وظایف اخلاقی استاد نسبت به دانشجو

در گفتمان دینی مجموعه وظایف اخلاقی استاد نسبت به دانشجو چیست؟ امام موسی کاظم(علیه السلام) می فرمایند: «همچنان که کشت در خاک نرم ممکن و در سنگلاخ ناممکن است، حکمت نیز تنها در دل های نرم قابل شکوفایی است».[1] در ادیان الهی آموزش صرفاً یک روند یاددهی مکانیکی از معلم به شاگرد نیست، بلکه با توجه به تأثیر غیرقابل انکاری که معلم بر روح و روان دانشجو بجای می گذارد خودسازی درونی و پای بندی به اصول اخلاقی و انسانی نیز برای او ضرورتی مضاعف دارد. ازاین رو تمام پیامبران الهی مهم ترین مقامی که خداوند به آن ها اختصاص داده بود و خود نیز بر آن تأکید داشتند جنبه معلمی و علم آموزی توأم با تربیت مردم بود. فرشته بزرگ الهی یعنی حضرت جبرئیل، نیز نقش معلمی داشته است. «عَلَّمَهُ شَدیدُ الْقُوی»[2] «بالاتر از همه آن که خداوند خود معلم بوده و هست». نقش  معلمی خداوند، هم موجب مباهات اساتید و معلمان به این کسوت می باشد و هم اهمیت و حساسیت این جایگاه را نشان خواهد داد:[3] خداوند دانش حقایق جهان وعلم اسماء را به حضرت آدم(علیه السلام) آموخت؛ «وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء»[4] و به حضرت یوسف(علیه السلام) تعلیم تعبیر خواب داد؛ «وَ عَلَّمْتَنی مِنْ تَأویلِ الاَحادیثِ»[5] و به حضرت سلیمان(علیه السلام) زبان پرندگان آموخت؛ «وَ قالَ یا اَیُّهَا النّاسُ عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّیْرِ»[6] و به حضرت داود(علیه السلام) زره ساختن را؛ «وَ عَلَّمْناهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَکُم»[7] به حضرت خضر(علیه السلام) علم و آگاهی فراوانی داد؛ «وَ عَلَّمْناهُ مِنْ لَدُنّا عِلْم»[8] و به فرشتگان علوم فراوانی بخشید؛ «سُبْحانَکَ لا عِلْمَ لَنا اِلّا ما عَلَّمْتَن»[9] به انسان ها نطق و بیان آموخت «عَلَّمَهُ الْبیانَ»[10] و از همه بالاتر این که به پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) علوم و دانش هایی که هرگز تحصیل آن از طرق عادی برای او ممکن نبود آموزش داد؛ «و عَلَّمَکَ مالَمْ تَکُنْ تَعْلَمُ»[11]  نکته مهم و درس آموز اخلاقی در آیات فوق برای معلمان نیازسنجی و مخاطب شناسی است که خداوند نسبت به متعلمان خود دیده و در نظر گرفته است. اصول اخلاقی معلمی با توجه به اهمیت جایگاه استاد و معلم و مجموعه شرایط دینی و ملی موجود کشورمان، اهم اصول و هنجارهای اخلاقی در امر آموزش که توسط استادان و معلمان نسبت به شاگردان در قالب کلیات یک منشور اخلاقی باید مراعات گردد، را می توان این گونه بر شمرد: - نیت سالم و صادقانه و اخلاص در عمل (عشق داشتن به حرفه معلمی). - احترام به دانش آموزان به عنوان انسان های و تأثیرگذار در زندگی آینده خود، خانواده و جامعه. - رعایت اصل مساوات در امر آموزش، نمره و مشاوره. - توجه به استعداد های درونی و مهارت های دانشجویان. - فراهم نمودن زمینه های اندیشه و خردورزی. - ارتباط روحی با دانش آموزان در راستای تأثیرگذاری بیشتر. - رعایت اعتدال و حریم عمومی جامعه در رفتار، گفتار و پوشش. - ایجاد حس پرسش گری و پژوهش محوری در دانش آموختگان. - تلاش برای ایجاد خودباوری و اعتماد به نفس دانش آموختگان. - رویکرد آینده سازی و ساختن تمدن اسلامی. به نظر می آید دکتر حسابی به زیبایی ارزش معلمی را در جمله زیر فرمودند. وقتی از او پرسیدند: «دانش» یا «هنر» معلم، کدام در رشته معلمی مؤثر است؟ گفت: «هیچ کدام، معلمی عشق است»[12] _____________________ [1]. بحار الانوار، ج78، ص312. [2]. نجم، آیه 5. [3]. ر.ک: پیام قرآن ج 10، مکارم شیرازی و همکاران. [4]. بقره، آیه 31. [5]. یوسف، آیه 101. [6]. نمل، آیه 16. [7]. انبیاء، آیه 80. [8]. کهف، آیه 65. [9]. بقره، آیه 32. [10]. الرحمن، آیه 4. [11]. نساء، آیه 113. [12]. حسابی، استاد عشق، ص 181. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه