حکمت ختم نبوت تبليغي چیست؟

براي پي بردن به اين که فلسفه ختم نبوت تبليغي چه بوده مناسب است ابتدا معلوم شود چرا در کنار پيامبران تشريعي، پيامبران تبليغي مي آمد اصلا چه نيازي به ارسال رسولان تبليغي بوده که بعد از مدتي يعني در زمان پيامبر اکرم که خاتم انبياء است اين نياز مرتفع شد؟ يکي از مهم ترين دلايلي که ارسال رسولان تبليغي را ضرورت مي بخشيد نياز انسان هاي آن زمان به حافظ و مفسر کتب و شرايع انبياء گذشته بود بدين معنا که چون خود انسان ها از عقل و درايت لازم و کافي براي حفظ و حراست ميراث و سنت و شريعت انبياء برخوردار نبودند نيازمند رسولاني حافظ و مبلغ و مفسّر بودند که داراي علم و قوه ادراک قوي و مصون از خطا بودند. در ادوار گذشته عقل و علم بشر قادر نبوده است که مبلّغ شريعت باشد، يعني واقعا بشرهاي چند هزار سال پيش قدرتشان به اينجا نرسيده بود که عده اي بيايند دور هم جمع شوند و بنشينند و در مسائل مربوط به شريعت خودشان فکر کنند و تجزيه و تحليل و اجتهاد نمايند لذا همان طور که اصل قانون کلّي شريعتش را بايد از طريق وحي به او الهام و تعليم مي کردند، دستگاه تبليغاتي او هم بايد از طريق وحي اداره مي شد. عقل و علم در آن زمان قادر به انجام اين کار نبود. همين قدر که بشر مي رسد به آن مقام و درجه و مرتبه اي که واقعا مصداق «علّم بالقلم، علّم الانسان، ما لم يعلم مي شود. تاريخ خودش را مي تواند ضبط کند، مي تواند وارث تاريخ گذشته خودش باشد، مي تواند کتاب آسماني اي که به دستش مي دهند حفظ کند، مي تواند احاديث و سخنان مهمي را که پيغمبرش القا مي کند ـ لااقل اصولش را ـ نگهداري کند تا بعد بيايند در اطراف اينها علم درست کنند، مي تواند اينها را حفظ و ضبط کند و در امر دين تفقّه نمايد، ديگر نيازي به انبياء براي تبليغ آن شريعت وجود ندارد. نبودن انبياي تبليغي در دوره اسلام خود دليل تکامل بشريت است. يعني علم و عالم فقيه و متفقّه حکيم و فيلسوف، جانشين انبيايي که کارشان تبليغ شرايط ديگران بود مي شود و لهذا شما مي بينيد هر يک از پيغمبران گذشته با هر کتابي در هر زماني که آمد کتابش از ميان رفت. بشر چون بالغ و رشيد نبود نتوانست کتاب آسماني خود را حفظ کند. کجاست صحف ابراهيم؟ کجاست تورات و انجيل واقعي؟ حالت بشر در آن دوره ها عين حالت بچه مدرسه اي بوده. شما براي بچه کتاب مي خريد، شش ماه که مي گذرد تکه تکه شده و هر تکه آن به يک گوشه اي افتاده است. امّا يک آدم بزرگ، بيست سال روي يک کتاب کار مي کند ولي آن کتاب را به خوبي حفظ مي کند و نگه مي دارد. تنها در زمان ظهور خاتم الانبياء بود که بشر رسيد به اين مرحله که مي توانست ارث دوره گذشته خودش را براي دوره آينده حفظ کند. کتاب آسماني خودش را حفظ کند. قرآن همان کتابي است که بر پيغمبر نازل شده دوره به دوره علما پيدا شدند و به انحاء مختلف در حفظ و ظاهر و معني آن کوشيدند. اين نمونه رشد بشريت است. براي هيچ کتاب آسماني ديگر اين کار نشده است. دوره قرآن، دوره خواندن و نوشتن و علم و عقل است يعني ديگر دوره نبوّت تبليغي،دوره اين که بشر تبليغ شرايع سابقه را به وسيله يک عده مردمي که به آن وحي شود و آنها بيايند به مردم بفهمانند که دين چيست گذشته است. علما جانشين انبياء مي شوند، دانش جانشين نبوّت تبليغي مي شود يعني کاري که آن سلسله از انبياء که فقط مبلغ شرايع ديگر و دعوت کننده به شرايع ديگر بودند انجام مي دانند، آن کار را امروز دانش علم و عالم مي کند. يکي از دلائل ختم نبوت تبليغي وجود جانشين، وصي و امام بعد از پيامبر خاتم بوده است هر پيامبري براي خود جانشين، وصي و وزير داشته است؛ همان گونه که خداوند در خواست حضرت موسي را در مورد برادرش هارون براي تبليغ شريعت خود مي پذيرد که هارون جانشين و وزير باشد. وَاجْعَل لِّي وَزِيرًا مِّنْ أَهْلِي ـ هَارُونَ أَخِي. وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَي الْکتَابَ وَجَعَلْنَا مَعَهُ أَخَاهُ هَارُونَ وَزِيرًا. جانشيان پيامبران به علت جانشين و وصي بودن بايد متصف به ويژگي هاي پيامبر خود باشند همان طور که پيامبر معصوم از خطا و گناه است اوصياء آنان نيز بايد معصوم باشند شاهد بر اين مطلب جواب خداوند به حضرت ابراهيم است که فرمود: وَإِذِ ابْتَلَي إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِکلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُک لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّيَّتِي قَالَ لاَ يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ. به ياد آر هنگامي که خداوند ابراهيم را به اموري چند امتحان فرمود و او همه را به جاي آورد خداوند به او گفت من تو را پيشواي خلق برگزيدم عرض کرد اين پيشوايي را به فرزندان من نيز عطا فرمايي فرمود که عهد من هرگز به مردم ستمکار نمي رسد. يعني گناه کاران به مقام امامت و رهبري الهي بر مردم نخواهند رسيد و هم چنين از اين آيه استفاده مي شود که مقام امامت برتر از مقام نبوت است که خداوند بعضي از پيامبران خود را به اين مقام منصوب کرده است و بعضي ديگر را فقط نبي يا رسول قرار داده است. همانند حضرت ابراهيم ـ عليه السلام ـ که خداوند بعد از امتحان هاي متعدد او را به مقام امامت منصوب کرده است معلوم مي شود که مقام امامت و رهبري جامعه تنها بعد از ابتلاءات و امتحانات و پيروزي بر آنها بر شخص داده خواهد شد. ائمه معصومين ما جانشيان خاتم الأنبياء به نص قرآن کريم هستند. که داراي مقام عصمت و مقام امامت هستند. طبق حديثي از پيامبر اکرم «العلماء امتّي کانبيا بني اسرائيل». علماي امّت من مانند انبياء بني اسرائيل هستند و در حديثي ديگر فرمودند: «العلماء امتّي أفضل من انبياء بني اسرائيل» علماي امت من برتر از انبياي بني اسرائيل هستند. مفسران روايات منظور از علماي امت پيغمبر را ائمه معصومين دانسته اند. در ميان انبياء الهي انبياء بني اسرائيل از مقام و منزلت ويژه اي بر خوردارند و پيامبر اکرم که خاتم الأنبياء و افضل بر تمام پيامبران الهي است علماء امّت خود را هم افضل بر انبياء بني اسرائيل معرفي کرده است (هم از لحاظ علمي و هم از لحاظ رتبه و مقام معنوي). يکي از علماء امت پيامبر اکرم اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب است که صاحب مقام ولايت مطلقه و از طرف خداوند به عنوان جانشين بلافصل پيامبر اکرم معرفي شده است. و پيامبر اکرم ايشان را در سال آخر عمر خويش و در غدير خم به اين مقام منصوب فرمودند. اين مقام ولايت به گونه اي است که علاوه بر عصمت که آيه تطهير در مورد ايشان نازل شده است داراي مقامي است که پيامبر اکرم در مورد امير المؤمنين مي فرمايد: «انک تسمع ما اسمع و تري ما اري الاّ انک لست بنبي ولکنَّک وزير...» تو مي شنوي آن چيزي را که من مي شنوم، و مي بيني آن چيزي را که من مي بينم الاّ اين که تو نبي نيستي و لکن وزير و جانشين هستي...». بنابراين وجود امام و جانشين بعد از خاتم الأنبياء که ويژگي هاي علمي و مقام برتري، نسبت به انبياء گذشته را دارا است باعث شده که ديگر انبياء تبليغي به عنوان مبلّغ شريعت خاتم الأنبياء و المرسلين نيايند و معلوم است که هر فايده اي که بر وجود نبي مرتبط است بر وجود امام نيز مرتبط مي باشد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه