چرا امامان پس از امام حسن ـ عليه السلام ـ از نسل ايشان نبودند؟ آيا ترک اولايي از ايشان سر زده بود؟

برای روشن شدن بحث، لازم است در ضمن چند مطلب بیان شود: 1. امامت يک منصب الهي همچون نبوت مي باشد. بنابراين امام بايد از طرف خداوند متعال منصوب شود و هيچ کس حتّي پيامبر نيز حق دخالت در انتصاب چنين مقامي را براي شخصي ندارد، فقط پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و امامان حق معرفي امام بعد از خود را دارند. 2. منشاء امامت يک امر وراثتي نيست، بلکه لياقت است و لياقت ها با شعار ثابت نمي شود، بلکه بايد شخصي از امتحانات الهي ثابت قدم بيرون آيد و هيچ کس به خاطر اين که پدرش امام بوده نمي تواند امام باشد. 3. وقتي که حضرت ابراهيم ـ عليه السلام ـ به عنوان امام از طرف خداوند متعال قرار داده شد، خداوند متعال در جواب درخواست حضرت ابراهيم ـ عليه السلام ـ مبني بر اين که مقام امامت را در ذرّيه اش نيز قرار دهد، چنين میفرماید: که عهد و پيمان ما به ظالمين نمي رسد. وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِکلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُک لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّيَّتِي قَالَ لاَ يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ؛ «و چون ابراهيم را پروردگارش به اموري مهم بياموزد و او همه آنها را به شکل کامل به انجام رسانيد. خداي سبحان به او فرمود: من تو را پيشوا و امام قرار دادم. ابراهيم درخواست کرد: از دودمانم (نيز پيشواياني قرار ده) خداوند فرمود: عهد و پيمان من به بيدادگران نمي رسد». بنابراين، براي رسيدن به مقام رفيع امامت فرد نبايد ظالم حتّي به نفس خود باشد. بنابراين از مباحث فوق به خوبي روشن مي شود، مقام امامت مقامي نيست که مردم در نصب آن دخالتي داشته باشند و شرط آن موفقيت هر فرد در مقام آزمايشات و امتحانات الهي است که پس از سرافرازي از اين مراحل، خداوند او را به مقام امامت منصوب مي کند. «بعد از آن که نبوت در ذرّيه حضرت ابراهيم ـ عليه السلام ـ قرار داده شد اين انتصاب به معناي آن نبود که همواره نبوت از پدر به پسر و الي آخر منتقل خواهد شد، بلکه هر کدام که لياقت چنين مقامي را داشته باشند به اين منصب بزرگ الهي منصوب مي شدند. گاهي پدر و پسر به ترتيب به مقام نبوت نايل مي آمدند مانند داود و سليمان ـ عليهم السلام ـ ولي در برخي موارد ديگر پس از مرگ پيامبری نور نبوّت به فرزندان او نمي رسيد، بلکه به افراد ديگر از خاندان بزرگ ابراهيم علیه السلام منتقل مي گشت. امامت امامان دوازده گانه نيز از همين مقوله است و وقتي که امام حسن ـ عليه السلام ـ به شهادت رسيدند، برادرش امام حسين ـ عليه السلام ـ به امامت منصوب شد و بعد از آن پسرش امام علي بن حسين و همچنين پس از شهادت امام صادق ـ عليه السلام ـ عليرغم وجود فرزندي به نام عبدالله بن افطح خلافت الهي از آن فرزند ديگرش موسي بن جعفر ـ عليه السلام ـ گرديد. چرا که اين فرزندان امام حسين ـ عليه السلام ـ بودند که شايستگي اين مقام را داشتند. البته بايد گفته شود که اين مطلب هيچ گونه ارتباطي با فضايل امام حسن ـ عليه السلام ـ و يا امام حسين ـ عليه السلام ـ ندارد، بلکه هر دوي ايشان امامان معصوم و سيّدان شباب اهل الجنه مي باشند . اما اين سخن که آيا ترک اولایی از آن حضرت سر زده است ؟ به نظر مي‌رسد قبل از هر چيز لازم است معناي واژه «اولي» مشخص شود تا از رهگذر آن كلمة مركب «ترك اولي» برای معصومين جايز است و يا نه؟ واژه «اولي» در لغت به معناي «بهتر» و «سزاوارتر» است. بنابراين هرگاه گفته مي‌شود: آيا ترك اولي براي معصوم جائز است يا نه؟ مراد اين خواهد بود كه با توجه به عصمت معصوم آيا او مي‌تواند كاري را كه بهتر و سزاوارتر است انجام شود ترك كند و انجام ندهد. و از سوي ديگر چون به لحاظ آموزه‌هاي ديني تمام كردارها و گفتارهاي انسان از نظر حكم ديني از پنج حالت بيرون نيست: يا حرام است يا واجب، يا مباح است و يا مكروه و يا مستحب است و حكم ديگري به نام حكم «اولي» نداريم. بنابراين كارهاي «اولي» نيز زیر پوشش كارهاي مستحب است و به جهت آن مستحب متصف به استحباب مؤكد و غير مؤكد مي‌شود، پس كار «اولي» از مقولة مستحب غير مؤكد خواهد بود. كه حضرات معصومين ـ عليهم السّلام ـ به لحاظ حکم عقلي حتي از سهو و نسيان مصون و معصوم اند، ولي ممكن است ترك اولي بكند و اين ترك اولي ضرري به عصمت آنها ندارد. اما اكثر علماي شیعه بر اين اعتقادند كه نسبت دادن ترك اولي به پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ و ائمه معصومين ـ عليهم السّلام ـ هم صحيح نيست و هرگز از آنها حتي ترك اولي هم صادر نشده است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه