در نظام اسلامی، تمامی اعمال انسان می‌باید بر مبنای شناخت کامل و عقلانیت باشد. این موضوع در رفتارهای اجتماعی و سیاسی، به دلیل تبعاتی که بر جامعه و نظام اسلامی به دنبال دارد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و در آموزه‌های اندیشه دینی نیز مورد توجه قرارگرفته است. به عنوان نمونه، حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) بر این نکته تأکید دارند که باید بر اساس ملاک‌های حق‌مدار، اهل حق را باز شناخت. این امر در مورد انتخاب افراد برای مناصب اجرایی کشور نیز مطرح است. انتخاب افراد باید تنها برای رضای خدا و مصلحت جامعه اسلامی باشد و امیال نفسانی و روابط دوستی, در آن مدنظر قرار نگیرد.

در نظام اسلامی، تمامی اعمال انسان می‌باید بر مبنای شناخت کامل و عقلانیت باشد. این موضوع در رفتارهای اجتماعی و سیاسی، به دلیل تبعاتی که بر جامعه و نظام اسلامی به دنبال دارد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و در آموزه‌های اندیشه دینی نیز مورد توجه قرارگرفته است. به عنوان نمونه، حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) بر این نکته تأکید دارند که باید بر اساس ملاک‌های حق‌مدار، اهل حق را باز شناخت. این امر در مورد انتخاب افراد برای مناصب اجرایی کشور نیز مطرح است. انتخاب افراد باید تنها برای رضای خدا و مصلحت جامعه اسلامی باشد و امیال نفسانی و روابط دوستی, در آن مدنظر قرار نگیرد. علامه امینی در کتاب الغدیر از رسول خدا (ص) نقل میکنند: هر کس از بین مسلمانان کارگزاری را بر سر کار بیاورد و بداند که در بین مسلمین فردی وجود دارد که برای این منصب سزاوارتر و به کتاب خدا و سنت پیغمبر (ص) آشناتر است, آن کس به خدا و رسول خدا و جمیع امت اسلامی خیانت کرده است. الغدیر, ج 8, ص 291).در هر انتخابی لازم است، فردی را که می‌خواهند انتخاب کنند, کاملاً شناخته و از دیانت, صداقت, توان انجام مسؤولیت و میزان کارآیی او را برای کاری که به دست می‌گیرد، مطمئن باشند. برای رسیدن به این تشخیص نیاز به شناخت معیارها و ملاکات تشخیص اصلح می‌باشد. امر زعامت بسیار مهم است و کسی که عهده‌دار زعامت مسلمین می‌شود, باید واجد بیش‌ترین شرایط باشد. در اسلام برای زمامداران و مسؤولین حکومت, شرایط بسیاری هست که نمونه‌هایی از آنها را ذکر می‌کنیم : پیامبر(صل‌الله علیه و آله) می‌فرمایند: «امامت و پیشوایی (ریاست بر مردم) جز برای شخصی که در او سه خصلت باشد شایسته نیست: اول, پارسایی تا او را از نافرمانی خدا باز دارد. دوم، حلم و بردباری تا بتواند خشم خود را مهار کند. سوم, خوش‌رفتاری با مردم، به طوری که برای مردم, مانند پدری مهربان باشد», (اصول کافی , ج 1, ص 407). حضرت علی (علیه‌السلام) در عهدنامه خود به مالک‌اشتر درباره روش انتخاب و صفات کارمندان و کارگزاران چنین می‌فرمایند: برای انتخاب کارمندان و کارگزاران دولت, این گونه افراد را برگزین: افرادی که اهل تجربه‌اند. دارای صیانت نفس و اهل شرم و حیا و از خاندان‌های صالح باشند و حسن سابقه آن‌ها در اسلام, بیش از دیگران باشد. چون این افراد آبرومندند و دارای شخصیت و علاقمند به حفظ پاکی روح خویشند و کم‌ترین طمع را دارند. مدیر و دوراندیشند و در کارها و مسائل عمیق و ژرف نگرند. (نهج البلاغه، نامه 53). در یک جمع‌بندی از این مطالب می توان شرایط ذیل را برای تشخیص کاندیدای مطلوب بیان نمود:1. پرهیزکار, عادل، پارسا و دوری از هرگونه معصیت و گناه.2. دارای حلم و بردباری و حسن اخلاق و خوش‌رفتاری با مردم و زیردستان.3. دارای زندگی ساده و بی‌آلایش و بی‌اعتنا به جلوه‌های فریبنده دنیا, توأم با رعایت عفت و پاک‌دامنی در خانواده.4. پایبند به مسائل دینی و انجام واجبات الهی.5. دارای تخصص ، تجربه و دانش کافی و نیز آگاهی از مبانی اسلامی همراه با بینش عمیق سیاسی و مدیریت کافی برای اداره امور جامعه.6. از اسباب نامشروع، مانند تخریب, اسراف در تبلیغات و...، برای پیروزی بر رقیب استفاده ننماید. حضرت علی (علیه‌السلام) در مقابل کسانی که پیشنهاد می‌دادند برای جذب افراد به بعضی از آنها سهم بیشتری از بیت‌المال بدهد, می‌فرمایند: به من پیشنهاد می‌دهید که با باطل، طلب یاری حق نمایم. (نهج‌البلاغه, خطبه 126).7. در همه حال مصلحت، امنیت و منافع نظام اسلامی را بر مصالح گروهی و جناحی و شخصی خود, مقدم بدارد.8. براساس آیه کریمه «اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی‌الامر منکم», (نساء, آیه 59) همیشه مطیع ولایت فقیه بوده, در راستای خط امام و رهبری قدم بردارد.9. دشمن‌ستیز, دوستدار حق و مخالف باطل باشد.با توجه به این شرائط است که می‌توان، به انتخابی مطلوب امیدوار بود.نکته‌ای که بعد از شناخت این شاخصه‌ها، جلوه‌گر است، تشخیص مصداق این صفات می‌باشد. در این باره باید گفت که شناخت کامل افراد کار بسیار دقیق و حساسی است و تا زمانی‌که انسان با فردی معاشرت کافی نداشته باشد نمی‌تواند به نتیجه مطلوب برسد; لذا باید با مرور بر سابقه زندگی فرد و کسب اطلاعات از افرادی که او را می‌شناسند, آگاهی لازم را به دست آورد. برای تشخیص میزان کارآیی, تخصص, توان مدیریتی و...، نیز باید سوابق علمی, اجرایی و... آشنایی کامل پیدا کرد و یا از افراد مطمئن کسب آگاهی نمود. بنابراین، اگر فردی نتوانست خودش مصادیق را تشخیص دهد, لازم است به آگاهان عادل مراجعه کند و براساس شناخت و معرفت کامل وظایف اجتماعی خود را انجام دهد. با توجه به مطالب فوق اگر کسی بر اساس انجام تکلیف شرعی و توجه به معیارهای صحیح و عاقلانه شخصی را برای ریاست جمهوری انتخاب کند و از رئیس‌جمهور منتخب او تخلف و بی‌عدالتی سر بزند هیچ مسؤولیتی شرعاً متوجه او نیست. اما در صورت عدم رعایت شرایط مطرح شده اگر انتخابی صورت گرفت و باعث برخی ناعدالتی‌ها و یا مسائلی از این دست شد، بخشی از مسئولیت‌های این تخلفات بر گردن تک‌تک انتخاب‌کنندگان خواهد بود.برای آگاهی بیشتر می‌توانید به منابع زیر نیز مراجعه نمایید.1- احمدرضا کشوری, اصول سیاسی اسلام در عهدنامه امام علی (علیه‌السلام)2- علی‌اکبر علیخانی, توسعه سیاسی از دیدگاه امام علی (ع)3- انتخابات از نظر اسلامی و قانون اساسی, ماهنامه پاسدار اسلام. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد رهبری، کد: 18/100115055) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه