینی با دیده واقع بینی به دنیا نگریستن کمترین فایده ای که دارد رسیدن به حقیقت زندگی و یافتن مسیر حقیقی آن است. آسیب شناسی درست و بموقع و تحلیل صحیح و منطقی پدیده ها و رخدادها و تصمیم گیری به جا و درست و کاهش یافتن درصد خطا ها و آسیب ها از جمله اثار واقع بینی است. به طورکلی واکنش های انسان در برابر دنیا و مقتضیات آن متفاوت است. هرکس بسته به نوع جهان بینی و نوع شناخت از پدیده ها و واقعیت های جهان هستی واکنشی متفاوت از خود نشان می دهد. پیامبر اعظم(ص) در یکی از دعاهای خود می فرماید: «اللهم ارنی الاشیاء کما هی» خدایا اشیاء و مخلوقات خود را آنچنان که هست به من نشان بده، یعنی نگاه واقع بینی و حقیقت بینی زیرساخت برخورداری از قضاوت صحیح و جهان بینی صحیح است که در نهایت واکنشی معقول و انسانی و الهی را به همراه دارد و انسان را از رویکرد یاس و ناامیدی و تاریک و ظلمانی دیدن جهان نجات می دهد، و روحیه امیدوارانه زیستن را در او تقویت می کند. بنابراین یکی از راه های دستیابی به امید در زندگی شناخت صحیح از واقعیات دنیا است. اگر تصورات و انتظارات ما از دنیا مطابق واقع باشد. یأس و ناامیدی به خود راه نخواهیم داد. چرا که یکی از ویژگی های دنیا و مقتضیات آن، تحول، دگرگونی و پستی و بلندی و فراز و نشیب های آن است. 5. راه رسیدن به واقع بینی داشتن بصیرت بر گرفته از ایمان است که موجب می شود   نگاه انسان به پدیده ها و رخدادها متعصبانه و بر اساس تمایلات و منافع نباشد و با بصیرتی به دور از اوهام و خیالات و جانبداری به آنها بنگرد.       .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه