در گفتمان دینی مجموعه وظایف اخلاقی استاد نسبت به دانشجو چیست؟

امام موسی کاظم(علیه السلام) می فرمایند: «همچنان که کشت در خاک نرم ممکن و در سنگلاخ ناممکن است، حکمت نیز تنها در دل های نرم قابل شکوفایی است».[ بحار الانوار، ج78، ص312.]در ادیان الهی آموزش صرفاً یک روند یاددهی مکانیکی از معلم به شاگرد نیست، بلکه با توجه به تأثیر غیرقابل انکاری که معلم بر روح و روان دانشجو بجای می گذارد خودسازی درونی و پای بندی به اصول اخلاقی و انسانی نیز برای او ضرورتی مضاعف دارد. ازاین رو تمام پیامبران الهی مهم ترین مقامی که خداوند به آن ها اختصاص داده بود و خود نیز بر آن تأکید داشتند جنبه معلمی و علم آموزی توأم با تربیت مردم بود. فرشته بزرگ الهی یعنی حضرت جبرئیل، نیز نقش معلمی داشته است.(((عَلَّمَهُ شَدیدُ الْقُوی)))[ نجم، آیه 5.].«بالاتر از همه آن که خداوند خود معلم بوده و هست».نقش معلمی خداوند، هم موجب مباهات اساتید و معلمان به این کسوت می باشد و هم اهمیت و حساسیت این جایگاه را نشان خواهد داد:[ ر.ک: پیام قرآن ج 10، مکارم شیرازی و همکاران. ]خداوند دانش حقایق جهان وعلم اسماء را به حضرت آدم(علیه السلام) آموخت؛(((وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء)))[ بقره، آیه 31.].و به حضرت یوسف(علیه السلام) تعلیم تعبیر خواب داد؛(((وَ عَلَّمْتَنی مِنْ تَأویلِ الاَحادیثِ)))[ یوسف، آیه 101.].و به حضرت سلیمان(علیه السلام) زبان پرندگان آموخت؛(((وَ قالَ یا اَیُّهَا النّاسُ عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّیْرِ)))[ نمل، آیه 16.].و به حضرت داود(علیه السلام) زره ساختن را؛(((وَ عَلَّمْناهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَکُم)))[ انبیاء، آیه 80.].به حضرت خضر(علیه السلام) علم و آگاهی فراوانی داد؛(((وَ عَلَّمْناهُ مِنْ لَدُنّا عِلْماً)))[ کهف، آیه 65.].و به فرشتگان علوم فراوانی بخشید؛(((سُبْحانَکَ لا عِلْمَ لَنا اِلّا ما عَلَّمْتَنا)))[ بقره، آیه 32.].به انسان ها نطق و بیان آموخت (((عَلَّمَهُ الْبیانَ)))[ الرحمن، آیه 4.].و از همه بالاتر این که به پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) علوم و دانش هایی که هرگز تحصیل آن از طرق عادی برای او ممکن نبود آموزش داد؛(((و عَلَّمَکَ مالَمْ تَکُنْ تَعْلَمُ)))[ نساء، آیه 113.]. نکته مهم و درس آموز اخلاقی در آیات فوق برای معلمان نیازسنجی و مخاطب شناسی است که خداوند نسبت به متعلمان خود دیده و در نظر گرفته است. اصول اخلاقی معلمیبا توجه به اهمیت جایگاه استاد و معلم و مجموعه شرایط دینی و ملی موجود کشورمان، اهم اصول و هنجارهای اخلاقی در امر آموزش که توسط استادان و معلمان نسبت به شاگردان در قالب کلیات یک منشور اخلاقی باید مراعات گردد، را می توان این گونه بر شمرد: - نیت سالم و صادقانه و اخلاص در عمل (عشق داشتن به حرفه معلمی).- احترام به دانش آموزان به عنوان انسان های و تأثیرگذار در زندگی آینده خود، خانواده و جامعه.- رعایت اصل مساوات در امر آموزش، نمره و مشاوره.- توجه به استعداد های درونی و مهارت های دانشجویان.- فراهم نمودن زمینه های اندیشه و خردورزی.- ارتباط روحی با دانش آموزان در راستای تأثیرگذاری بیشتر.- رعایت اعتدال و حریم عمومی جامعه در رفتار، گفتار و پوشش.- ایجاد حس پرسش گری و پژوهش محوری در دانش آموختگان.- تلاش برای ایجاد خودباوری و اعتماد به نفس دانش آموختگان.- رویکرد آینده سازی و ساختن تمدن اسلامی.به نظر می آید دکتر حسابی به زیبایی ارزش معلمی را در جمله زیر فرمودند. وقتی از او پرسیدند: «دانش» یا «هنر» معلم، کدام در رشته معلمی مؤثر است؟ گفت: «هیچ کدام، معلمی عشق است»[ حسابی، استاد عشق، ص 181.]. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه