نظر علماى اسلامى درباره ى رابطه ى اسلام و دموكراسى چيست؟

هيچ يك از علماى بزرگ اسلامى اسلام و دموكراسى را كاملاً بر هم ديگر منطبق نمى دانند؛ بنابراين بهتر است به چند نظر مختلف نگاهى بيفكنيم. رابطه ى اسلام و دموكراسى در نظر امام خمينى و علامه طباطبايى امام خمينى(رحمه الله) كه خود معمار و بنيان گذار نظام جمهورى اسلامى ايران بود وجوه افتراقى ميان اين دو قايل است. به همين دليل پيش از نخستين رفراندوم پس از انقلاب اسلامى، كه در 12 فروردين 1358 صورت گرفت، طى سخنرانى مبسوطى در مدرسه ى امام صادق(عليه السلام) در قم، نظر خود را اين گونه بيان داشت: من فقط به جمهورى اسلامى رأى مى دهم؛ نه يك كلمه كم، نه يك كلمه زياد.[1] روشن است كه مقصود ايشان از كم نمودن كلمه اى، «اسلام»، و منظور از زياد نمودن كلمه اى، «دموكراتيك» بود كه ملى مذهبى هاى آن روز مى خواستند به عبارت «جمهورى اسلامى» بيفزايند. امام خمينى بر اين اساس و با اين اعتقاد كه عبارت مذكور (جمهورى اسلامى) به تنهايى دربردارنده و گوياى حاكميت خدا و مردم در طول هم ديگر است، محكم ايستاد و اجازه ى چنين اقدامى را به ملى گراها نداد؛ زيرا او معتقد بود كلمه ى «جمهورى» در بردارنده ى دموكراتيك است و تأكيد بيش از اندازه، با آوردن واژه هاى اضافى احتمالاً مشكل ساز خواهد بود.[2] علامه طباطبايى (ره) به ظاهر يك وجه مشترك ميان آن دو يافته اند و آن اين كه هم اسلام و هم دموكراسى داراى دو نوع احكام ثابت و متغير هستند، لكن در ديگر موارد، از جمله وجود آزادى، يا منشأ پيدايش قوانين ثابت و متغير، وجوه افتراق و فاصله ى زيادى ميان دموكراسى هاى غربى و اسلام اصيل قايل است؛ زيرا منشأ قانون در جوامع دموكراسى عبارت است از خواست اكثريت (نصف به علاوه يك)، در برابر خواست اقليت (نصف منهاى يك)؛ حال آن كه «در جامعه ى اسلامى بايد حق و صلاح واقعى اسلام و مسلمين اجرا شود، خواه مطابق با اكثريت باشد و خواه نه. البته در جامعه ى علم و تقوا كه اسلام تربيت مى كند، هرگز اكثريت، خواسته هاى هوس آميز خود را به حق و حقيقت ترجيح نخواهد داد».[3]سپس به آياتى از قرآن كريم استشهاد نموده است؛ از جمله آيه ى شريفه ى (وَ لَقَدْ جِئْناكُمْ بِالْحَقِّ وَ لكِنَّ أَكْثَرَكُمْ لِلْحَقِّ كارِهُونَ)[4]؛ همانا ما آيين حق را براى شما آورديم ولى بيشترتان از حق روى گردان هستيد. پی نوشتها:[1]. نگارنده شخصاً در اين مراسم حاضر بوده است. [2]. براى اطلاع بيش تر ر.ك: مرتضى مطهرى، پيرامون انقلاب اسلامى. [3]. سيد محمّد حسين طباطبايى، بررسى هاى اسلامى، به كوشش سيد هادى خسروشاهى، ص 181 و 182. [4]. سوره ى زخرف، آيه ى 78. منبع: اسلام و دموكراسى، نصرالله سخاوتى، انتشارات مركز مديريت حوزه علميه قم (1383) .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه