يوم الحسرة چگونه روزي است؟ با استناد به آیات قرآني آن را توضيح دهيد؟

يکي از نام هاي قيامت که در کلام الهي آمده، «يوم الحسرة» است. يعني روزي که مردم بر دنياي سپري شده و فرصت از دست رفته افسوس مي خورند. بسياري از انسان ها وقتي به صحنه ی قيامت قدم مي گذارند و متوجه اوضاع وحشت زاي آخرت مي شوند، به اين حقيقت واقف مي گردند که عمر دنيا را با غفلت و بطالت، گذرانده اند. نه تنها از ايّام زندگي سودي نبرده اند، بلکه آن سرمايه پر ارج و گرانقدر را در مجاري باطل و زيان بخش بکار انداخته اند. و براي امروز خويش جز و زر و بال و آلودگي و گناه، چيزي نيندوخته اند. توجه به اين وضع جانکاه، در آن روز طاقت فرسا، آنان را سخت دچار افسوس و تأثر مي کند. افسوسي که بسيار دردناک و غير قابل جبران است. قرآن کريم مي فرمايد: وَأَنذِرْهُمْ يَوْمَ الْحَسْرَةِ إِذْ قُضِيَ الْأَمْرُ وَهُمْ فِي غَفْلَةٍ وَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ. يعني آنان را از روز حسرت (روز رستاخيز که براي همه، مايه ی تأسف است) بترسان، روزي که همه چيز پايان مي يابد! و آن ها در غفلتند و ايمان نمي آورند! اين گروه در آخرت، از آن جهت سيه رو و بدبختند که دنيا را با غفلت و بي ايماني گذرانده اند. براي آن که حالت روحي گناهکاران و منشأ حسرت آنان در قيامت تا اندازه اي روشن گردد، لازم است به اختصار، پيرامون آن توضيح داده شود: الدّنيا مزرعه الآخره. اين جمله از رسول گرامي اسلام است و درميان مسلمانان، مشهور مي باشد. يعني دنيا کشتزار آخرت است. اميرالمومنين علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «و العمل الصّالح حرث الآخره؛ يعني عمل صالح، بهره و بذر آخرت است». اگر جمعي کشاورز در يک روستا با هم زندگي مي کنند و شب و روز را با يکديگر معاشرند و از جهت آب و خاک و هم چنين بذر و ابزارهاي کشاورزي، در شرايط مساوي هستند؛ امّا بعضي از آنان، فرصت را مغتنم مي شمارند و به موقع، زمين را شخم مي زنند و بعد به موقع مي کارند و مراقبت هاي لازم را معمول مي دارند. ولي بعضي ديگر عمر را هدر مي دهند، زمين و آب را معطّل مي گذارند و فرصت هاي سود بخش را از دست مي دهند. تفاوت اين دو گروه، موقع برداشت محصول آشکار مي شود. آنان که به موقع، فعاليت کرده اند و هم اکنون محصول شان به دست آمده، شاد و مسرورند، قوت ساليانه خود را تأمين نموده اند، ايّام را در کمال رفاه و آسايش مي گذرانند و در کمال عزّت و احترام زندگي خواهند کرد. آنان که آب و زمين را معطّل گذارده اند و عمر شريف را بيهوده از دست داده اند، سخت نادم و پشيمان هستند. اندوه و تأخر از چهره ی غمگين شان مي بارد، تهيدست و سر افکنده اند و سرا پاي وجودشان را يأس و نااميدي، فرا گرفته است. به قول شاعر آن که دانه نفشاند به زمستان در خاک، نااميدي بود از دخل به تابستانش. در قيامت که روز برداشت محصول ايّام عمر است، اوضاع و احوال مردم با ايمان و بي ايمان، به همين منوال است. افراد مؤمن و درست کار از اين که در دنيا فرصت را مغتنم شمرده و با انجام اعمال صالحه، بذر سعادت افشانده اند و امروز محصول کار خود را برداشت مي کنند، شاد و مسرورند. ولي افراد بي ايمان که زندگي را با غفلت گذرانده و عمرشان با اخلاق بد و اعمال زشت، طي شده است و براي امروز خود چيزي جز وبال و بدبختي نيندوخته اند، سخت اندوهگين و متألمند و برگذشته بر باد رفته خويش افسوس مي خورند. قرآن کريم مي فرمايد: قَدْ خَسِرَ الَّذِينَ كَذَّبُواْ بِلِقَاء اللّهِ حَتَّى إِذَا جَاءتْهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً قَالُواْ يَا حَسْرَتَنَا عَلَى مَا فَرَّطْنَا فِيهَا وَهُمْ يَحْمِلُونَ أَوْزَارَهُمْ عَلَى ظُهُورِهِمْ أَلاَ سَاء مَا يَزِرُونَ. يعني آن ها که لقاي پروردگار را تکذيب کردند، مسلّما زيان ديدند؛ (و اين تکذيب، ادامه مي يابد) تا هنگامي که ناگهان قيامت به سراغشان بيايد؛ مي گويند: «اي افسوس بر ما که درباره ی آن کوتاهي کرديم!» و آن ها (بار سنگين) گناهان شان را بر دوش مي کشند؛ چه بدباري بر دوش خواهند داشت!» نکته شايان دقت آن که، مراتب تأسف و تأثر شديدي که در قيامت به يک انسان بي ايمان و گناهکار دست مي دهد با افسوس و تأثر کشاورز غافلي که آب و زمين را معطل گذارده، قابل مقايسه نيست. زيرا آن کشاورز بر اثر وظيفه ناشناسي، خويشتن را از درآمد يک سال زراعي محروم نموده و از برداشت يک محصول، بي نصيب مانده است. امّا آب و زمين را هم چنان در اختيار دارد و مي تواند در سال بعد و در سال هاي بعد، از فرصت ها استفاده کند، با جديّت کامل وظايف خود را انجام دهد و از آب و زمين، آن طوري که بايد، بهره برداري نمايد. ولي آن کس که مي ميرد و از دنيا که دار عمل و کشتزار آخرت است، براي هميشه جدا مي شود. در واقع با فرا رسيدن مرگ، دوران فعّاليتش سپري مي گردد و مزرعه آخرت به کلّي از دستش بيرون مي رود. واضح است که حسرت و افسوس چنين انساني در قيامت، خيلي شديد تر از تأسف و تأثري است که به کشاورز غافل در دنيا دست مي دهد. شايان ذکر است که در قيامت، هم نيکوکاران تأسف مي خورند و مي گويند: اي کاش بيشتر عمل نيک انجام داده بودند و هم بدکاران. چرا که وقتی پرده ها کنار مي رود و حقائق اعمال و نتايج آن ها بر همه کس آشکار مي شود. از این روی، حسرت در قیامت نیز دارای مراتب است و حسرت بدان نیز دارای مراتب است و حسرت خوبان هم دارای مراتب است که در جای خود مورد دقّت است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه