الاعمال بالنیات یعنی چه؟ چگونه در قیامت سنجش اعمال بر اثر نیت انجام مى گیرد؟

در پاسخ به این سوال به چند نکته اشاره می کنیم: 1- معنای نیت و قصد: نیّت به معناى قصد و انگیزه اى است که موجب می شود تا فرد براساس آن دست به اقدامى بزند و کارى را انجام دهد.نیت و قصد، یعنی هدف و مقصد داشتن در زندگی، منتهی در اصطلاح دین و علم اخلاق، نیت به معنای قصد قرب به خدا است. مقصد اخلاقی، همان هدف نهایی زندگی و نزدیک شدن به خدا و کمالات معنوی است. نیت، اولین رکن بندگی خدا و دین داری و عبادت است. نماز بدون نیت، نه صحیح است و نه مقبول. سایر اعمال و عبادات هم همین طور است. نیت به کل زندگی انسان جهت می دهد و هر کسی بر اساس نیت و قصدی که دارد ارزش گذاری می شود، مومن هدف و قصدش خدا است - ان صلاتی و نسکی و محیای و مماتی لله رب العالمین. نیت، روح عمل: موضوع نیت که در دین ما روی آن تکیه شده ، بسیار تعیین کننده است و نشان می دهد که نیت روح عمل است و ارزش عمل به نیت آن بستگی دارد، نیت، انگیزه ای است که به عمل معنا می بخشد و ارزش انسانی آنرا تعیین می کند و خود عمل بدون توجه به نیت ارزش گذاری نمی شود. ارزش هر عملی منوط به این است که با چه انگیزه ای انجام شده باشد، بد یا خوب. اصل بندگی نیت است و عمل فرع آن است. انسان در حقیقت با نیت خالص درونی، عبد می شود و به مقام عبودیت و اخلاص می رسد و عمل ظهور بیرونی نیت می باشد. اخلاص در عمل وقتی محقق می شود که انسان نیت اش خالص برای قرب به خدا باشد. نصف بیشتر دین داری در نیت خالصانه داشتن (حسن فاعلی) خلاصه می شود و نصف دیگر آن در عمل صحیحی است (حسن فعلی) که بر اساس نیت خالص انجام می گیرد.در حدیثی از رسول خدا (ص) روایت شده است: اِنَّمَا الْاَعْمالُ بِالنِّیَّةِ، وَ اِنَّما لِامْرِءٍ مَانوی، فَمَنْ کانَتْ هِجْرَتُهُ اِلَی اللهِ وَ رَسولِهِ فَهِجْرَتُهُ اِلَی اللهِ وَ رَسولِهِ، وَ مَنْ کانَتْ هِجْرَتُهُ لِدُنْیا یُصیبُها اَوِ امْرَاَةٍ یَتَزَوَّجُها فَهِجْرتُهُ اِلی ما هاجَرَ اِلَیْهِ (صحیح مسلم6/48) همانا اعمال، وابسته به نیت است؛ برای انسان همان است که قصد کرده و هدف قرار داده است. هر کس به خاطر خدا و رسول هجرت کرده است، هجرتش به سوی خدا و رسول است؛ و هر کس به خاطر زنی که با او ازدواج کند و یا به خاطر ثروتی که به چنگ آورد هجرت کرده است، هجرتش به سوی همان خواهد بود.در حدیث مشهوری آمده: نیت المومن خیر من عمله و نیت الکافر شر من عمله - نیت مومن حتی از عمل او هم مهمتر و تعیین کننده تر و تاثیر گذارتر است؛ چون گاه نیت کارهاى خیر مى کند، اما موفق به انـجام آن ها نمى شود و نیت کافر بدتراز عمل او است، زیرا کافر نیت بد در سر مى پروراند و به انجام بدى هایى امید مى بندد لیکن امکان به کار بستن آن ها را نمى یابد.نیت نشانگر حسن فاعلی و خوبی درون و شخصیت انسان است و همیشه می توان نیت انجام کار نیک داشت در حالی که همیشه نمی توان عمل صالح انجام داد، چون گاهی عمل خارجی با مانع مواجه می شود. نیت و سنجش اعمال در قیامت: انسان ها چون از مکنونات قلبى یکدیگر آگاهى ندارند، نمى توانند هنگام ارزش گذارى کارها و پرداخت مزد افراد، نیّت و انگیزه آنان را نیز ارزیابى کنند و ارزش کارها را مطابق اهداف و نیّت ها تعیین نمایند، ولى خداوند چون بر ضمایر انسان ها و آنچه بر دل هاى آنان مى گذرد واقف است (مائده، آیه 8 و نیز: فاطر، آیه 39) و علم او بر همه کس و همه چیز احاطه دارد،( طلاق، آیه 13) پیش از آن که به نماى ظاهرى اعمال توجّه کند به علل و عواملى که آدمى را به انجام آن واداشته مى نگرد. رسول خدا (ص) مى فرماید: انَّمَا الْاعْمالُ بِالنِّیَّاتِ وَ انَّما لِکُلِّ امْرِى ءٍ مانَوى (بحارالانوار، ج 70، ص 211)؛ ارزش کارها به نیّت ها است و هر کس به آنچه نیت کرده، دست مى یابد.بنابراین در قیامت به ظاهر، رفتار و کردار آدمیان نگاه نمى شود؛ بلکه به باطن و حقیقت و انگیزه درونى بنده توجه مى شود و سنگینى و سبکى اعمال به میزان توجه و اخلاص ما بر مى گردد و هر انسانی بر پایه همان نیت خود محشور می شود و به اندازه نیت پاداش داده می شود.خدای متعال در قیامت به قلب و باطن ما انسان ها ما نگاه می کند و قلب سالم می خواهد. الا من اتی الله بقلب سلیم (شعرا، 89). جایگاه آخرتی ما را قلب سالم و فاسد و درون و نیت های ما می سازد. ممکن است کسی در دنیا عبادت های فراوانی انجام داده باشد، اما با قصد ریا و خودنمایی، چنین عملی ممکن است در دنیا و در چشم مردم با ارزش جلوه کند، اما ارزش اخروی ندارد و خداوند برای آن پاداشی در نظر نمی گیرد. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه