حکمت بلایای طبیعی (مانند سیل) از نظر اسلام چیست؟

بلایاي طبيعي مانند سيل، گاهي عکس العمل کارهای انسان است، اما اینطور نیست که تمام بلایای طبیعی، عذاب یا نتیجه اعمال انسان باشند. گاهی این بلایا برای امتحان بشر است، همانطور که خداوند می فرماید: «وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرينَ»؛ قطعاً همه شما را با چيزى از ترس، گرسنگى، و كاهش در مالها و جانها و ميوه‏ ها، آزمايش مى ‏كنيم و بشارت ده به استقامت‏ كنندگان!(1) گاهی نیز به دلیل تذکر و توجه انسان ها بلایی شامل آنها می شود، امیر المومنین(علیه السلام) دلیل وجود مشکلات را اینگونه شرح می دهد: «خداوند بندگانش را هنگام اعمال بد، گرفتار می کند به کمی میوه (و محصولات) حبس شدن برکات (آسمانی) و بستن خزینه های خیرات، تا توبه کننده ای به سوی خدا بازگردد و شخصی متذکر شده یا فردی خود را از گناه بازدارد».(2) زمانی هم وجود بلایا و مشکلات برای پاک شدن گناهان است؛ به طوری که خداوند می خواهد بندگان در همین دنیا تقاص برخی گناهان را پس بدهند و دچار عذاب سخت آخرت نشوند؛ تا جایی که امیر المومنین(علیه السلام) خدا را برای این کار شکر می کند: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَ تَمْحِيصَ ذُنُوبِ شِيعَتِنَا فِي الدُّنْيَا بِمِحْنَتِهِمْ لِتَسْلَمَ بِهَا طَاعَاتُهُمْ وَ يَسْتَحِقُّوا عَلَيْهَا ثَوَابَهَا»؛ سپاس خدای را که پاک کردن گناه شیعیان ما را در دنیا به وسیله رنج و محنت آنها قرار داد تا بدین وسیله طاعاتشان سالم بماند و استحقاق ثواب یابند».(3) از سوی دیگر اگر کسی در امتحان الهی که توسط بلا شکل گرفته، سربلند بیرون آید، همین باعث ارتقاء درجه او خواهد شد، به همین دلیل بعضی مقامات بر اثر تحمل برخی بلایا حاصل می شود: «برای بنده در پیشگاه الهی مقام و منزلتی است که بدان دست نمی یابد مگر با یکی از دو خصلت، یا از بین رفتن مال او و یا گرفتاری در جسم او بر اثر بلایا».(4) گاهی اوقات نيز خطاها و اشتباهات انسانی سبب خسارات مالی و جانی می شود: «ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذيقَهُمْ بَعْضَ الَّذي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ»؛ فساد، در خشكى و دريا به خاطر كارهايى كه مردم انجام داده ‏اند آشكار شده است خدا مى‏ خواهد نتيجه بعضى از اعمالشان را به آنان بچشاند، شايد (بسوى حق) بازگردند!(5) به عنوان مثال کسی که خانه خود را در حریم رودخانه بنا می کند، با طغیان رودخانه، خانه او نیز از بین می رود و یا همین انسان که با عملکرد اشتباه خود سبب گرم شدن زمین می شود، بسیاری از بلایا را برای خود مهیا می کند، مانند بالا آمدن سطح آب اقیانوس و آب گرفتگی بسیاری از شهرهای مجاور دریا و یا خشکسالی و کمبود محصولات در مناطق دیگر و ... بنابراین بلايايي مانند سيل گاهی برای امتحان است، گاهی به منظور توجه و تذکر و زمانی نیز پاک شدن گناهان یا ارتقاء درجه انسان، همچنين در مواردي انسان با سوء تدبير خود باعث وقوع برخي بلايا يا متضرر شدن از وقايع طبيعي مي شود. البته ممکن است تمام این دلایل و حکمتها در یک بلا یا واقعه صورت گیرد، برای هر کسی به نسبت خودش؛ به طوری که مثلا دو همسایه که سیل یا زلزله خانه آنها را تخریب کرده است، یکی از آنها به سبب گناهانش باشد و دیگر مورد امتحان و ارتقاء درجه قرار گیرد. بر اثر همین تفاوت شرایط است که رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) می فرماید: «البلاء للظّالم ادب و للمؤمنین امتحان و للانبیاء درجة و للاولیاء کرامة»؛ بلا برای ستمگران تادیب (و مجازات) است و برای مؤمنان آزمایش و امتحان و برای انبیاء(ترفیع) درجه و برای اولیاء کرامت.(6) .

كانون گفتگوی قرآنی

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/27

لینک کوتاه