بر اساس آیات و روایات، ارتباط خاصى میان قبر برزخى و قبر خاکى، یعنى بین روح انسان در برزخ و بدن مادى او در قبر خاکى وجود دارد. این ارتباط، در اصل از ارتباط روح و بدن مادى که در طول زندگى دنیوى با یکدیگر یک نوع اتحاد داشته اند، سرچشمه مى گیرد که با قطع تعلق روح از بدن پس از مرگ به کلى از میان نمى رود، بلکه یک نوع ارتباط در حدّ پایین ترى میان روح برزخى و بدن مادى و خاکى وجود دارد، البته نه در حد و اندازه اى که در زندگى دنیوى و در دوران تعلق روح به بدن وجود داشت و نه با آن کیفیت و کمیت، بلکه در میزانى ضعیف تر و با کم و کیفى دیگر.

بر اساس آیات و روایات، ارتباط خاصى میان قبر برزخى و قبر خاکى، یعنى بین روح انسان در برزخ و بدن مادى او در قبر خاکى وجود دارد. این ارتباط، در اصل از ارتباط روح و بدن مادى که در طول زندگى دنیوى با یکدیگر یک نوع اتحاد داشته اند، سرچشمه مى گیرد که با قطع تعلق روح از بدن پس از مرگ به کلى از میان نمى رود، بلکه یک نوع ارتباط در حدّ پایین ترى میان روح برزخى و بدن مادى و خاکى وجود دارد، البته نه در حد و اندازه اى که در زندگى دنیوى و در دوران تعلق روح به بدن وجود داشت و نه با آن کیفیت و کمیت، بلکه در میزانى ضعیف تر و با کم و کیفى دیگر. از همین رو، قبر خاکى با قبر و عالم برزخى روح ارتباطى دارد که نقاط دیگر این ارتباط را ندارند، و به همین جهت است که على رغم حضور روح در عالمى فوق ماده، زمان و مکان [برزخ] توجه خاصى به بدن مادى و نقطه اى که بدن خاکى در آن است، دارد و بر اساس همین ارتباط میان قبر خاکى و قبر برزخى است که دستورات و احکام خاصى در باب قبر، تشییع جنازه، کفن، دفن، حرمت قبر، استحباب زیارت قبور، دعا، طلب رحمت و مغفرت بر سر قبور و نظایر آنها در شریعت اسلامى وجود دارد. این ارتباط روح با قبر خاکى موجب مى شود که بتوان از این طریق بهتر با روح رابطه برقرار و به او توجه کرده و نیز توجه او را جلب کرد، بدین جهت در روایات تأکید فراوانى بر زیارت قبور، دعا، طلب رحمت و مغفرت و تلاوت قرآن کریم بر سر قبرها شده است، هر چنداین آداب در هر جایى براى مردگان خوب است، ولى به دلیل ارتباط قبر برزخى با قبر خاکى بر انجام این آداب بر سر قبرها تأکید بیشترى شده و از استحباب بیشترى برخوردار است. از طرفى ارواح نیز بر اساس این ارتباط با بدن مادى و قبر خود از حضور مؤمنان مسرور و مبتهج مى شوند. امام صادق(ع) مى فرماید: «قسم به خداى متعال، مردگان رفتن شما را [بر سر قبورشان] مى دانند و با حضور شما مسرور مى شوند و با شما اُنس مى گیرند و بهره مند مى شوند»، (وسائل الشیعه، ج 2، ص 878 و نیز در این باب نگا: عروج روح، استاد محمد شجاعى، مقدمه و تدوین محمدرضا کاشفى، تهران، کانون اندیشه جوان، چاپ اوّل، 1379 ش، ص 71 ـ 76). امّا مهم ترین اثر دنیوى زیارت اهل قبور براى انسان، تذکر مرگ و یادآورى این رخداد مهمّ است و این خود، موجب باز داشتن انسان از بازى هاى دنیوى، (نگا: نهج البلاغة، ترجمه دکتر سید جعفر شهیدى، خطبه 84، ص66)، مانع انجام کارهاى زشت و ناروا، (همان خطبه 99، ص 92) باعث انجام اعمال و کردار نیک، (همان، کلمات قصار، 31، ص 364) سبب بى رغبتى و کم خشنودى از دنیا، (همان،کلمات قصار 349، ص 423) و زمینه ساز عبرت آموزى است، (همان، خطبه 221، ص 252). رو به گورستان دمى خامش نشین Eآن خموشان سخن گو را ببین لیک اگر یک رنگ بینى خاکشان Eنیست یکسان حالت چالاکشان شحم و لحم زندگان یکسان بود Eآن یکى غمگین، دگر شادان بود تو چه دانى تا ننوشى قالشان Eز آنکه پنهان است بر تو حالشان بشنوى از قال هاى و هوى را Eکى ببینى حالت صد توى را (مثنوى / 3 / 4764 ـ 4768) در زمینه آداب و مستحبات زیارت اهل قبور، توجهتان را به نکات زیر جلب می کنیم:1-مستحب است در نزد قبر میت خواندن سوره حمد و ناس و فلق و توحید و آیه الکرسی هر کدام سه مرتبه و سوره قدر هفت مرتبه 2-از رسول خدا(ص) چنین نقل شده است: هر که بر قبرستان عبور کند و 11 مرتبه سوره توحید را بخواند و ثوابش را به اموات آن قبرستان هدیه کند به تعداد آن مردگان اجر و پاداش می یابد. 3-در روایات معتبر آمده است که اگر کسی به نزد قبر برادر مومن خود برود و رو به قبله دستش را بر روی قبر بگذارد و 11 مرتبه سوره قدر را بخواند از ترس بزرگ روز قیامت در امان خواهد بود . و در روایت دیگر آمده است که خداوند او و صاحب قبر هر دو را بیامرزد. 4-در روایت آمده که حضرت باقر(ع) نزد قبر یکی از شیعیان ایستادند و این دعا را خواندند: اللهم ارحم غربته و صل وحدته و آنس وحشته و آمن روعته و اسکن الیه من رحمتک ما یستغنی بها عن رحمه من سواک و الحقه بمن کان یتولاه 5- طبق روایاتی که از حضرات معصومین(ع) وارد شده است زیارت اهل قبور مؤمنین در روزهای دوشنبه و پنج شنبه و جمعه مستحب مؤکد است و سنت پیامبر اسلام(ص) و سیره اهل بیت(ع) نیز چنین بوده است و فعل معصوم نیز برای ما حجت است و در روایتی از رسول خدا(ص) آمده است که حضرت فرمود: ((هدیه بفرستید برای مردگان خود)) پس سوال شد چیست هدیه مرده ها؟ فرمود: صدقه و دعا و نیز فرمود ارواح مؤمنین هر جمعه به آسمان دنیا مقابل خانه ها و منزل های خود فریاد می کنند هر یک از ایشان به آواز حزین با گریه ای اهل من و اولاد من ای پدر من و مادر من و خویشان من مهربانی کنید بر ما...)). برای آگاهی بیشتر ر.ک : 1- مفاتیح الجنان, مرحوم حاج شیخ عباس قمی، قسمت قبور زیارت مؤمنین, ص 1014 2- اصول کافی , ج 3, باب 13 از ابواب المزار 3- کامل الزیارات, ابن قولویه, ص 320 4- وسائل الشیعه, ج 3, باب 55, ص 223, انتشارات آل البیت (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 4/100117655) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه