چگونه مي توانيم آية 30 سورة روم {Q...فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْها...Q} را كه در روايات تعبير به ولايت شده، آن گونه بحث كنيم كه رابطة آيه را با حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ مشاهده و لمس كنيم؟ در اين آيه، ربط بين فطرت و فاطر، فاطمه چيست؟

در ابتدا لازم است يادآوري شود كه در معني و تفسير قرآن بايد قرائن موجود همچون آيات ديگر، رواياتي كه از پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ و ائمه اطهار ـ عليهم السّلام ـ به عنوان مفسران اصلي قرآن به ما رسيده است، و همچنين قرائن عقلي را بايد در نظر گرفت آنگاه نتيجه گرفت، و به هيچ وجه حق نداريم ولو اين که مطلب کوچکي باشد را بر آيات قرآن تحميل كنيم، چون اين عمل تفسير به رأي شمرده مي‌شود، كه عقاب و عذاب سختي در پي دارد. فرق فطرت و فاطر فاطمه فطرت و فاطر، از مادة «فطر» است كه در اصل به معناي شكافتن طولي است، ولي كاربرد فطرت در قرآن، همان خلقت و ايجاد نمودن، و ابداع است، و فاطر يعني خالق و ايجاد كننده و فاطم و فاطمه از ريشه «فطم» به معناي از شير گرفتن نوزاد، و جدا، و قطع شدن آمده، و فاطمه را بدان جهت فاطمه گويند كه از شر و بديها فاصله دارد، و يا به اين خاطر كه او و شيعيانش از آتش جهنم بدورند و... . از بيان فوق بدست آمد، كه فاطمه با فاطر و يا فطرت ربط لغوي ندارند، و بر ربط غيرلغوي هم دليلي در ذيل آيه‌ي مذكور نيافتيم، هرچند در ذيل برخي آياتي ديگر رواياتي وارد شده كه بعداً بيان مي‌شود. اما معناي آية مورد پرسش: آنچه از روايات به دست مي‌آيد، دو معني در بين آن معروف‌تر و مشهورتر است، كه به برخي روايات در اين زمينه اشاره مي‌شود. الف: فطرت توحيدي: عده‌ي كثيري از مفسرين، فطرت را به معناي فطرت توحيدي، اسلام، دين گرفته‌اند كه روايات عديده‌اي اين امر را تأييد مي‌كند، از جمله امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: ...هي الاسلام فطرهم الله حين اخذ ميثاقهم علي التوحيد... و همچنين امام باقر ـ عليه السّلام ـ فرمود: فطرهم علي المعرفة به يعني خداوند مردم را بر معرفت و شناخت خويش آفريده و اين معرفت را در خمير ماية آنها قرار داده است. ب: ولايت: در مجموعه‌اي از روايات فطرة الله: به ولايت تفسير شده است، منتهي در برخي از آنها در كنار توحيد و رسالت آمده، مانند آنچه که از امام صادق ـ عليه السّلام ـ نقل شده است كه حضرت فرمود: علي التوحيد، و محمد رسول الله ـ صلي الله عليه و آله ـ و علي اميرالمؤمنين ـ عليه السّلام ـ ، و در برخي از آنها فقط به ولايت تفسير شده است، مانند آنچه امام باقر ـ عليه السّلام ـ فرمود: هي الولايه يعني فطرت همان ولايت است، البته بايد توجه كرد كه بين اين روايات تنافي و تضاد نيست؛ چون توحيد مراتبي دارد يكي از مرتبه‌هاي آن توحيد افعالي است، و اين مرتبه نيز شاخه‌هايي دارد كه يكي از آنها توحيد در ولايت است، و ولايت پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ و ائمه اطهار در طول ولايت خداوند متعال است. لذا تنافي و تضاد برداشته مي‌شود، چون معرفت به ولايت ائمه ـ عليهم السّلام ـ برگشت به توحيد دارد. با توجه به آنچه گفته شد، آيه‌ي مذكور به صورت مستقيم شامل فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ نمي‌شود مگر به اين صورت كه بگوئيم: ولايت ائمه ـ عليهم السّلام ـ از فاطمه ـ سلام الله عليها ـ جدا نيست، چون همه نور واحدند، ولي با توجه به آيات و روايات عديده‌اي كه در فضيلت صديقه اطهر، فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ داريم هيچ نيازي نيست كه ما با تلاش و توجيه آيه‌ي مذكور را منطبق بر حضرت كنيم، و يا آن حضرت را مشمول آيه بدانيم، براي استفاده و بهره‌برداري بيشتر به برخي آيات و روايات وارده در شأن و منزلت صديقه اطهر اشاره مي‌كنيم: الف: آيات: 1. آيه‌ي تطهير إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً خدا چنين اراده فرموده كه رجس (ناپاكي و گناه) را از شما خاندان نبوت ببرد و شما را پاك و منزه گرداند، حدود 16 نفر از صحابه، و 300 نفر از غير صحابه نقل كرده‌اند كه آيه‌ي فوق، در منزل ام سلمه، درباره پنج تن آل عبا (پيامبر، علي، ‌فاطمه، حسن و حسين ـ عليهم السّلام ـ ) وارد شده است. 2. آية مباهله: فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ... پس بگو (اي پيامبر) بياييد ما و شما با فرزندان و زنان خود با هم به مباهله برخيزيم (يعني در حق يكديگر نفرين كنيم) تا دروغگويان را به لعن و عذاب خدا گرفتار سازيم، به اتفاق شيعيان و اكثريت قاطع اهل سنّت مراد از «نسائنا» فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ است. 3. فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِماتٍ فَتابَ عَلَيْهِ پس حضرت آدم از خداوند كلماتي را فرا گرفت و آن كلمات را وسيلة قبولي توبة خويش قرار داد، و خداوند توبة ‌او را پذيرفت،‌ در روايتي از پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ رسيده است كه آن كلمات اين بود: أسألک بحق محمد و علي و فاطمة و الحسن و الحسين الا ثبت علي فتاب، به حق محمد، علي، فاطمه، حسن و حسين توبة مرا قبول فرما. 4. وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِماتٍ فَأَتَمهُنَّ هنگامي كه (خداوند) ابراهيم را با كلماتي امتحان فرمود، و او به خوبي از عهدة امتحان برآمد. در روايتي امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: مراد از «كلمات» همان است كه حضرت آدم دريافت نمود يعني اسألك بحق محمد و علي و فاطمه و الحسن و الحسين» پروردگارا، به حق محمد، علي فاطمه و حسن و حسين از تو درخواست مي‌نمايم كه توبة مرا بپذيري. و همچنين آيه‌ي مودت و سورة كوثر و... در شأن و عظمت فاطمة زهرا ـ سلام الله عليها ـ وارد شده اند. ب: ‌روايات: فضائل حضرت در روايات بيش از آن است كه بتوان عناوين آنها را فقط بيان نمود، لذا پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمود: الويل ثم الويل لمن شكّ في فضل فاطمة. واي سپس واي، و خشم و عذاب خدا بر كسي كه در فضيلت فاطمه شك كند،. كه در اينجا به عناوين برخي از آنها اشاره مي‌كنيم: 1. فاطمه كسي است كه وقتي پا به دنيا گذاشت، مكه و جهان با نور او نوراني شد، فلما سقطت الي الارض اشرق منها النور؛ 2. زهرا كسي است كه هنگام به دنيا آمدن به توحيد و رسالت و ولايت شهادت داد: و قالت اشهد ان لا اله الا الله و ان ابي رسول الله و ان بعلي سيد الاوصياء... ، 3. و فاطمه كسي است كه 75 روز يا 95 روز بعد از پدر ملائكه با او سخن مي گفتند: انما سمّيت فاطمة محدّثة لان الملائكة كانت تهبط من السماء....؛ 4. و زهرا كسي است كه وقتي در لحظات آخر عمر پدر بزرگوارش اشك مي‌ريخت پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمود: و اللذي بعثني بالحق لقد بكي بكائل عرش الله، ما حوله من الملائكة و السموات و الارضون، و ما فيها قسم به آن كسي كه مرا به رسالت برانگيخت همانا از گرية‌ تو عرش خداوند و ملائكه و آسمان‌ها و زمين و تمام موجودات گريستند. نتيجه اين شد، كه آية مورد سؤال به صورت مستقيم ربطي به فاطمة زهرا ـ سلام الله عليها ـ ندارد، و همچنين بين فاطر و فطرت، و بين فاطمه از نظر لغوي ارتباطي نيست. ولي آيات عديده‌اي چون آية تطهير، مباهله، مودت، سورة كوثر و روايات كثيره‌اي بر فضيلت آن بانوي با عظمت دلالت دارد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه