آيا خداوند از کفار و مشرکان قريش ترسيده بود که به رسولش دستور داد تا شرایط صلح آنان را با تمام سنگيني و دشواري بپذيرد؟

صرف نظر از آن که بحث ترس خداوند يک بحث کلامي است، و در کلام اسلامي در جای خود ثابت شده است که اين ترس بي معناست، در باره حادثه صلح حدیبیه و شرايط موجود در اين صلح را که برخی ادعا کرده اند به دلیل ترس پیامبر- صلی الله علیه و آله – و مسلمانان از مشرکان به دستور خداوند تن به پذيرش اجباري صلح داده شده است، باید این صلح و شرایط حاکم بر روند آن را بررسی کرد.. قريش با توجه به شکستي که در جنگ احزاب متحمل شد و به علاوه همه تجربه هاي گذشته، در طي قريب به بيست سال از آغاز بعثت، فکر حمله به اسلام را از سر بيرون کرده، چرا که توان آن را از دست داده بودند. به علاوه قريش همانند بدويان بياباني نبودند که تنها در انديشه جنگ باشند، بلکه مي توانست به صلح نيز بينديشد، و سران قريش نيز تا اين اندازه پختگي سياسي داشتند که بفهمند جنگ با مسلمانان آن هم با هدف براندازي، ديگر از توان آنان خارج شده است. رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ با توجه به شناخت عميقي که از روحيه دشمن داشت، در شوال سال ششم هجري، مصمم شد تا براي حج عمره راهي مکه شود. منشأ اين تصميم، آن بود که حضرت خواب ديدند که وارد حرم شده، سرشان را تراشيده و کليد خانه کعبه را در دست گرفته اند. به دنبال آن اعلام کردند تا مردم براي انجام عمره آماده شوند. مسلمانان نيز به سرعت وسايل سفر را فراهم کردند. آن حضرت دستور داد که تنها با يک شمشير غلاف شده حرکت کرده و از برداشتن هر نوع سلاح ديگر خود داري کنند. اين بدان دليل بود که بر همه اعراب و نيز قريشيان ثابت شود رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ تنها قصد انجام عمره داشته و به هيچ روي سر جنگ ندارد. سعد بن عباده و عمر بن خطاب از آن حضرت خواستند تا احتياطا سلاح بردارند تا اگر دشمن دست به اقدامي زد آماده باشند، امّا آن حضرت نپذيرفت. زماني که خبر نزديک شدن مسلمانان به قريش رسيد، آنان به رايزني با يکديگر پرداختند و مصمم شدند تا از ورود آن حضرت به مکه جلوگيري کنند. تصور آنان بر اين بود که با توجه به وضعيت جنگي حاکم بر روابط آنان با رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ ، ورود آنان به مکه، حتي براي انجام عمره، لطمه اي بر حيثيت قريش خواهد بود. به همين دليل، هم پيمانان خود مانند ثقيف و احابيش را به ياري طلبيده، دويست سوار را به فرماندهي خالد بن وليد به سوي منطقه غميم فرستادند. رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ با شنيدن اين خبر به مشاوره با اصحاب نشست و عقيده عمومي آن بود که براي انجام عمره راهي شهر شوند و هر کسي در برابر شان ايستاد با وي بجنگند. آن حضرت پس از عبور از راه هاي سختي که به هدف دور شدن از سواران دشمن بود، در منطقه «حديبيه» فرود آمد و سواران دشمن نيز در نزديکي آنان مستقر شدند. البته قريش نيز قصد جنگ ابتدايي با مسلمانان را نداشت. بدين ترتيب لازم بود تا مذاکره اي صورت گرفته و اين مشکل به نحوي حل شود، آن گونه که هر دو طرف درخواست ديگري را به نحوي بپذيرد. رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ براي رام کردن قريش و گرفتن اجازه براي انجام عمره، حاضر بود شرايطي را بپذيرد. در حقيقت يکي از بزرگترين موفقيت هاي پيامبر گرامي- صلی الله علیه و آله - بستن پيمان حديبيه بود که به فتح بزرگ، يعني فتح مکه انجاميد، فتحي که اسلام به واسطه آن تقويت گشت و جزيرة العرب زير فرمان آن حضرت در آمد. در واقع هدف پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ گسترش رسالت الهي اسلام بود، نه جنگ و خونريزي و هر کجا که ايشان ناگزير مي شد به جنگ مي پرداخت و آنجا که مي بايست صلح و آشتي برقرار باشد، تن به صلح و آشتي مي داد. اين همان دستوري است که خداوند متعال در قرآن بدان اشاره نموده است: يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ ادْخُلُواْ فِي السِّلْمِ کآفَّةً...؛ «اي کساني که ايمان آورده ايد! همگي در صلح و آشتي درآييد». بنابراين نبايد اين گونه تصور و خيال نمود که خداوند از کفار قريش ترسيده بود، زيرا ترس براي خداوند متعال بي معني است و او بر هر کاري توانا مي باشد. لازم به ذکر است صلح حديبيه نتايج و فوایدی در بر داشت که به برخي از آنها اشاره مي گردد: 1. اين صلح باعث شد که دولت اسلامي با قريش ـ و هم چنين بالعکس- روابط سياسي و اجتماعي برقرار نمايد، در نتيجه در سايه ارتباطات سياسي و اجتماعي کليه خصلت هاي عالي و صفات اخلاقي توسط مسلمانان به قريش منتقل شد و در فاصله کمي زمينه گرايش و قبول اسلام ميان قريش فراهم گرديد. 2. مشرکان قريش قبل از انعقاد صلح، عناد و دشمني خود را نسبت به مسائل اسلامي و معجزات رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ اظهار مي داشتند ولي بعد از انعقاد صلح، کينه هاي زيادي که از قبل بين قريش و مسلمانان بود در سايه صلح و آرامش از بين رفت و آنان به سخنان يکديگر گوش فرا مي دادند و حرف هاي حق را از يکديگر مي پذيرفتند و در آيات قرآن انديشه مي کردند و بدين وسيله زمينه پذيرش اسلام در فرهنگ قوم عرب راه يافت و در فاصله کمي به يک دعوت عمومي همه آنها اسلام را پذيرفتند. 3. به موجب اين صلح رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ و مسلمانان از جنگ فارغ شده و در صدد نشر حقایق گهربار اسلام بر آمدند و اسلام را از طرق مختلف به ديگران ابلاغ کردند و رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ به تمام نقاط جهان هيئت سياسي و تبليغي اعزام داشت، بدين وسيله مناطق مختلف جزيرة العرب، چون يمن و بحرين تحت پوشش تبليغات اسلامي قرار گرفت. بنابراين روشن مي گردد که پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ از همان ابتدا قصد جنگ با مشرکان قريش را نداشته است بلکه آن حضرت توانست با يک عمل سياسي يعني پيمان صلح حديبيه که آن را در اوج حکمت و تدبير انجام داد، به فتح و پيروزي بزرگي به نام فتح مکه دست يابد و بدين وسيله جزيرة العرب تحت سيطره مسلمانان در آمد. خداوند متعال در قرآن اين صلح را فتح و پيروزي آشکار معرفي کرده است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه