سلام . سوال: از کجا بدانیم غرور داریم؟ دوست ندارم غرور داشته باشم چند راه برای شکستن غرور را نام ببرید؟

  در پاسخ به مطالب زیر توجه کنید . 1.      غرور به معنی فریفتگی به داشته ها و جذابیت های غیر حقیقی و علائق دنیوی است که باعث می شود انسان از یاد خدا غافل شود و معنویت و سرمایه های حقیقی سعادت خود را فراموش نماید و در نتیجه آن به انواع بیماری اخلاقی و روانی مانند عجب, تکبر, خودخواهی و مانند آن مبتلا گردد این واژه به طور وسیعى در کلمات عرب مخصوصا در آیات قرآن مجید و روایات اسلامى به کار رفته و در گفتگوهاى روزمره فارسى زبانان نیز کم و بیش در همان معانى اصلى یا لوازم آن به کار مى رود .« راغب » در کتاب «مفردات » واژه «غرور» (به فتح غین که معنى وصفى دارد) را به معنى هر چیزى که انسان را مى فریبد و در غفلت فرومى برد خواه مال و مقام باشد یا شهوت و شیطان تفسیر مى کند. در «صحاح اللغة »«غرور» به معنى امورى که انسان را غافل مى سازد و مى فریبد (خواه مال و ثروت باشد یا جاه و مقام یا علم و دانش و غیر آن) تفسیر شده است .بعضى از ارباب لغت - به گفته «طریحى » در «مجمع البحرین » گفته اند: «غرور فریفتگی به چیزى است که ظاهری جالب, و دوست داشتنى دارد, ولى باطنش ناخوشایند و مجهول و تاریک است ».در کتاب «التحقیق فى کلمات قرآن الکریم » بعد از نقل کلمات ارباب لغت چنین آمده است: «ریشه اصلى این واژه به معنى حصول غفلت به سبب تاثیر چیز دیگرى در انسان است و از لوازم و آثار آن جهل و فریب و نیرنگ و نقصان و شکست و... مى باشد». در «المحجة البیضاء فى تهذیب الاحیاء» که از بهترین کتب اخلاق محسوب مى شود، چنین مى خوانیم: «غرور عبارت است از دلخوش بودن به چیزى که موافق هواى نفس و تمایل طبع انسانى است و ناشى از اشتباه انسان یا فریب شیطان است و هر کس گمان کند آدم خوبى است (و نقطه ضعفى ندارد) خواه از نظر مادى یا معنوى باشد و این اعتقاد از پندار باطلى سرچشمه بگیرد آدم مغرورى است و غالب مردم خود را آدم خوبى مى دانند در حالى که در اشتباهند بنابراین اکثر مردم مغرورند، هر چند شکل غرور آنها و درجه آن متفاوت است ». ( محجه البیضاء, جلد6، صفحه 293 )  در تفسیر نمونه در معنى این واژه چنین آمده است: «غرور» بر وزن(جسور) صیغه مبالغه به معنى موجود فوق العاده فریبنده است و شیطان را از این رو «غرور» مى گویند که انسان را با وسوسه هاى خود فریب مى دهد و غافل مى سازد و در حقیقت بیان مصداق واضح آن است وگرنه هر انسان یا کتاب فریبنده، هر مقام وسوسه گر و هر موجودى که انسان را گمراه سازد در مفهوم وسیع «غرور» داخل است . 2.      منشأ غرور چند چیز است :1 ـ جهالت: یعنى اعتماد قلبى شخص به اینکه عمل روحیه و صلاح است در حالى که در واقع چنین نیست .2 ـ وسوسه هاى شیطانى: پیروى از هواى نفس و شهوت .3 ـ پیروى از غضب و انتقام جویى .4 ـ دوستى دنیا و دنیاطلبى. خداوند چند جاى قرآن شخص مغرور را مذمّت نموده و از فریب خوردگى برحذر مى دارد. عمده ترین عامل غرور که در قرآن به آن اشاره شده، غرور نسبت به دنیا و مادیات است . 3.      امور زیر کارهایی است که برای جلوگیری از مغرور شدن مفید می باشد :1 ـ اینکه ما ریشه این توفیق (عبادت الهی ) را از جانب پروردگار متعال بدانیم نه اینکه به خودمان نسبت دهیم. شاهد این مطلب روایتی است از رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم، از خداوند سبحان نقل کرده اند که حضرت حق می فرمایند : « بعضی از بندگان مؤمن من هستند که در عبادت من تلاش و کوشش زیاد می کنند، در نیمه شبها از رختخواب گرم خود بیرون آمده به من سجده می کنند و با این کارها خود را به زحمت می اندازند. من گاهی یک شب یا دو شب آنها را دچار خواب می کنم تا بیدار نشوند. این عنایت من درباره آنهاست که می خواهم آنها در عبادت من همیشه باقی بمانند . وقتی که این قبیل اشخاص صبح از خواب بیدار می شوند، ناراحت هستند که چرا دیشب به خواب مانده و اطاعت خدا را نکرده اند. اگر من فاصله میان عبادت آنها نیفکنم، عجب و غرور به آنها مسلّط می شود. عجب آنها را به سوی فتنه می کشاند از خود راضی می شوند و خیال می کنند که در نزد من تقرّب زیادی دارند .1 »2 ـ توجه به این مطلب داشته باشیم که اگر امروز توفیق این عبادت به ما داده شده است، نعمتی است که در برابر آن پرسش و مسئولیتی داریم. و باید وظیفه خود را به گونه ای کامل و درست بجا بیاوریم تا شکر حقیقی ( لسانی و عملی ) را انجام داده باشیم و نتوانیم این نعمت را حفظ کنیم نه اینکه با غرور آن را از کف بدهیم .3 ـ عبادت ما نه از نظر کیفیّت و نه کمّیت ، قابل مقایسه با عبادت اولیاء خداوند مانند امیر المؤمنین علی علیه السّلام ـ که معیار و ملاک در سنجش اعمال هستندـ نمی باشد. و همین مقایسه، جز خجالت و اقرار به نقص اعمالمان، جای عکس العمل را برای ما باقی نمی گذارد. توجه کنیم که عبادات ما کجا و عبادت آن آقایی که یک ضربت شمشیرش در جنگ و خندق، برای خدای متعال، برتر از عبادت جنّ و انس قلمداد شده است . 2 4 ـ پر واضح است که یکی از ریشه های اصلی گناهان ما جهل می باشد. در غرور نیز این عامل، بسیار مؤثر است. آدم مغرور یعنی کسی که گول خورده و دچار فریب شده است و در خیال خود می پندارد که اعمالش نیکوست در حالیکه این جز توهم، چیز دیگری نیست و این شخص فریب دنیا ، شیطان یا نفس و هواهای آن را خورده است. امام صادق علیه السّلام فرمودند : ترس از خدا علمی کامل است و غرور به خدا جهلی کافی است . 3 5 ـ دقّت داشته باشید که یکی از عوامل نابودی حسنات و عبادات ما، غرور می باشد. زیرا در غرور، اخلاص امری فراموش شده است. اگر این عمل ریشه در اخلاص می داشت به چنین سرنوشت و اثری منجر نمی گشت که تولید آن غرور و توهم برای صاحب آن باشد. رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند : « خود پسندی و غرور ، عبادت هفتاد ساله را نابود می کند . » 4 4.       علایم و نشانه های غرور [167] 5.       نشانه های غرور گاهی بسیار آشکار است به گونه ای که انسان در نخستین برخورد به آن پی می برد و می فهمد که فلان شخص گرفتار غرور و خودبینی است. بی اعتنایی به مردم، بی توجهی به حلال و حرام الهی، رعایت نکردن ادب با بزرگان و ترک محبت با دوستان و بستگان، بی رحمی نسبت به زیردستان، ذکر سخنان ناموزون و دور از ادب، سر دادن خنده و قهقهه بلند، دویدن در حرف دیگران، نگاه های تحقیرآمیز به صالحان و پاکان و عالمان و همچنین راه رفتن به صورت غیر متعارف، پا را به زمین کوبیدن، شانه هها را تکان دادن، نگاه های غیر متعارف به زمین و آسمان نمودن و حتی گاهی کارهای دیوانگان را انجام دادن اینها همه از نشانه های غرور است . ولی گاه حالت غرور مخفی است و به این سادگی خود را نشان نمی دهد بلکه با دقت می توان به وجود چنین صفتی در خویشتن و یا دیگران پی برد. مانند اینکه بعضی افراد پس از مدت کوتاهی درس استاد را رها می کنند و خود را مستغنی و بی نیاز می دانند، یا مانند کسی که علاقه شدیدی در خود به انزوا و گوشه گیری از مردم احساس می کند و ممکن است بهانه آن را آلوده نشدن به مجالس غیبت و گناه و مانند آن ذکر کند در حالی که با دقت می یابیم که عامل اصلی، غرور و خود بزرگ بینی است. خود را پاک، آگاه و مؤمن می پندارد و دیگران را ناقص و آلوده . 6.       آری نه تنها غرور، بلکه بسیاری از صفات رذیله گاهی در زوایای روح انسان پنهان می شوند و خود را به صورت فضایل نشان می دهند، به گونه ای که تشخیص آن جز برای اساتید هوشیار اخلاق میسر نیست . حوزه نت – پرسمان --------------------------1 ـ جواهر السفینه ص 309 .2 ـ الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف ، ج 2 / ص .فرحة الغری ، ترجمه علامه مجلسی ص 160 .3 ـ تحف العقول ص 585 .4 ـ نهج الفصاحة ، ص 286 .   .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه