--فلسفه تک تک اعمال نماز چیست؟-

جواب اجمالی: بیان فلسفه تک تک اعمال نماز در طاقت یک پرسش و پاسخ و یک مقاله نیست. برای اطلاع کامل از فلسفه اعمال نماز به کتب مفصلی که در این زمینه نگاشته شده است مراجعه کنید. امام خمینى، آداب الصلاة، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، ملکى تبریزى، میرزا جواد آقا، أسرار الصلاة، انتشارات پیام آزادى، سرّ الصلاة، مؤسسه ى تنظیم و نشر آثار امام خمینى،جواب تفصیلی:هرکدام از اذکار وحالات نماز ازجمله رکوع , سجود وقیام جدا ازامرتعبد وبندگی خداوند اشاره به حقایق عرفانی, معنوی, سیر وسلوک وکمال دارد:فلسفه قیام حاج میرزا جواد ملکی تبریزی در کتاب گرانسنگ اسرار الصلوه می فرماید:« حقیقت قیام عبارت از ایستادن در پیشگاه پروردگار برای ادائ حق عبودیت و بندگی او و جلب خیرات پروردگاری , و انس گرفتن با او و لذت بردن به مخاطبات و گفتگوی با او در کلام , و به مناجات با او در دعا و چاره کار برای توقف طولانی خود در روز قیامت و دفع هول و هراسی که در انتظار انسان هست می باشد و می بایست که انسان از این که در نماز می بایست بر هر دو پا بایستد به این حقیقت پی ببرد که مسلمان باید در مقام خوف و رجائ باشد و از پایین افکندن سر در هنگام نماز, الزام قلب را بر تذلل و خشوع و تواضع و دوری از ریاست طلبی و خودبزرگ بینی فهم نماید و بداند که در فردای قیامت او را در پیشگاه ذات اقدس خود ایستادنی است که چگونگی آن را این ایستادن تعیین می کند, و لذا سزاوار است که انسان آن چه در توان دارد در تصحیح قیام نماز خود, بکار گیرد و بداند که تمام پنهانی ها و خاطرات و ضمایرش نزد حضرت حق مکشوف و آشکار است , و پروردگار حتی به چیزهایی که خود از آن بی خبر است و در باطن اوست آگاه است , و لذا خیلی مراقب باشد که مبادا باطنش مخالف با رضای پروردگار باشد, و بناچار در چنین مقام خطیری تواضع و فروتنی او لااقل همچون تواضع در محضر سلطانی از سلاطین دنیا خواهد بود, چگونه کسی که در مقابل حاکمی قرار می گیرد مراقب تمام حرکات و گفته های خود می باشد, که مبادا سخنی بر خلاف رضای او بر زبان آورد, و یا از معنای آن چه می گوید, غافل باشد و یا اشارات مخاطبات سلطان را در نیابد, و خدایی که ملک الملوک و جبارالجبابره است هرگز نزد مسلمان از بشری مثل خود بی مقدارتر نخواهد بود)), (ملکی تبریزی , حاج میرزا جواد; اسرار الصلوه ; انتشارات پیام آزادی , ج اول , 1363, ص 323). فلسفه رکوع: رکوع آن است که پس از پایان سوره، به نیّت تعظیم و فروتنى در برابر فرمان و عظمت پروردگار، تا حدى خم شویم که دست ها به زانوها برسد، کمر صاف باشد، گردن کشیده باشد، گویا نمازگزار حاضر است که در راه خدا گردنش زده شود. رکوع که از ارکان نماز است و کم یا زاد شدن آن، چه به عمد یا سهو، نماز را باطل مى کند، از بهترین نوع اظهار بندگى است. رکوع ادب است و سجود قرب، و کسانى به خدا نزدیک مى شوند که در اظهار ادب کوتاهى نکرده باشند و این مضمون کلام امام صادق(ع) است»، (همان، ص 172 و 173). فلسفه سجده: سجده، نشان تذلّل و خاکسارى در برابر خداوند و عالى ترین درجه عبودیت است. انسان با سجده، خود را همرنگ با هستى مى کند « و للّه یسجد ما فى السموات و الارض»، (نحل، 49) . سجده بهترین حالتی است که انسان به خدا نزدیک می شود. سجده , رمز دوران های چهارگانه زندگی انسان است . علی (ع ) می فرماید: سجده اول , یعنی این که از خاکم , سر برداشتن رمز زندگی دنیایی است . سجده دوم , رمز مردن و به خاک خفتن است , سربرداشتن , رمز محشور شدن است , (بحار, ج 82, ص 139). و این مضمون این آیه است که : شما را از خاک آفریدیم و به خاک بر می گردانیم و بار دیگر از خاک , بیرونتان می آوریم , (طه , 55). سجده نشان عبودیت است «, (همان , ص 174 و 175).همچنین حضرت امام در کتاب آداب الصلاه می فرماید:« بدان که اهل معرفت قیام را اشاره به توحید افعال دانند; چنانچه رکوع را به توحید صفات , و سجود را به توحید ذات اشاره دانند. اما بیان آن که قیام اشاره به توحید فعلی است آن است که در خود قیام وضعا, و قرائت لفظا اشارت به آن مقام است : اما این که قیام وضعا اشارت به آن است این است که در آن اشارت به قیام عبد به حق و مقام قیومیت حق است که آن تجلی به فیض مقدس و تجلی فعلی است و در این تجلی مقام فاعلیت حق ظاهر شود و همه موجودات مستهلک در تجلی فعلی و مضمحل در تحت کبریای ظهوری شود. و ادب عرفانی سالک در این مقام آن است که این لطیفه الهیه را به یاد قلب آورد و ترک تعینات نفسیه را هر چه بتواند بکند و حقیقت فیض مقدس را به قلب تذکر دهد و نسبت قیومیت حق و تقوم خلق به حق را به باطن قلب برساند. و چون این حقیقت در قلب سالک متمکن شد, قرائت او به لسان حق واقع شود و ذاکر و مذکور خود حق گردد و بعضی از اسرار قدر بر قلب عارف کشف گردد ((و انت اثنیت علی نفسک ; تو همچنان که خود را ستوده ای )) و ((و اعوذ بک منک ; از تو به تو پناه می برم )) به بعض مراتب برای او مکشوف شود, (خمینی , روح الله , آداب الصلوه (آداب نماز); موئسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س ), چ سوم , 1372, صص 146 و 147). برای آگاهی بیشتر ر.ک: 1- پرتوى از اسرار نماز، محسن قرائتى. 2- راز نماز، محسن قرائتى. 3- از ژرفاى نماز، سید على حسینى خامنه اى. 4- اسرار عبادت، آیت اللَّه جوادى آملى. 5- برداشتى از نماز، على آقا نجفى کاشانى. 6- پرواز در ملکوت، ج 1 و 2، سید احمد فهرى زنجانى. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه