معنا و مفهوم اعتدال را بیان کنید ؟

تعریف اعتدال و تمایز آن از مفاهیم مرتبطاعتدال در لغت از دو ریشه‌ی «عَدلٌ» از عدالت (به معنای قرار دادن شی‌ء در موضع خودش و به دور از افراط و تفریط) و «عِدل» به معنای توازن و تعادل آمده است. در فرهنگ فارسی، اعتدال به معنای میانه‌روی به کار می‌رود و به رفتار و حالتی می‌گویند که به دور از هر گونه افراط و تفریطی باشد. این مفهوم در آیات قرآنی و روایات با استفاده از واژه‌هایی چون «عفو»، «قصد»، «وزن»، «وسط»، «احق»، «بین ذلک»، «حنیف»، «سوی» و مشتقات آن‌ها به کار رفته است.در کلام امیرمؤمنان علی (علیه ‌‌‌السلام) نیز اعتدال با مفهوم دوری از افراط و تفریط آمده است. امام علی (علیه ‌السلام) بارها سیره‌ی رسول‌الله را میانه‌روی و معتدل در امور معرفی می‌کردند؛ به گونه‌ای که هیچ‌ گاه از ایشان افراط یا تفریط مشاهده نمی‌شد.2 حضرت آنان را که از راه اعتدال به سوی افراط و تفریط کشانده می‌شوند، جاهل می‌خواند و می‌فرماید: «لا تَرَی الجاهِلَ إِلّا مُفرِطا او مُفرِّطاً؛ همیشه جاهل را نمی‌بینی جز اینکه یا زیاده‌روی می‌کند و یا کم می‌آورد.»3 تأکید علمای شیعه نیز عمدتاً بر آن بوده است که اعتدال را ‌بایست از ریشه‌ی عدل به معنای عدالت برشمرد. لذا «اعتدال» به عنوان اخلاقی شخصی یا راهبردی سیاسی-اجتماعی،ضرورتی مبتنی بر حق‌محوری و تعالیم اسلامی است تا در پناه آن، بتوان به گسترش عدالت در حوزه‌های فردی و اجتماعی همت گماشت. در این معنا، اعتدال، ادای حق است و تنها سیاستی، سیاست اعتدال‌گرا نامیده می‌شود که نتیجه‌ی‌ آن، گسترش عدالت در جامعه باشد. بنابراین آنچه از مفهوم اعتدال برداشت می‌شود، نه به معنای «تذبذب» و حرکت وسط حق و باطل، بلکه به معنای روش و رفتار میانه و عادلانه بدون زیاده‌روی و کندروی از مسیر حق است. اینجاست که تفاوت مفهوم اعتدال از مفهوم نفاق و حرکت بین دو موضع روشن می‌شود. همان گونه که قرآن کریم در توصیف دوگانگی اهل نفاق می‌فرماید: «مُّذَبْذَبِینَ بَیْنَ ذَلِکَ لاَ إِلَی هَؤُلاء وَلاَ إِلَی هَؤُلاء وَمَن یُضْلِلِ اللّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُ سَبِیلاً»4 آن‌ها در این میان (میان مؤمنان و کافران قلباً یا عملاً) متردّدند، نه (یک‌سره) به سوی اینان و نه (یک‌سره) به سوی آنان‌اند و کسی را که خدا در گمراهی‌اش رها کند هرگز برای او راهی نخواهی یافت. لذا نفاق، رفتار کردن به منظور کسب رضایت هم اهل حق و هم اهل باطل است؛ ولی اعتدال، روش و مشی حرکت در مسیر حق است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه